چرا رسیدن به سکوت برای بازیگر مهم است؟

رویداد۲۴- در روزهای گذشته خبر برگزاری ورک شاپ بازیگری با عنوان «قدرت سکوت» منتشر شد. در این ورک شاپ بازیگری که توسط بهمن معتمدیان اداره و تدریس خواهد شد، قرار است چهره های مطرح سینما و تئاتر به عنوان مدرس حضور یابند. در رابطه با این موضوع به سراغ بهمن معتمدیان نویسنده و کارگردان سینما رفتیم تا در مورد جزئیات، نحوه برگزاری و شروط ثبت نام هنرجویان برای حضور در این کارگاه انتقال تجربه مطلع شویم. معتمدیان که پس از سال 88 دیگر با تلویزیون همکاری نکرد، مهم ترین دلیل این تصمیم خود را افت کیفی شدید رسانه ملی و کاهش شدید مخاطبان آن عنوان می کند.
پیش از این در خبرها آمده بود که فرهاد آئیش، سروش صحت، بهاره رهنما و هوتن شکیبا قرار است در ورک شاپ «قدرت سکوت» به تدریس برای هنرجویان بازیگری بپردازند. در رابطه با نحوه حضور این هنرمندان در این ورک شاپ، بهمن معتمدیان مدیر و مدرس این ورک شاپ که خود از کارگردانان و نویسندگان سینما، تئاتر و تلویزیون هست، به آی سینما می گوید: «اولا اساتید مهمان فقط از حوزه سینما و تئاتر نخواهند بود، بلکه اساتیدی در زمینه هنرهای تجسمی و موسیقی هم به عنوان استاد مهمان در این ورک شاپ حضور خواهند داشت و هنرجویان از نظرها و تجربه‌های آنها بهره¬‌مند خواهند شد. به طور کل قرار است هر هفته یکی از این اساتید در کلاس حاضر شود و بعد از دیدن بخشهایی از کار بچه ها  راهنمایی های لازم را کرده و تجربه اش را متناسب با وضعیت کلاس با هنرجویان سهیم شود. در این دوره آنچه که بیش از هرچیزی اهمیت دارد عملگرایی است و چه کسی بهتر از افرادی که به طور عملی-نه تئوریک- در این حرفه مشغول و موفق¬‌اند می¬‌توانند راه و چاه این کار را به نوآموزان نشان دهد؟ حضور این افراد شناخته شده بستر و فضایی به وجود می آورد که به بالندگیِ خلاقیت و رشد هنرجویان سرعت و شتابی محسوس می¬‌دهد.»
هیچ پرسش تئوریکی از هنرجویان متقاضی پرسیده نمی شود
 یکی از شروط ثبت نام در این ورک شاپ پذیرفتن هنرجویان در آزمون حضوری است. معتمدیان در رابطه با نوع و سطح سوالاتی که قرار است از هنرجویان برای حضور در این ورک شاپ پرسیده شود، می‌گوید: «من تا به امروز در فیلمهایم فقط از نابازیگران استفاده کردم. این هم برمی¬‌گردد به سلیقه و اعتقاداتم. در پروژه‌های سینمایی برای اینکه در وقت صرفه جویی کنم مجبور بودم روش‌هایی ابداع کنم که بتوانم درکمترین زمان و با دقت بالایی بازیگرانم را از میان داوطلبان بازیگری -در میان افراد عادی-  کشف و انتخاب کنم. این آزمون حضوری بر اساس همان شیوه¬‌ها است. بنابرین به هیچ عنوان پرسشی تئوریک از هنرجویان متقاضی نمی‌¬شود، بلکه بر اساس همان شیوه‌¬های ابداعی -که در حقیقت ریشه در تمرینات تئاتری دارد- و در زمانی خیلی کوتاه، هنرجوی مستعد شناسایی می¬‌شود.»
