تخریب‌های سازمان یافته جلوی حرکت وزارت بهداشت را نگرفت

 رویداد۲۴-سید حسن هاشمی، امروز پس از سه سال و نیم وزارت در دستگاهی که متولی سلامت است، آخرین روزهای این مسئولیت را در دولت یازدهم سپری می‌کند، روزی که بر صندلی وزارت بهداشت نشست، شاید فکر نمی‌کرد، در مدت کوتاهی طرحی را اجرا می‌کند که به مهمترین طرح اجتماعی دولت تبدیل می‌شود و البته، بیش از هر برنامه دیگر دولت، در رسانه‌ها در معرض نقد و نظر قرار می‌گیرد.

او در همان ابتدا که آمده بود از اصلاح و نوسازی شبکه بهداشت و درمان و کاهش پرداخت از جیب مردم سخن ‌گفت، کاری که با نام طرح تحول سلامت شروع کرد و امروز بیش از هر برنامه دیگر دولت یازدهم در رسانه‌ها از آن صحبت می‌شود.

با این چشم پزشک 58 ساله در اولین روز کاری سال 96 در دفترش در طبقه شانزدهم ساختمان وزارت بهداشت، به گفت‌وگو نشستم، فرصت کوتاه بود و سخن بسیار، زمانی بین دیدارهای نوروزی او با مسئولان معاونت‌های مختلف وزارت بهداشت. او در یک روز شلوغ کاری به پرسش‌های ایرنا در اولین روز، آخرین سال وزارتش پاسخ گفت.

هاشمی بار دیگر دستاوردهای طرح تحول سلامت را برای مردم شیرین توصیف کرد و گفت، هر دولتی که در آینده بیاید باید همین مسیر را ادامه دهد زیرا مردم شیرینی اجرای این طرح را چشیده‌اند، دسترسی مردم به پزشک افزایش یافته، هزینه‌های بیماران کم شده و زیرساخت‌های فرسوده قدیمی در مسیر نوشدن قرار گرفته است و هر کس این جریان را متوقف کند، مردم را ناراضی کرده است.

هاشمی مهمترین برنامه وزارت بهداشت را در ادامه طرح تحول سلامت، مدیریت منابع و مصارف اعلام می‌کند، از نظر اجرایی مهمترین مشکل را نبود اختیار کافی برای نظارت و برخورد با متخلفان و سنگ اندازی بیمه‌ها در مسیر توسعه نظام سلامت می‌داند و البته از «دروغ‌ها و تهمت‌ها و تخریب‌های سازمان یافته» که در فضای سیاسی کشور، وجود دارد، گله‌مند است.

با هم این گفت‌وگوی تفصیلی را می‌خوانیم:

سال 95 از نظر من برای مردم از جهت دریافت خدمات درمانی، سال خوبی بود چون خدمات سلامت ارتقا پیدا کرد. بالغ بر 13هزار تخت بیمارستانی را به بهره‌برداری رساندیم و مراکز بهداشتی اعم از خانه بهداشت، پایگاه بهداشت و مراکز جامع سلامت زیادی ایجاد شد و در برخی استان‌ها مردم به طور کامل تحت پوشش خدمات جدید قرار گرفتند. دسترسی مردم هم به خدمات بهداشتی افزایش پیدا کرد چون تعداد زیادی پزشک و متخصص روانه شهرها و مناطق روستایی شدند. اما از نظر مدیریتی سال سختی برای روسای دانشگاه‌ها و معاونان آنها و روسای بیمارستان‌ها و ستاد وزارت بهداشت بود و از این سخت‌تر برای ارائه دهندگان خدمت بود زیرا از دو جهت به آنها آسیب وارد شد.

