همکاری ایران و مجارستان در ساخت نیروگاه کوچک
سفر اخیر دکتر علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان به مجارستان که دستاوردهای زیادی در گسترش زمینه همکاری های هسته ای فی مابین ایجاد کرده است موجب شد تا پایگاه خبری امیدهسته ای، سراغ آقای "یانوش کوواچ" سفیر خوش کلام مجارستان در تهران، برود و در زمینه های مختلف با ایشان به گفت و گو بنشیند:
برای استفاده از ظرفیت های فنی و تجاری، در توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 به نظر می رسد مجارستان از جمله کشورهایی است که در حوزه همکاری های هسته ای صلح آمیز با ایران پیش قدم شده است. این مهم چگونه به دست آمد و زمینه های آن چه بود؟
اینکه چگونه در ژوئن سال گذشته، توافق هسته ای بین ایران و گروه 1+5 به امضا رسید را باید از دکتر صالحی و دکتر ظریف بپرسید که در مذاکرات شرکت داشته و برای به ثمر نشستن آن زحمات فراوانی کشیدند. کشور مجارستان از ابتدای مذاکرات، رویکرد بسیار مثبتی به توافق داشت. در واقع پیش از هر چیز باید گفت همانطور که دکتر ظریف چندین بار تکرار کرد این توافق، پیروزی دیپلماسی بود. پیروزی دیپلماسی به این معنا که کشورها مشکلات و چالش های پیش روی روابط خود در عرصه بین المللی را باید با پشت میز نشستن دیپلمات ها، با تفاهم و گفت وگو حل کنند. در واقع این پیروزی دیپلماتیک، یک نمونه برای حل چالش های پیش روی سایر کشورها در عرصه بین المللی است. در مورد کشور مجارستان هم باید گفت که این کشور مستقیما در مذاکرات شرکت نداشت، ولی غیر مستقیم کشور ما در مذاکرات از طریق اتحادیه اروپا حضور داشت. نتیجه گرفتن مذاکرات نیز موجب خوشحالی دولت و مردم مجارستان شد.
از منظر فرهنگی و تمدنی ما به ایران علاقه داریم و نگاه مان به این منطقه نگاه ویژه ای است به گونه ای که ما در مجارستان درخصوص ایران از دوران مدرسه و در کتب درسی خود، مطالعه داریم. در دهه های مختلف با ایران در عرصه های زیادی همکاری های گوناگون داشتیم و در سال های اخیر منتظر بودیم که زمینه های همکاری بیشتر با این ایران فراهم شود. اوایل دهه 80 میلادی گردش مالی بین ایران و مجارستان چیزی در حدود 500 میلیون دلار بود. این حجم برای کشور کوچکی مثل مجارستان زیاد بود. متاسفانه این رقم بعدها روند نزولی به خود گرفت و تا 25 میلیون دلار رسید. البته ما از هر دو طرف هم اکنون این پتانسیل را داریم تا مراودات اقتصادی را افزایش دهیم. ما با توجه به سابقه خوب کشورمان در تجارت با ایران، منتظر بودیم و حواسمان جمع بود که زمینه های ایجاد همکاری های جدیدتر فراهم آید و سفر چندماه پیش نخست وزیر کشورمان به ایران در همین چارچوب ارزیابی می شود.
آقای صالحی سفری اخیرا به مجارستان داشتند، پس از این سفر در خبرها آمد که ایران و مجارستان در حوزه آموزش کارشناسان ایرانی و طراحی راکتور های هسته ای همکاری خواهند کرد. این همکاری ها چگونه خواهد بود و آیا به غیر از این دو مورد همکاری ها موارد دیگری را هم شامل می شود؟
همکاری مجارستان با ایران در مسائل اقتصادی و مسائل هسته ای جدید نیست. ما حتی برخی از همکاری های خود را با ایران در زمینه های هسته ای از سال 2010 شروع کرده بودیم. در همان زمان، تحت نظر سازمان بین المللی انرژی هسته ای ما در برخی از حوزه ها، مانند آموزش، همکاری هایی را با ایران آغاز کردیم.
به طور مشخص ما خواهان ادامه همکاری با ایران در ابعاد مختلف از جمله ابعاد علمی و تکنولوژیک به ویژه در زمینه هسته ای در آینده هستیم. همچنین در زمینه طراحی و ساخت برخی از راکتورهای کوچک 25 تا 100 مگاواتی همکاری هایی را با ایران آغاز کرده ایم. این راکتورها بسیار کوچک هستند، قیمت چندان زیادی به نسبت سایر راکتورهای 1000 و 1200 مگاواتی ندارند، و کشورهای با ضریب اقتصادی نه چندان بالا هم می توانند ایران راکتورها را خریداری کنند. از سوی دیگر در طراحی این راکتورهای توجه شده که آنها به گونه ای ساخته شوند که احتیاج به آب فراوان نداشته باشند. در واقع طراحان مجارستانی این نکته را مد نظر قرارداده اند که کشورهای آفریقایی و خاورمیانه با مشکل کم آبی رو به رو هستند، پس باید راکتورها به گونه ای طراحی شود که احتیاج به آب چندان فراوان نداشته باشد.