بحث آموزش در هنر و ادبیات از مسائل فنی و مهندسی بدتر است
در طول سال بسیاری از هنرمندان در ورک شاپ ها به ارائه تجربیات خود در زمینه بازیگری به علاقمندان این رشته می پردازند. به همین دلیل از معتمدیان پرسیدیم که در ورک شاپ «قدرت سکوت» هنرجویان چه مبحث های جدیدی را خواهند آموخت که آن را با سایر ورک شاپ ها متمایز خواهد خواهد کرد؟ معتمدیان در پاسخ به این پرسش توضیح می‌دهد: «بحث درباره¬ ضعف آموزش در اركان آموزشى ما اعم از بخش‌های فنی، مهندسى، پزشكى، علوم اجتماعى و غيره مطلب جديدى نيست. وقتى به لحاظ آموزشی در اين حوزه‌¬ها مشكلات جدى وجود دارد در عرصه هنر و ادبيات به طريق اولی وضع به مراتب بدتر است.»
دستگاه های آموزشی کارآمد در هیچ حوزه ای نداریم
معتمدیان در ادامه اضافه می‌کند: «حدود يك قرن از احداث دانشكده ها و دانشگاه‌ها درکشور ما می گذرد و تقریبا هنوز يك نظام يا دستگاه آموزشى كارآمد در هيچ حوزه‌¬ای نداريم. در حوزه هنر و ادبیات گرچه كم و بيش افرادى به اين موضوع پرداخته اند اما كارى موثر، سيستماتيك و جامع انجام نشده است و همواره فقط تلاش‌های فردى در اين زمينه چشمگیر و موثر بوده. در اين خلآ ساختاری، روش و راه حل های افرادی خاص حائز اهميت، افرادی نظیر هوشنگ گلشیری، حميد سمندريان و يا عباس كيارستمى، که هر كدام روش خود را در اين نابسامانی آموزشی خلق كردند و با ايجاد آموزشگاه و كارگاه سعى كردند تجربه و دانش خود را با شاگردانشان سهيم شوند و از قضا به نظر بنده بسيار تاثير گذار بودند.  آنچه كه در محضر اين اساتید بزرگ اتفاق مى افتاد نه صرفا امری تئوريک و آكادميک مرده، بلكه مفاهيمى ازلى ابدى و زنده بود كه در افراد تاثيری عمیق و بنیادی می گذاشت و چشم شاگردان را به جهانِ پيرامونشان، خودشان، اطرافيانشان، ایدئولوژی و آرمانهایشان،  و به این ترتیب هنر و ادبیات باز مى كرد. در این شیوه، نگاه افراد به جهان و مفاهیمی که دریافت می¬‌کنند، به هر امری اولویت دارد.  بنابرين قبل از هر چيزی ديد و فهم افراد از زندگى -و به طبع آن هنر و ادبیات-  دچار تغيير و رشد شده و از اين طريق است كه هر فرد راه خود را مى يابد و آينده خود را مى آفريند. نوشتن براى گلشيرى و فيلمسازى براى كيارستمى شيوه ايي از زيستن بود و آنها به بهترین شکل اين شيوه را به ما نشر و آموزش دادند. البته این شیوه آموزش، کار هرکسی نبود و  نیست و برای این امر می باید جامع الاطراف بود، چیزی که در بنیه¬ی این ابر استادان بود. به هرحال اين كارگاه دنباله رو همان ايده های آن اساتید بزرگ است، متكى به خلاقيت افراد، تاكيد بر روى امور عملى و با نگاهى به مفهوم معاصریت.»