یکی اینکه ارائه دهندگان خدمت در مقابل خدماتی که ارائه کرده بودند، نتوانستند، مزد خود را دریافت کنند و دوم اینکه از جهت رفع کمبود نیروی انسانی کمکی دریافت نکردیم و دولت نتوانست مجوزهای جدیدی برای جذب نیرو به ما بدهد. البته به هیچ وزراتخانه‌ای چنین محوزی داده نشد ولی ما معتقدیم که حوزه سلامت با همه دستگاه‌ها متفاوت است و حتی ما برای جایگزینی بازنشستگان هم مجوز دریافت استخدام نکردیم. بنابراین برای ارائه دهندگان خدمت و مدیران وزارت بهداشت سال سختی بود و بحث‌هایی که از تریبون‌های مختلف مطرح می‌شد که به آن عادت کردیم.

قسمتی که بیشتر آزاردهنده بود و هست، به عنوان شهروندی که در جمهوری اسلامی زندگی می‌کند و مسئولیت دارد، توسل به فریب افکار عمومی و ارائه آمار غلط است که ناشی از بی انصافی برخی افراد است و گرنه ما نسبت به کاستی‌ها و کمبودها و اشکالات بیشتر از دیگران پیشقدم هستیم و مردم هم دیدند که چیزی را از آنها مخفی نمی‌کنیم. ولی در جایی که به مردم آمار دروغ می‌دهند، در حالی که می‌دانیم واقعاً این گونه نیست و برای کوچک شمردن خدماتی است که انجام شده است، آزار دهنده است، حرف است که گفته می‌شود و فرقی هم ندارد که در کدام دولت و دستگاه و وزارتخانه باشد.

همین که عنوان کردند پول طرح تحول سلامت را به پزشکان دادیم و از تریبون‌ها و جریان‌های سیاسی مختلف خیلی تکرار شد.

هاشمی: بله، معلوم است که دروغ بود. طرح تحول سلامت خدمت بزرگی است که در سطح کشور انجام شد و نتایج بزرگی داشته است، اعم از کاهش پرداخت مردم از جیب تا توسعه زیرساخت‌ها و تجهیز بیمارستان‌ها و توزیع نیروی متخصص کارآمد، همه را ندیده می‌گیرند. بازرسی کل کشور، دیوان محاسبات و دستگاه‌های نظارتی دولت مثل سازمان مدیریت بررسی کردند و اعلام کردند که حداکثر 19درصد برای پول پرستار و پزشک و ماما و آزمایشگاه و کل کارکنان بهداشت و درمان صرف شده است و 81درصد صرف کاهش هزینه‌های مردم شده و نزدیک به 52 درصد صرف کاهش پرداخت از جیب مردم شده است.

 هدف در ابتدا بی اعتبار کردن خدماتی که انجام می‌شود یا کم ارزش نشان دادن آن بود، در حالی که مردم این حرف‌ها را نپذیرفتند. افرادی که این حرف‌ها را می‌زدند، نیازی به گفتن نبود، ابزار داشتند، می‌توانستند بررسی کنند، مثلاً اگر در مجلس بود، دیوان محاسبات داشت و اگر شهروند عادی بود سازمان بازرسی کل کشور را داشت، می‌توانست گزارش دهد تا بررسی کنند و آنها بررسی می‌کردند و اگر به هیچ کدام دسترسی نداشتند، دستگاه قضایی بود و اگر کسی تخلفی کرده، می‌توانستند، شکایت کنند. 

بخش دوم این حرف‌ها هم به نظرم سازمان یافته بود و هست و برای نابود کردن سرمایه‌های اجتماعی ماست. پزشک، پرستار و گروه پزشکی، هم وسیله زنده ماندن و شفای مردم از طرف خداوند هستند و هم باعث امنیت مردم می‌شوند. در تعطیلات عید اگر فردی که بیماری مزمن داشت، پزشک معالجش به مسافرت می‌رفت، احساس ناامنی می‌کرد و اگر در شهر بود حتی اگر با او کاری هم نداشت در دل اطمینان داشت. بنابراین اگر جامعه پزشکی را یک جامعه پول پرست و سودجو معرفی کردید. اعتماد سلب می‌شود.

