نقش آرای خاکستری در انتخابات هیات رئیسه مجلس

رویداد۲۴- آرای خاکستری تنها در انتخابات‌های عمومی سرنوشت ساز نیستند، این آرا حالا برگ برنده انتخابات هیات رئیسه پارلمان شده اند. شاید آن زمان که رئیس مجلس بیشتر به عنوان سخنگوی این قوه و رئیس جلسات علنی و غیرعلنی شناخته می‌شد، شأنش چندان بالاتر از سایر نمایندگان نبود. اما از روزی که مهدی کروبی بر کرسی ریاست نشست و تاکید داشت شأنی در حد و اندازه روسای دو قوه دیگر دارد، ماجرا فاز جدیدی به خود گرفت و رقابت بر سر کرسی ریاست و 11 عضو دیگر هیات رئیسه مجلس جدی‌تر از پیش شد.

هیات رئیسه درهر دوره مجلس شش بار انتخاب می‌شود که دو بار آن تزئینی و چهار بار آن جدی و مهم است. دو بار اول یکی هیات رئیسه سنی و دیگری هیات رئیسه موقت مجلس است. اما عمر این دو هیات رئیسه بسیار کوتاه است و پس از آن نوبت به هیات رئیسه دائم می‌رسد که چهار بار و هر بار برای یک سال انتخاب می‌شوند.

رقابت میان دسته بندی‌های سیاسی مجلس بر سر ترکیب اعضای این هیات رئیسه جدی است. در سال گذشته در حالی که لیست امیدی‌ها فکر می‌کردند دست برتر را در مجلس  دهم دارند اما چرخش معتدل‌های این لیست ورق را به سمت اصولگرایان چرخاند. در حدی که عارف ترجیح داد برای انتخابات هیات رئیسه دائم کاندیدا نشود و حتی وقتی کواکبیان بدون برنامه قبلی کاندیدا شد، بسیاری همفکرانش به او رای ندادند و دست‌کم 50 عضو فراکسیون امید روی برگه های خود نام «علی لاریجانی» را نوشتند.

برای بقیه کرسی‌ها وضعیت میانه بود. از مجموع 12 کرسی هیات رئیسه تقسیم بندی 7 به 5 صورت گرفت. رسانه‌های اصلاح‌طلب مدعی شدند امیدی‌ها برنده میدان بودند چراکه علی لاریجانی و بهروز نعمتی در انتخابات در لیست امید حضور داشتند و رسانه‌های اصولگرا مدعی شدند که آنها برده‌اند چراکه این دو نفر در جرگه اصلاح‌طلبان تعریف نمی‌شدند و در روزهای اول در جلسات کمیسیون ولایت شرکت می‌کردند. ادعاهایی که نشان می داد دسته بندی های فراکسیونی در مجلس دهم مبهم است و تاریک.

بازی‌سازی آرای خاکستری بر سر رفتن و ماندن مطهری
حالا پس از یک سال، سطح لابی‌ها برای این کرسی‌ها که تنها هفت تای آنها در معرض عموم قرار دارد، چالشی‌تر شده است.  یکی از جنجالی ترین کرسی‌ها هم نایب رئیسی دوم است. تلاش برای حذف نماینده صریح‌الهجه مردم تهران از هیات رئیسه را در همان ماه‌های اول مجلس دهم محسن کوهکن کلید زد، آنجا که در تذکری درباره موضع‌گیری علی مطهری پس از انتشار فایل صوتی آیت الله منتظری، او را تهدید کرد که دیگر بر آن صندلی نخواهد نشست، البته بعید است که در سال گذشته نیز مطهری با رای کوهکن و همفکرانشان بر کرسی نایب رئیسی نشسته باشد. اما در آستانه یک ساله شدن مجلس دهم خبر ها می گوید که کوهکن و همفکرانش در فراکسیون نمایندگان ولایی موفق شدند گام بلندی برای رسیدن به هدفشان بردارند. آنها با فراکسیون مستقلین برای هیات رئیسه لابی‌های موثری داشتند. در حالی که خط مشی مستقلین به فراکسیون امید شبیه‌تر است تا فراکسیون نمایندگان ولایی.

این درحالیست که فراکسیون امید، علی مطهری را خط قرمز خود می داند و برای اینکه ضرب شستی نشان دهد روی خط قرمز فراکسیون مستقلین دست گذاشته است. این فراکسیون میانه اگرچه ارتباط تشکیلاتی با علی لاریجانی ندارد اما از نمایندگان نزدیک به او تشکیل شده است، از همین رو فراکسیون امید رقیبی برای لاریجانی در کرسی ریاست تراشید و نام مسعود پزشکیان را بر سر زبان‌ها انداخت.

پزشکیان در سال گذشته در مقام رقابت برای نایب رئیسی بیش از محمدرضا عارف در مقام رقابت برای کرسی ریاست رای داشت. رایی که بخشی از آن به گفته نمایندگان حاضر در صحن، رای قومیتی بود و نمایندگان فارغ از اصولگرا یا اصلاح طلب بودن، به یک کاندیدای ترک رای داده بودند. البته شخص پزشکیان در لفافه گفته است که قصدی برای رقابت با علی لاریجانی ندارد و ترکیب فعلی هیات رئیسه را می‌پسندد اما او در مجالس پیشین سابقه کاندیداتوری برای ریاست مجلس را داشته و در مجالس غیرهمسو نیز رای قابل قبولی کسب کرده البته هیچگاه موفق نبوده است.

شاید از همین روست که مستقلین را می‌توان بازیگردان اصلی رای گیری‌های مختلف و خاصه انتخابات هیات رئیسه پیش رو دانست. آنها همان «آرای خاکستری» هستند که خود را در میانه قرار داده اند تا در هر انتخاباتی دو فراکسیون به سراغ آنها بروند و در عمل رای آنها حرف آخر را می‌زند. برای همین در این روزها خبر می‌رسد که مستقلین با این فراکسیون یا آن فراکسیون لیست می‌دهند و وقتی خبر رسیده که مستقلین در دو روز مانده به انتخابات هیات رئیسه بر سر مطهری به توافق رسیده‌اند، برخی رسانه‌ها به قطعیت می‌نویسند که مطهری روی کرسی نایب رئیسی باقی خواهد ماند.

دسته دوم رای‌های خاکستری
اما همه آرای خاکستری به مستقلین محدود نمی‌شود. به گفته حشمت الله فلاحت پیشه حدود 40 نفر از نمایندگان عضو هیچ کدام از سه فراکسیون نیستند. بنابراین یک هفتم نمایندگان در ساماندهی‌های سیاسی نمی‌گنجند و کسب آرای آنها به راحتی آرای فراکسیون مستقلین نیست. با فراکسیون مستقلین می‌توان لابی کرد و رای خاکستری آنها را رنگی کرد اما لابی با افرادی که هیچ تابلویی در دست ندارند، در عمل امکان پذیر نیست.

 

آنها در شرایط عادی حد و قواره اعضای فراکسیون مستقلین تعیین کننده نیستند اما وقتی آرا لب مرزی باشد -اتفاقی که یک سال پیش بر سر انتخاب بین مطهری و دهقان برای نایب رئیسی افتاد- رای آنها نیز تعیین کننده خواهد بود. حضور آنها کار لابی‌من‌های مجلس را سخت می‌کند. آنها سردسته ندارند که برای رایشان کافی باشد به سراغ آنها بروند. باید منتظر روز موعد بود تا مشخص شود آرای خاکستری مجلس دهم چگونه سرنوشت 12 کرسی مهم پارلمان را مشخص خواهند کرد.