دستیابی به سکوت اهمیت بسیاری دارد
 این کارگردان سینما، تئاتر درباره مبحث سکوت در بازیگری هم توضیحات جالبی ارائه می کند:« خودِ مبحث سکوت پدیده کهنی است در فلسفه و عرفان. برای مثال از نظر مولانا، آدمی در مسیر رسیدن به حقیقتِ ناب نیازمند سکوت سالکانه و عارفانه است. فارغ از بعد فلسفی و عرفانیِ این موضوع، از دید استراتژیک و عملی، دستیابی به سکوت درونی اهمیت بسیار زیادی دارد و متاسفانه بیشتر ما از این موضوع غافل هستیم. سکوت با حرف نزدن فرق دارد. ذهن ما مدام در حال گفتگو با خود است، حتی اگردر حال گفتگو با کسی نباشیم، كم پيش مى آيد كه به سكوت دست یابیم و به ذهن استراحتی بدهیم. اگر هم به ضرب تكنيک و اراده، عده اى خاص، آن هم گاهى موفق مى شوند ذهن را به طور موقت خاموش كنند، باز در نهايت اين ذهن است كه همه چيز را دوباره قبضه مى كند و مهار، و به سلطه هميشگى اش ادامه می¬‌دهد. الهام، خلاقیت و کیمیاگری لازمه¬‌اش تغيير كردن عادات ما، تصورات ما، پرهیز از اضطراب و نگرانی و غلبه بر روزمرگى است و تنها از طريق متوقف كردن گفتگوى درونى است که می¬توان به این گوهر دست یافت. نگراني‌هاى عادى زندگى، روزمرگى و افكار متعدد مغشوش بر آتش گفتگوى درونى مى دمند و اگر بناست كه جادویی اتفاق بيفتد، اين است كه ترديدها و گفتگوها را از ذهن بيرون كنيم، و آنگاه است كه دريچه¬ امكانات به روى ما باز مى¬شود. مجهزبه سلاحی می‌¬شویم که نه فقط بر روی صحنه تئاتر به ما قدرت می¬‌بخشد،که در عرصه زندگی به ما اقتدار می¬‌دهد. بنابرین مفهوم قدرت سکوت برای من نه فقط امری عرفانی و فلسفی؛ بلکه امری استراتژیک، عملی و کاربردی است؛ هم در زندگی و هم در هنر، بخصوص بازیگری.»
از سال 88 به بعد تلویزیون با افت کیفی و کاهش مخاطب روبرو شد
 بهمن معتمدیان که سابقه نگارش فیلمنامه سینمایی «چپ دست» و سریال هایی همچون « قطار ابدی»، «بدون شرح»، «زیر آسمان شهر»، «چارخونه» و... را دارد، چندین سال است دیگر در حوزه سینما و تلویزیون فعالیت نمی کند. معتمدیان در پاسخ به این پرسش که چرا دیگر در تلویزیون و سینما فعالیت نمی کند، گفت: «از سال 88 به بعد تلویزیون دچار افت کیفی شدیدی شد و به دنبال آن مخاطبانش را هم از دست داد. اینکه چرا و چگونه این اتفاق افتاد بحث دیگری است. تلویزیون در همه¬ دنیا پدیده¬ مذمومی بوده و همواره در تقابل با جریان روشنفکری، و رشد و آگاهی افراد تلقی شده است. اما تلویزیون ما از حداقل‌ها هم دور افتاده و بدل به مجموعه¬ایی ناکارآمد شده که باعث حیرت است.»
 معتمدیان ادامه می دهد: «می¬‌خواهم با مثالی نشان بدهم که تلویزیون ما چقدر از جایگاهی که باید داشته باشد پرت افتاده. وقتی تروریست‌ها به تهران حمله کردند بعد از چند دقیقه بیشتر تلویزیونهای خبری دنیا در حال پخش گزارش و خبر بودند اما تلویزیون ما انگار نه انگار. این تلویزیون انقدر مرده و بی خاصیت شده که گویی کنداکتورِ جدولِ پخشِ روزانه¬ی برنامه¬‌هایش، روی حالت شافل (shuffle) برنامه¬‌ها را پخش می¬کند برای همین برنامه¬‌ها هیچ دخلی به زندگی واقعی مردم ندارد، چه در زمینه¬ی مجموعه¬‌های داستانی چه در زمینه¬ مستند و خبری. برای همین هم وقتی تروریست‌ها به تهران حمله کرده بودند شبکه خبر در حال گزارش وضعیت اقتصادی مهدکودک ها بود.»
 ورک شاپ «قدرت سکوت» در 30 جلسه 30 ساعته برگزار خواهد شد و هنرجویان می توانند 3 روز در هفته در این کلاس ها حاضر شوند. اولين فيلم بلند معتمدیان به نام «خستگى» در جشنواره فیلم ونيز به نمايش در آمد و برنده جوايز متعدد بين‌المللى از فستيوال‌هاى معتبر خارجى شد. او همچنین تا کنون نمایش های «آواز خوان طاس»، «ژاک یا تسلیم» و «دختر دم بخت» را به روی صحنه برده است.

منبع: آی سینما