تجمیع یک سوم درمان‌های تخصصی در تهران

رویداد۲۴- شلوغی مرکز، قبل از ورود به کلینیک تخصصی و فوق تخصصی شروع می‌شود؛ از خیابان قریب و کنار نرده‌های سبز خیابان؛ جایی که خانواده‌ها کنار بساط بادکنک‌فروشی، دکه روزنامه فروشی، آبمیوه‌های غوطه‌ور در تشت یخ و پتوها و سفره‌هایی که روی زمین پهن شده، منتظر نوبت ویزیت دکتر نشسته‌اند؛ اینجا مرکز طبی کودکان تهران است...

 داخل  کلینیک تخصصی و فوق تخصصی مرکز به اندازه اطراف آن شلوغ است؛ ردیف‌ صندلی‌های داخل کلینیک پر شده‌ است. جمعیتی از پدرها و مادرها روبروی قسمت پذیرش صفی طولانی درست کرده اند تا برای فرزندشان نوبت بگیرند.  گوشه و کنار کلینیک، جلوی در ورودی،  حیاط بخش بستری و حتی داخل بخش، جمعیت مدام درحال رفت و آمد است؛ با کیف‌های مسافرتی،   پیراهن صورتی همراه بیمار، نوزاد در آغوش یا کنار تاب و سرسره روبروی بخش بستری.   

این تصویر همیشگی مرکز طبی کودکان تهران است؛ شلوغ و پر از خانواده‌هایی از همه شهرهای ایران. اگر محل سکونت آنها به پایتخت نزدیک باشد و کاری به جز ویزیت پزشک نداشته باشند،  یک روز -از صبح تا شب- وقت و هزینه می‌گذارند تا کارشان انجام شود. اگر از شهری دورتر آمده باشند و جایی برای ماندن نداشته باشند، باید دنبال مسافرخانه یا تختی خالی در همراه‌سرای بیمارستان امام خمینی (ره) بگردند.

همان طور که فاطمه- مادر یکی از کودکان بستری شده در مرکز طبی- دنبال تخت خالی می‌گشت. ۲۱ روز از ماندن او، همسر و فرزند بیمارش در تهران می‌گذرد و در این مدت در  همراه‌سرای بیمارستان اقامت داشته است. آنها از قم آمده‌اند.   پزشکان قمی فرزندش را که بیماری قلبی دارد به تهران ارجاع دادند و گفته‌اند متخصص قلبی که در این بیمارستان است می‌تواند به او کمک کند. سه هفته از جراحی قلب پسرش می‌گذرد و در آی سی یو بستری است. می‌گوید: «تقریبا دو ماه زمان برد که برای ویزیت دکتر، نوبت بگیریم.  اگر خیریه زنجیره امید هزینه‌های جراحی قلب فرزندم را قبول نمی‌کرد تا امروز باید ۲۰ میلیون تومان بابت روند درمان پسرم هزینه می‌کردیم، ولی هیچ پولی پرداخت نکرده‌ایم. در این ۲۱ روز حدود سه تا چهار میلیون تومان برای رفت و آمد و خورد و خوراک هزینه کرده‌ایم. اگر لازم باشد همراه بیمار در تهران بماند،  بیمارستان برگه‌ای می‌دهد که خانواده‌ها با آن می‌توانند در همراه‌سرای جواد الائمه بمانند. من هم هر هفته اقامتم را تمدید می‌کنم.»

او با دو کیف مسافرتی کنار من نشسته بود؛ یعنی هنوز برای هفته چهارم اقامتش در همراه‌سرا تخت خالی پیدا نکرده است. در میانه گفت‌وگو همسرش می‌رسد؛ به او می‌گوید همراه‌سرا تخت خالی ندارد و باید یک ساعت دیگر صبر کنند. برای این زن ماندن در این اقامتگاه سخت است؛ وسواس دارد و نمی‌تواند با وضعیت آنجا کنار بیاید: «توی این همراه‌سرا از همه شهرها  هستند؛ حتی زنی از یاسوج هر هفته برای شیمی درمانی می‌آید. خیلی‌ها مثل او هستند و اقامت هفتگی دارند. حتی بعد از چند روز ماندن هم به کسی نمی‌گویند که تختت را تحویل بده.»