 افرادی مباحثی را مطرح کردند که باعث آزردگی خاطر همکاران ما در کل کشور می‌شد. آنها انتظار تشویق و ترغیب ندارند البته این انتظار در نهاد هر انسانی هست و فطری است ولی از آن طرف هم انتظار تخریب نداشتند.

از نظر من این تخریب‌ها مهم نبود، چون من اعتقاد دارم که ما با اینها معامله نکردیم و با کسی که معامله کردیم ما را می‌بیند. ما روی این موضوع و این حرف‌ها وقت نگذاشتیم و من در بسیاری از موارد سکوت کردم و جواب نمی‌دادم زیرا معتقد هستم که بی‌فایده است و الان هم اعتقاد دارم که ما سرمان پایین باشد و تا زمانی که هستیم کار خود را کنیم.

بیشترین وقت ما صرف تخصیص بودجه و بحث بیمه‌ها شد که خیلی از ما انرژی گرفت. در حالی که این وظیفه ما نبود. وظیفه من به عنوان وزیر بهداشت، مراقبت از سلامت مردم، آموزش و پژوهش و نوآوری در حوزه سلامت کشور است. اول سال باید یک بودجه به من بدهند و من هم در همان سقف، هزینه بکنم، نباید هر ماه نگران پرداخت بودجه باشم و در عین حال یک مشتری بزرگ هم به نام بیمه داریم اعم از بیمه نیروهای مسلح، تامین اجتماعی و بیمه سلامت ایران، کمیته امداد و مثل هر بنگاه اقتصادی دیگری که فرد وقتی کالایی خرید می‌کند موظف است، پول آن را حداکثر یک ماه بعد پرداخت کند، باید هزینه خدمات را به موقع می‌پرداختند، قانون هم آنها را مکلف کرده است بنابراین نبایستی ما معطل پول می‌شدیم.

آنها هم می‌گفتند و در دور باطلی افتاده بودیم، یک دستگاه دیگری تضمین کرده است که به آنها پول بدهند و اگر در وسط کار به آنها پول نرسد ...

بله؛ حتماً حق می‌دهم.

نه، آنها هم عمدی نداشتند. اما آنجایی که آدرس اشتباه می‌دادند، به نحوی به ما ظلم می‌کردند، مثل زمانی که می‌گفتند هزینه‌های ما اضافه شده است. در این امر (افزایش 10میلیون نفری بیمه شدگان) همه با هم مشارکت داشتیم و اگر تقصیر و اشتباهی وجود دارد، متوجه همه هست. من معتقدم که بیمه باید می‌گفت در طول 15 سال گذشته، هر سال رشد تعرفه‌ها چقدر بوده است که سالانه 18.5درصد بوده است و اگر در این چهار سال قرار بود متوسط رشد تعرفه‌ها را دولت پرداخت می‌کرد، ما به همین عدد رشد امروز می‌رسیدیم.

ما در سال 93 تعرفه‌ها را حدود 45 درصد اضافه کردیم. این ادعای بیمه‌ها است و من هم تایید می‌کنم و رشد داشت و بعد هم که در سال 94 حدود 10درصد رشد داشت، امسال که هنوز معلوم نیست و اگر ما همان رشد متوسط را هم داشتیم، وضع همین بود.

 من اصلاً گله ندارم. در عین حال ما کار بزرگی کردیم زیرمیزی را بعد از این همه سال جمع کردیم. زمانی که ما شروع کردیم افتخار می‌کردند که خارج از عرف، پول می‌گیرند ولی الان این کار قبیح است و در صورت وجود، جرم حساب می‌شود، کسی که زیرمیزی می‌گیرد، متخلف است و سعی می کند مخفی باشد و نگران است که قانون با او برخورد بکند.

مجلس به ما خیلی کمک کرد. همه به ما کمک کردند و الان فصل گله‌گزاری نیست. کار اجرایی سخت است و تنها جایی که انسان گله مند است، این است که در حکومتی که به نام اسلام و قرآن و ائمه است، بایستی اخلاق اسلامی حاکم باشد.

