زمانی‌نیا: قرار نبود برجام از آمریکا برای ما دوست بسازد
با اجرای برجام بسیاری از بخش‌های اقتصاد ایران موفق شده‌اند با احیای روابط بین‌المللی و بازتعریف ظرفیت‌ها و داشته‌های اقتصاد کشور، سرمایه‌گذاران، دولت‌ها و شرکت‌های خارجی و بین‌المللی را نسبت به حضور و همکاری با ایران متقاعد کنند. نتیجه این ارتباطات هم انجام مذاکرات، انعقاد تفاهم‌نامه‌ها و نهایی شدن سرمایه‌گذاری‌های خارجی در حوزه‌های مختلف بوده‌است. در این میان اما یکی از بخش‌هایی که بیشترین و درخشان‌ترین موفقیت‌ها را داشته، حوزه انرژی و مشخصا نفت است.
مسئولان وزارت نفت طی یک سالی که از اجرای برجام می‌گذرد و با استفاده از شرایط موجود در بازارهای جهانی توانسته‌اند علاوه بر افزایش توان تولید و صادرات نفت به مقدار قبل از تحریم‌ها، جایگاه از دست رفته ایران را در بازارهای جهانی و سازمان کشورهای صادرکننده نفت احیا کنند.
موفقیت‌های کشورمان در حوزه انرژی پس از برجام باعث شده پس از روی کار آمدن ترامپ و رفتارها و سخنان خصمانه او که اوج آن در وضع تحریم‌های جدیدی علیه کشورمان آشکار شد، نگرانی‌ها درباره حفط دستاوردهای برجامی در حوزه انرژی بیش از بخش‌های دیگر باشد. امیرحسین زمانی‌نیا معاون امور بین‌الملل وزارت نفت اما در گفتوگو با خبرگزاری خبرآنلاین ضمن تشریح شرایط تصریح شده در مقررات اوفک برای سرمایه‌گذاران خارجی در صورت بازگشت تحریم‌ها، نگرانی بابت از دست رفتن دستاورهای پس از برجام، بی‌مورد می‌داند.
پیش‌بینی شما از اثر احتمالی سیاست‌ها و اقدامات رئیس‌جمهور جدید آمریکا بر تعاملات بین‌المللی نفت ایران چیست؟ آیا دولت و وزارت نفت ایران، راهبرد جایگزینی برای عقب‌نشینی احتمالی شرکت‌هایی که بعد از برجام به ایران آمده‌اند دارند؟
هنوز برای پیش‌بینی آثار احتمالی مواضع و اقدامات ترامپ زود است. آنچه مسلم است شعارها و بیانات خصومت‌آمیز از سمت رئیس جمهور جدید آمریکا علیه کشورمان بیشتر شده است ولی تجربه نشان داده است این قبیل رفتارهای تبلیغاتی لزوما با اقدامات عملی همراه نمی‌شود بنابراین باید صبر کرد و دید در عمل چه اتفاقی می‌افتد. در یک تحلیل کلی اما من فکر می‌کنم برجام باقی‌می‌ماند. اتحادیه اروپا و جامعه بین‌الملل از این توافق حمایت می‌کند ولی قطعا دولت جدید آمریکا تا جایی که بتواند مشکلاتی ایجاد خواهد کرد، اما موضوع اصلی این است که نمی‌تواند خلاف برجام کاری انجام دهد چرا که به منزله ایزوله شدن این کشور خواهدبود.
تحریم‌های جدیدی که دولت آمریکا علیه اشخاص حقیقی ونهادهای حقوقی اعمال کرده‌است، تأثیری بر همکاری‌های نفتی ما خواهدداشت؟
این تحریم‌ها به بهانه‌ای علیه کشورمان وضع شده است که آن بهانه به هیچ‌وجه نقض برجام تلیقی نمی‌شود بنا بر این می‌توان گفت ارتباطی به برجام ندارد. اشخاص حقیقی و نهادهای عمومی که مورد تحریم قرار گرفته‌اند هیچ ارتباطی با مسائل هسته‌ای ایران ندارند. و کنگره و رئیس جمهور آمریکا در حال فضاسازی هستند و سعی دارند هر موضوعی را به برجام ارتباط دهند تا به بهانه نقض برجام برای تحریم‌های جدید توجیه بتراشند. به هر حال ما فکر نمی‌کنیم این موضوع تاثیر چندانی بر روابط بین‌المللی ما داشته‌باشد چه در سیاست خارجی و چه در صنعت نفت.