او مثل چندین و چند زنی است که هر روز با فرزندشان در مرکز طبی کودکان می‌روند و می‌آیند. حتی شبیه مریم که هر دو ماه یکبار برای ویزیت پسرش از قزوین به تهران می‌آید. از او می‌پرسم شهرت متخصص ندارد؟ می‌گوید دارد، اما باید برای درمان پسرم به تهران می‌آمدیم: «چند روز قبل از عید پسرم حالتی شبیه به سرماخوردگی داشت. پزشک به او پنی سیلین زد. حدود ۱۰ روز هیچ مشکلی نداشت، ولی بعد از چند روز دست  و پایش درد گرفت. یکبار در بیمارستان بستری شد، حالش رو به بهبودی رفت. ولی دوباره اوایل عید،  همین حالت برایش اتفاق افتاد؛ طوری که نمی‌توانستیم به او دست بزنیم، از شدت درد جیغ می‌کشید. تصمیم گرفتیم برای درمان به تهران بیاییم.»

مریم می‌گوید در همان روزهای اول که پزشک این مرکز فرزندش را معاینه کرد، متوجه شد پسرش رماتیسم کودکان دارد. مدت کوتاهی زمان برد تا فرزندش بهبود پیدا کند،  از همان زمان هم هر دوماه برای ویزیت به تهران می‌آیند.

او می‌گوید که هزینه ویزیت پزشک در این مرکز  کمتر از ۱۰ هزار تومان تمام می‌شود؛ برای این خانواده هربار ویزیت فقط پنج هزار تومان هزینه دارد. گاهی این هزینه به کمتر از این رقم هم می‌رسد.

خانواده دیگری که از ساوه آمده‌اند دو هزار تومان برای ویزیت پزشک پرداخت می‌کنند. این خانواده سه نفره داخل ساختمان کلینیک تخصصی و فوق تخصصی مرکز منتظر بودند وقت ویزیت دکتر فرزندشان که مشکل ریزش پروتئین دارد، برسد. سمانه مادر او می‌گوید: «برای حل  مشکل پسرم در شهر خودمان در طول یک ماه حدود ۹۰۰ هزار تومان هزینه کردم، اما بیماری او تشخیص داده نشد. به ما گفتند کار پزشکان مرکز طبی خیلی خوب است. کسانی که فرزندشان را برای درمان اینجا می‌آورند با دارو درمانی جواب می‌گیرند. برای همین ارزش دارد که وقت بگذاری و برای درمان به تهران بیایی.»

او برای هر نوبت  ویزیت پسرش نیمه شب از ساوه راه می‌افتد، صبح زود به تهران می‌رسد و بعد از معاینه دکتر به شهرش بازمی‌گردد.  این چرخه تا زمانی که فرزندش به طور کامل درمان شود، ادامه خواهد داشت.

البته مهاجرت بیماران شهرستانی به تهران تنها مختص بیمارستان مرکز طبی کودکان نیست؛ بیمارستان‌های بنامی نظیر امام خمینی (ره)، شریعتی، علی اصغر (ع) و ... همه روزه پذیرای حجم زیادی از بیماران از شهرستان‌های مختلف کشور هستند.

دکتر شروین بدو -رئیس مرکز طبی کودکان تهران- درباره چرایی شکل‌گیری این چرخه قدیمی در بیمارستان‌های تهران توضیح می‌دهد و می‌گوید: در بعضی از موارد خود شخص تصمیم می‌گیرد به تهران مراجعه کند؛ چون احساس می‌کند خدمت مورد نیاز او در تهران بهتر  ارائه می‌شود. او ممکن است نداند که این خدمت را می‌تواند در شهرستان خودش هم دریافت کند. گاهی هم این پزشکان هستند که  بیماران را ارجاع می‌دهند. در گروه اول شاید تعدادی از آنها بتوانند بدون جابجایی این خدمات را دریافت کنند. این روند باعث می‌شود بار فعالیت در مرکز طبی بالا رود و نتوانیم کاری مطلوب برای بیماران انجام دهیم. اگر نظام ارجاع کشوری تقویت شود، بخش زیادی از این بار برداشته می‌شود و مردم هدفدار مراجعه می‌کنند.

