«بارکد»، روایتی نو از جامعه

رویداد24، صالح رحیمی*: فیلم بارکد بازگشت دوباره مصطفی کیایی به ژانر کمدی است و البته همانند فیلم خط ویژه با درون مایه‌ی اجتماعی.

بن‌مایه‌ی فیلم‌نامه بر اساس تقابل طبقه متوسط جامعه با سرمایه‌دار ضدقهرمان شکل گرفته است. این طبقه متوسط علت تمام بدبختی و فلاکت خود را در چپاول سرمایه‌داری می‌بیند، هر چند همیشه در حسرت داشتن زندگی به سبک ثروتمندان است اما همیشه روش زندگی آنها را نقد می‌کند. موضوعی که کیایی می‌تواند به‌راحتی مخاطب ایرانی را با خود همراه کند و البته برای او کار دشواری نیست. شخصیت‌های فیلم دست به هر کار خلافی از فروش مواد مخدر، قمار، قتل ... دست می‌زنند تا حق خود را از سرمایه‌دار ضدقهرمان فیلم ( این تنها جنایتکار غیرقابل بخشش فیلم) پس بگیرند.

 

داستان روایتی با ریتم تند و ضرب‌آهنگی مناسب بازگو می‌شود و به‌راحتی می‌توان ریشه سینمای قصه‌گوی کیایی را در سینمای آمریکا جستجو کرد، موضوعی که البته خود او نیز آن را کتمان نمی‌کند. هر چند کارگردان الهام گرفتن از شخص خاصی در سینمای هالیوود را انکار می‌کند اما در این فیلم می‌توان ردپای المان‌های فیلم‌های تارانتیو را مشاهده و دنبال کرد؛ موسیقی تأثیرگذار، ادبیات و شوخی‌های عامیانه، خشونت آمیخته به کمدی، روایت غیرخطی، صحنه‌های پرسرعت و هیجان انگیز، و ... اما با این وجود به‌واسطه‌ی دیالوگ‌ها، شوخی‌ها، شخصیت‌ها و موقعیت‌های ایرانی باعث شده مخاطب همراه فیلم باشد.

با همه این‌ها البته این فیلم یک فیلم کمدی است تا یک فیلم جدی، او به‌خوبی می‌داند که چطور مخاطب ایرانی را بخنداند و ریتم فیلم و جدیت داستان از بین نرود. جنس کمدی این فیلم از طنز کلامی و طنز موقعیت ریشه گرفته است. البته گاهی شوخی‌ها برای برخی مخاطبان ایرانی کسل کننده و ناراحت کننده می‌شود. با این حال از طنز فیلم ضدگلوله پخته‌تر و از طنز‌های فیلم خط ویژه بیشتر و جسورانه‌تر است.

هر چند روایت غیرخطی و رو به عقب فیلم باعث می‌شود، ریشه برخی از رفتارها و اتفاقات هر بخش را در بخش دیگری پیدا شود اما با این همه پیوند بین وقایع برای مخاطب به‌خوبی مشخص نمی‌شود و البته این همه‌ی مشکل فیلم‌نامه نیست و مشکل اصلی در پایان‌بندی ضعیف و بدون پشتوانه فیلم است. پایانی همراه با انتقام رابین‌هودی که البته همانند خط ویژه با استقبال مخاطب ایرانی مواجه می‌شود.

نیما جعفری جوزانی توانسته است ریتم تند و مناسب فیلم‌نامه را به‌خوبی باهنر تدوین خود به مخاطب منتقل کند. این فیلم یک فیلم پرلوکیشن با صحنه‌های فراوان تعقیب و گریز و زد و خورد است که تدوین حرفه‌ای و مناسب توانسته است آنچه مد نظر کارگردان است را به مخاطب منتقل کند.

 

مصطفی کیایی در این فیلم سعی کرده است تا کمی بیشتر به شخصیت‌های داستانش بپردازد، بر خلاف فیلم خط ویژه که شخصیت‌ها پردازش کاملی نداشتند و البته ماجرای فیلم شاید نیازی به این پردازش نمی‌دید اما در این فیلم کمی از سینمای ماجرا محور فاصله گرفته و شخصیت‌های اصلی خود را در میانه داستان برای مخاطب خود می‌شکافد تا دلایل برخی رفتارها برای مخاطب واضح شود و کمی همدردی برای شخصیت‌های داستان جذب کند.

 

بازی مناسب بهرام رادان به همراه محسن کیایی نقطه برجسته‌ای از فیلم است. گریم نیز با سادگی اما با دقت و ظرافت توانسته است به این دو بازیگر در ایفای نقش کمک کند. 

موسیقی پایان فیلم به خوانندگی یاسر بختیاری (یاس) خواننده معروف رپ ایران است، مصطفی کیایی در مقام کارگردان برای انتقال نوع نگاه انتقادی به مسائل اجتماعی در فیلم خود از یک خواننده رپ استفاده کرده است اما به نظر می‌رسد در مقام تهیه‌کننده تمایلی برای جلب نظر مخاطب عام خود در گیشه داشته است.

با نگاهی به فیلم‌های اخیر کیایی و بازیگران و عوامل دست‌اندرکار فیلم به نظر می‌رسد این کارگردان خوش آتیه سینمای ایران تیم خود را انتخاب کرده و با اطمینان از گیشه‌، برای حفظ این تیم، تهیه‌کنندگی فیلم‌های خود را نیز بر عهده گرفته است. سینمای مصطفی کیایی سینمای تماشاگر پسند است و به نظر می‌رسد امسال نیز همانند سال گذشته فیلم منتخب تماشاگران شود اما احتمالاً به‌جز در چند بخش فنی از جمله تدوین، سیمرغ دیگری شکار نخواهد کرد.