 هنوز برنامه ششم ابلاغ نشده است اول باید برنامه ابلاغ شود و طی یک فرایندی از طریق تصویب آیین نامه در هیات وزیران خواهد بود. بخشی از بیمه‌های پایه که سازمان بیمه سلامت هست، به وزارت بهداشت منتقل می‌شود اگر این اتفاق افتاد، بعد نشان خواهیم داد که منظور ما از بیمه چه بوده و چه نقشی خواهد داشت.

 من خدا را گواه می‌گیرم که همیشه فکر می‌کردم، طرح تحول سلامت را که شروع می‌کنیم، ظرف یک سال مشکل بیمه‌ها را حل می‌کنم و تولیت نظام سلامت با ابلاغی که مقام معظم رهبری کردند، در اختیار ما در وزارت بهداشت قرار خواهد گرفت. با این نگاه شروع کردیم. فکر می‌کردیم چون ما متولی هستیم و داریم هزینه ایجاد می‌کنیم، مدیریت منابع را هم به ما می‌دهند. مشکل من برعکس آقای دکتر ظریف و در برخی دستگاه‌های دولتی است. آقای ظریف در دولت مشکلی نداشت و در بیرون نقد می‌شد. ولی سلامت در دولت هم نقد می‌شد، مثل بیمه و سازمان بیمه نیروهای مسلح، سازمان برنامه، در تدوین برنامه ششم، خزانه داری و ... 

ما فکر می‌کردیم که طرح تحول سلامت را شروع می‌کنیم و بعد هم اعتبارات را به موقع می‌دهند. قبول کردیم که در گام اول نمی‌توانیم همه چیز را با هم داشته باشیم اول باید منابع بگیریم. مجلس قبل خیلی کمک کرد و من از آنها ممنون هستم. دنبال این بودیم که در مرحله بعد اختیارات را مطالبه می‌‎کنیم، مبنای این اختیارات، ابلاغیه مقام معظم رهبری بود که بالاتر از ایشان در مملکت کسی نیست و سیاستی که ایشان می‌نویسند به عنوان یک سند بالادستی هم برای کسانی که متشرع هستند، جنبه قانونی دارد، به عنوان ولایت فقیه؛ هم جنبه شرعی دارد و حتماً مجلس و دولت و دستگاه‌ها تبعیت می‌کنند و از آنها مهمتر مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان بود، تصور من این بود که بر هیچ بودجه‌ای صحه نخواهند گذاشت و تصویب نخواهند کرد مگر اینکه بر اساس این سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری برای نظام سلامت باشد.

 من معتقدم که همه کار خود را انجام ندادند. وقتی شما دارید قانون می‌نویسید؛ اول دولت باید (برای تجمیع بیمه‌ها) لایحه می‌داد. مجلس گفت که دولت لایحه نداده است. جمع بندی دولت در مورد بیمه‌ها درست نبود و مجلس تصمیم گرفت. اگر دولت انجام نداد پس مجلس چه؟ مجلس هر سال بودجه می‌نوشت، برنامه ششم را می‌نوشت؛ در تدوین برنامه سالیانه می‌توانست به نظرات رهبری توجه کند که متوسط سهم ما از GDP باید متوسط سهم منطقه باشد. بنابراین می‌توانست در سه برنامه بودجه‌ای که نوشتند، این موضوع را لحاظ کنند. بعد از مجلس، شورای نگهبان چه؟ مجمع تشخیص مصلحت نظام چه؟ بنابراین من فکر می‌کنم که همه تقصیر داشتند. این فقط در مورد ما نیست و در مورد بقیه اسنادی هم که به عنوان سند از طرف مقام معظم رهبری به دولت و مجلس ابلاغ شده است هم صادق است.