رئیس مرکز طبی کودکان تهران، ضریب اشغال تخت در این مرکز را بیش از ۹۰ درصد اعلام و اضافه می‌کند: این ضریب اشغال تخت باعث می‌شود به کسانی خدمت ارائه دهیم که واقعا به آن نیاز داشته باشند. ما در بیمارستان خود به بیش از نیمی از کلانشهر تهران و ارجاعاتی که از کل کشور داریم، خدمت می‌دهیم. هرچند ممکن است بر اثر ساماندهی ارجاع بیماران، تخت‌های بیمارستانی خالی نشوند، ولی حداقل امکاناتی فراهم می‌شود تا  کسانی که در آن لحظه به این تخت‌ها واقعا نیاز دارند، از آن بهره‌مند شوند.

او همچنین می‌گوید که مادران کودکان بیمار می‌توانند در بیمارستان بمانند ولی سایر همراهان معمولا از طریق بیمارستان به همراه‌سرا ارجاع داده می‌شوند که البته این ارجاع وظیفه مرکز طبی نیست. این همراه‌سرا نیز گنجایش محدودی دارد.

بدو همچنین بیان می‌کند: اگر این بیماران در  شهر خودشان به مراکز درمانی دولتی مراجعه کنند، تعرفه‌ای معادل مرکز طبی می‌پردازند؛ چون تعرفه در همه مراکز دولتی یکسان است، اما در مراجعه به بخش خصوصی باید هزینه بیشتری بپردازند.  به ندرت ممکن است در بیمارستان تخت خالی داشته باشیم؛ به همین دلیل بر حسب شرایط بیماران به آنها نوبت بستری داده می‌شود. بیمارانی که نیاز به خدمت غیراورژانسی دارند، بر اساس اولویت خدمت دریافت می‌کنند.

قائم مقام و سخنگوی وزارت بهداشت نیز بخشی از این چرخه را غیرقابل اجتناب می‌داند؛ چراکه به اعتقاد او نمی‌توان بعضی از خدمات تخصصی و فوق تخصصی را در همه شهرها و استان‌ها فراهم کرد.

دکتر ایرج حریرچی درباره این موضوع می‌گوید: مستندات علمی مشخص کرده‌اند که اگر برخی از اقدامات درمانی در جاهایی متمرکز باشد و به تعداد بسیار زیاد انجام شود، تاثیرگذارتر است. بنابراین یک قسمت از این موضوع اجتناب‌ناپذیر است و در همه کشورهای دنیا وجود دارد.

وی بخش دیگری از این مشکل را کمبود امکانات می‌داند و اضافه می‌کند: ممکن است در یک شهرستان، یک تخصص خاص وجود نداشته باشد یا عمل جراحی خاصی انجام نشود. در این شرایط بر اساس قانون سطح‌بندی خدمات، مسولان نظام سلامت مکلفند این خدمات را به این مناطق ببرند. این درحالیست که با توجه به کمبود پزشک و کمبود تختی که در کشور وجود دارد، در این مسیر دچار مشکلاتی می‌شویم.

حریرچی ادامه می‌دهد: دلیل دیگری هم در این زمینه وجود دارد که البته قابل اصلاح است؛ بر این اساس گاهی می‌بینیم که مردم یا تخصص‌های موجود در شهرها و استان‌های خود را نمی‌شناسند و یا فکر می‌کنند اگر به مرکز استان مراجعه کنند، متخصصان بهتری وجود دارد. حال این موضوع در وهله اول ناشی از مشکلات فرهنگی و در مرحله دوم نیز ناشی از عدم اجرای درست نظام ارجاع است. متاسفانه از گذشته بیش از یک‌سوم درمان‌های تخصصی در تهران بوده و در برخی از موارد میزان آن حتی به بالای ۴۰ درصد هم می‌رسد و این موضوع به دو دلیل است؛ اول اینکه امکانات شهرستان‌ها کم بوده و دوم اینکه به دلیل امکانات بهتر زندگی، جامعه پزشکی که تعهدات قانونی و اجباری خود را انجام داده‌اند، ترجیح می‌دهند در شهرهای بزرگ بویژه تهران مستقر شوند.

وی با بیان اینکه برای حل این مشکلات وزارت بهداشت در چهار سال گذشته اقداماتش را بیشتر در مناطق محروم و غیر برخوردار انجام داده است، ادامه داد: موضوع مهم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که باید استانداردهای زندگی و توسعه عمومی در شهرستان‌ها در حدی باشد که خود پزشکان بعد از انجام کار اجباری‌شان به طور داوطلبانه هم در شهرستان‌های کوچک مستقر شوند.