برخی در داخل معتقدند در جریان مذاکرات و تدوین برجام باید به گونه‌ای عمل می‌شد که راه برای اعمال تحریم‌های جدید از هر نوع و به هر بهانه‌ای بسته شود. شما چنین مسئله‌ای را قبول دارید؟
فراموش نکنیم که موضوع مذاکرات ما از ابتدا مسائل هسته‌ای بود. از ابتدا هم اجازه مذاکره در همین محدوده به تیم مذاکره‌کننده داده شده بود. بنابراین محدوده صلاحیت برجام تنها برای مسائل هسته‌ای بود و مسائل دیگری مانند موشک و تروریسم و حقوق بشر هیچ ارتباطی به برجام ندارد. چرا که از ابتدا هم قرار نبود چنین دامنه وسیعی از موضوعات در مذاکرات هسته‌ای و به تبع آن برجام مطرح شود. قاعدتا لازم به یادآوری نیست ولی شاید بد نباشد باز هم توضیح دهم که برجام از آمریکا برای ایران دوست نساخته است یعنی اصلا از برجام چنین توقعی نداشتیم که ارتباط ایران با امریکا را دوستانه کند. به همین خاطر هم می‌بینیم که خصومت‌ها همچنان ادامه دارد ولی نباید از این واقعیت غفلت کنیم که برجام خصومت‌های آمریکا را در زمینه مسائل هسته‌ای مدیریت و محدودترکرد. به همین دلیل در حال حاضر هم برجام کاملا مستقل از سیاست‌های خصمانه آمریکا ادامه دارد و اتحادیه اروپا و جامعه بین‌الملل مواضع ما را می فهمند، قبول دارند و تایید و حمایت می کنند.
با این وجود قبول دارید که رفتارهای خصمانه آمریکا، سرمایه‌گذاران و شرکت‌های اروپایی را برای همکاری با ایران می‌ترساند؟
ترس اروپایی‌ها قاعدتا باید از پیامدهای بازگشت تحریم‌ها باشد اما جالب است بگویم تغییراتی که چند ماه قبل در مقررات اوفک اتفاق افتاده تا حدود زیادی این نگرانی‌ها را برطرف کرده‌است.
در دسامبر گذشته سؤال و جواب جدیدی به مجموعه پرسش و پاسخ‌هایی که اوفک برای راهنمایی در مورد همکاری‌های بین‌المللی با ایران منتشر می‌کند، اضافه شده‌است. مهم‌ترین این تغییرات در پاراگراف‌های M4 و M5 اعمال شده و بعد از یک سال مذاکره بدست آمده‌است.
پرسش این است که اگر سرمایه‌گذاری در ایران صورت بگیرد و تحریم‌ها مجددا بازگردد چه بر سر آن سرمایه‌گذاری می‌آید؟ آیا باید آن سرمایه‌گذاری بلافاصله برگشت داده شود یا خیر؟
بعد از یک سال مذاکره در پاسخ نهایی که اوفک منتشر کرد، قید شده است که خیر بر مبنای قرارداد اولیه‌ای که با شرکت و کشور خارجی منعقد شده است آن دیون و سرمایه گذاری قابل بازگشت است. این موضع به آنچه مورد نظر ایران بود، بسیار نزدیک است.
واقعیت این است که ایران به علت ایران بودنش، وزنه منطقه‌ای و بین‌المللی و کشوری فراتر از یک دارنده و صادرکننده نفت است اما وقتی بعد از برجام سطح تولید ما تا حدود ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه رسید، این موفقیت توانست برای ما قدرتی را در اوپک بوجود بیاورد.
در خصوص صادرات گاز به کشورهای همسایه و اروپا برنامه وزارت نفت چیست؟ آیا نگران تأثیرات منفی رویکرد جدید آمریکا نیستید؟
صادرات گاز به کشورهای همسایه برای ما در اولویت است و همسایگان ما نسبت به اروپا و چین و هند اولویت دارند حتی در خصوص ترکمنستان هم باید گفت این مسئله خیلی مشکل عمده‌ای نیست. این موضوع بین دوشرکت ملی گاز است که بزودی حل می شود و مسئله عمده‌ای بین دو کشور ایران ترکمنستان وجود ندارد.
ما مشکلی از جهت عرضه گاز به شهرهای شمال کشور نداریم، ترکمنستان هم بعد از اینکه متوجه اقدام نادرست خود شد با یک روش دیگر در حال صادرکردن گاز به کشور ما است و تحت عنوان سواپ این کار را انجام می‌دهد.
ما در این زمینه خیلی بی‌صبری نشان نمی‌دهیم. یکی از روش‌های حل و فصل مسائل بین دو شرکت گاز، داوری است و به عنوان راه حل می‌توان به داوری رجوع کرد و ما هم در حال آماده شدن برای همین داوری هستیم.