 مهمترین کاری که باید در سال 96 انجام شود، از نظر نرم افزاری، استقرار کامل شبکه پیشگیری و بهداشت است و توجه به مهمترین علل مرگ ایرانیان، که سکته‌های قلبی و مغزی و تصادفات، اعتیاد و کم تحرکی و بیماری‌های غیرواگیر است. این در کنار تمام خدماتی است که مثل بهداشت محیط، توجه به امنیت غذا باید داشته باشیم. مرگ و میر نوزادان و کودکان و خانم‌های باردار باید کاهش یابد. در بخش سخت افزاری نیز باید زیرساخت‌ها را افزایش دهیم و تعداد تخت بیشتری را ایجاد کنیم که الزاما به معنی افزایش تخت‌ها نیست و اکثراً جایگزینی تخت‌های فرسوده است زیرا من بارها گفته‌ام اگر زلزله بیاید یا آتش سوزی شود بیش از 50درصد تخت‌های بیمارستانی ما فرسوده هستند و از بین می‌روند.

بله؛ ما امسال باید این کارها را بکنیم و در عین حال یک بخش آموزش نیروهای پزشکی، پیراپزشکی و نیروهای تخصصی و فوق تخصصی است که باید ظرفیت‌های جدید ایجاد کنیم، ما 30درصد به ظرفیت پذیرش دانشجو اضافه کردیم و اگر بتوانیم با توجه به افزایش تخت‌های بیمارستانی، در بخش تخصصی در بعضی رشته‌ها که کمبود داریم نیروهای بیشتری بگیریم، کار مهمی است.

در بخش سخت افزاری توسعه فضای فیزیکی را هم خواهیم داشت. در این قسمت حتماً باید بتوانیم هزینه‌ها را کنترل کنیم. اگر دولت و سازمان مدیریت در بخش‌های مختلف همراهی کند من معتقدم برای ادامه طرح تحول سلامت این اتفاق که باید دو سال پیش می‌افتاد، با دو سال تاخیر امسال بیفتد و حتماً باید هزینه‌ها را کنترل کنیم. از هشت ماه قبل ما پیشنهاد دادیم و امیدوارم در ابتدای سال جدید شروع شود. مجوزها را باید دولت به ما بدهد.کارهایی را باید شورای عالی بیمه و بیمه‌های پایه انجام دهند و کارهایی را هم باید بیمه سلامت و ما انجام دهیم.

حدود 8 مورد است که باید تصمیم بگیرند و یک مقدار فرانشیز هم باید اصلاح شود. یکی از موارد، کنترل منابع و مصارف است و کاری هم که علی الدوام باید انجام شود، مبارزه با فساد است که در همه دستگاه‌ها باید باشد و در دستگاه ما هم باید این مراقبت‌ها انجام شود.

ما الان یک بخش بازرسی در وزارت بهداشت داریم که باید آن را تقویت کنیم و اختیاراتش را هم بیشتر می‌کنیم. البته ما خلاء قانونی هم داریم و باید مجلس برای برخورد با متخلفان در این حوزه کمک کند و گرنه حقوق مردم پایمال خواهد شد. البته برای نظارت نیازمند اختیارات کافی هستیم.

 همه به دنبال این هستند که از آنها تعریف کنید. در جاهای سلبی حکومت معمولاً کمتر حضور دارد. حکومت مثل پدر و مادر می‌ماند و بقیه عیال او هستند. اگر هر روز فرزندت هر چه خواست به او بدهی، درست است که اول از تو خوشش می‌آید ولی بعد که بزرگ شد معلوم نیست که چه شود. من جایی از پدر و مادرم متشکر هستم که فلفل در دهانم ریختند یا گوش من را پیچاندند. جاهایی که حکومت نه می‌گوید، نقش خود را درست انجام می‌دهد و گرنه آقایان پشت تریبون حرف می‌زنند و الله اکبر می‌گویند و صلوات می‌فرستند و لذت می‌برند و چهار تا وعده دیگر هم می‌دهند و...

 زمان نیست؛ نه اینکه مانعی وجود داشته باشد ما یک عقب ماندگی داریم، شبانه روز هم 24 ساعت است. توان و فکر و تیم و پول ما هم محدود است، نمی‌شود تمام توان کشور را روی این موضوع قرار داد. کشور دارای بخش‌های مختلف است و یکی از وظایف آن بخش بهداشت و درمان است و اگر در این 40، 50 سال کم به این حوزه رسیدیم به یکباره در چهار سال نمی‌شود آن را جبران کرد اما اگر این روند که شروع شده ادامه پیدا کند در 10، 15 سال آینده می‌توانیم بخشی از عقب ماندگی را جبران کنیم.

 یک بخش عمده از نظر من آموزش مردم است. در این قسمت موفق نبوده‌ایم. برای سلامت مردم فرهنگ سازی نکرده‌ایم. البته متولی فرهنگ سازی ما (وزارت بهداشت) نیستیم ولی می‌توانیم این را مطالبه کنیم. اگر طلاق زیاد شده است، اگر اعتیاد و فساد و فحشا زیاد شده است، این مسائل در حوزه سلامت اثرگذار خواهند بود. اگر اخلاق مردم دچار مشکل شده است، بیماری‌های اعصاب و روان افزایش پیدا کرده است،جرم و جنایت افزایش پیدا کرده است،اینها همه به عدم توفیق ما در فرهنگ سازی برمی‌گردد.

من فکر می‌کنم اگر می‌گوییم پیشگیری، در این قسمت باید زحمت بکشیم. صدا و سیما و رسانه‌ها ، ائمه جمعه،... همه باید دست به دست هم بدهند و کمک کنند.

 مثل هر ایرانی من نگران کشور هستم ولی انقلاب اسلامی این قدرت را به مردم داده است و همه چیز هم از صندوق رأی بیرون می‌آید بنابراین به نظر من اگر مردم از این فرصتی که ایجاد شده است، درست استفاده کنند و فریب تبلیغات را نخورند، این نگرانی به امید تبدیل می‌شود. در مورد طرح تحول سلامت، معتقدم، هر دولتی که بیاید و هر مجلسی که بیاید اگر از این مسیری که ما رفتیم که کاهش پرداخت هزینه‌های مردم، توسعه زیر ساخت‌های بهداشتی و درمانی و افزایش دسترسی مردم به خدمات بوده است، غافل شود، حتما مردم نخواهند بخشید، خدا هم نمی‌بخشد و از نظر اجتماعی کشور دچار مشکل خواهد شد. چون مردم طعم خدمت را چشیدند ان شاء‌الله خودشان نمی‌گذارند.

نگرانی من فراتر از این حوزه است. نگرانی من برای «کل انقلاب اسلامی» است. این نگرانی از روز اول بوده است و ناشی از یاس و ناامیدی نیست. به خاطر حساسیت و غیرت انقلابی است چون مانند فرزند انسان می‌ماند. همیشه نگران هستم که آسیب نبیند و در مسیر خلاف حرکت نکند و از راه مستقیم فاصله نگیرد. اگر اهداف انقلاب اسلامی دنبال شود و آرمان‌های شهدا دنبال شود، حتماً در دل خودش طرح تحول سلامت هم ادامه پیدا می‌کند چون این طرح چیزی جز کمک به نیازمندان و خدمت به مردم شریف ایران نیست.

ان شاءالله دکتر روحانی رأی می‌آورد و ادامه پیدا می‌کند. چون دکتر روحانی مبتکر این طرح است و نسبت به سلامت مردم حساس است و تا اینجا هم که آمدیم بعد از خدا و مقام معظم رهبری، ایشان حامی طرح تحول سلامت بودند.

من از زنده بودن خود در یک ساعت دیگر خبر ندارم. نمی‌دانم که چه اتفاقی می‌افتد و فقط آرزو می‌کنم که امور کشور در مدار عقلانیت و علم و بهره‌گیری از تجربه بین‌المللی و ناکامی‌هایی که در گذشته داشتیم، رقم بخورد. بنابراین ببینیم که در 29 اردیبهشت چه اتفاقی می‌افتد. بعد از انتخابات جواب این سوال شما را می‌دهم.