ما قرار گذاشتیم با جمهوری اسلامی ایران قرارداد همکاری امضا کنیم؛ هم اکنون زمینه های هماهنگی این قرارداد تا حدود زیادی فراهم شده است. این احتمال نیز وجود دارد که در اواخر ماه آوریل و یا ژوئن سال آینده میلادی یک هیئت عالی رتبه مجار، در ایران حضور یافته و این قرارداد همکاری را با ایران به امضا برسانند. همچنین قرار است در کشورهایی که این راکتورها طراحی می شود یک گروه کاری تشکیل شود که همکاری هایی هم در سایر زمینه ها آغاز شود.
مجارستان 4 راکتور هسته ای تولید برق داراد که 52% از برق این کشور را تامین می کند. مجارستان از چه زمانی وارد این عرصه شد و چه ضرورت هایی موجب شد که مجارستان به سمت تولید برق هسته ای پیش برود؟
اطلاعات خوبی دارید. ما در مجارستان 4 راکتور داریم که ژنراتور برق هم هستند. این مجتمع های نیروگاهی،"پاکس" نام دارند و در 40 کیلومتری بوداپست در کرانه رود دانوب واقع شده اند. ما در حدود 40 سال پیش به این نتیجه رسیدیم که به راکتورهای تولید برق هسته ای احتیاج داریم. مجارستان نه نفت دارد و نه گاز، هم نفت و هم گاز در مجارستان وارداتی است. ما به منابع انرژی خارجی وابسته بودیم. پس واضح است که برای وابستگی کمتر ما به سمت استقلال منابع انرژی برویم. در مجارستان در دهه های 60 و 70 میلادی به این نتیجه رسیدند که باید حتما یک نیروگاه هسته ای بسازیم. اولین شرکت هسته ای مجارستان در این زمینه، 10 سال بعد یعنی در سال 1976 تاسیس شد. در طول آن سال ها مجارستان همکاری هایی را با شوروی سابق داشت، در سال 1982 نیز تولید برق هسته ای در مجارستان آغاز شد. در واقع ما به این امر آگاه بودیم که انرژی هسته ای انرژی پاک و به صرفه ای است.
با توجه به سخنان شما، به نظر می رسد حتی اگر نفت و گاز هم داشتید شاید مانند بسیاری از کشورهای دیگر به ضرورت تنوع سبد انرژی کشور توجه میکردید و استفاده از این دانش را لازم می دیدید.
بله. کشورهای زیادی در رویکردی استراتژیک سبد منابع انرژی خود را متنوع کرده اند اما به دلایلی که گفتم و همینطور به دلیل نبود نفت و گاز، حرکت به سوی انرژی هسته ای برای مجارستان اهمیتی مضاعف داشت.
سال 1982 تقریبا با سال های اوایل انقلاب اسلامی در ایران هم زمان است، آیا شما در آن زمان با ایران همکاری داشتید؟
بله دقیقا اشاره کردیم در همان سال های 1982 گردش مالی تا حدود نیم میلیون دلار با ایران داشتیم.
جایگاه مجارستان در میان صاحبان علم جایگاه رفیعی است، دانشمندان مجارستانی تاکنون نوبل های علمی فراوانی به دست آورده اند. چگونه شد که مجارستان علم و به ویژه علوم هسته ای را به عنوان جاده پیشرفت به جهان جدید انتخاب کرد؟
مردمان که کشورهایی مثل مجارستان که منابع کمی دارند باید بیشتر از مغرشان استفاده کنند. من خیلی تشکر می کنم برای اشاره شما به جوایز نوبل دانشمندان مجارستانی، به طور مشخص ما 16 نفر مجارستانی یا مجاری الاصل داشتیم که به جایزه نوبل دست پیدا کردند. عموما دانشمندان مجارستانی شهرت فراوانی در جهان دارند، برای مثال ایمره کرتس(Imre Kertész) برندهٔ جایزه نوبل ادبیات ۲۰۰۲ است که از مهم‌ترین آثار او می‌توان به رمان «بی‌سرنوشت» اشاره کرد. بله درست می گویید ضرورت ها باعث توجه بیشتر به علم در مجارستان شده و ماشهرهای دانشگاهی زیادی تاسیس کردیم.
چه تعدادی دانشجویان ایرانی را در کشورتان میزبانی می کنید؟ آیا در میان جوانان شما تمایلی به آشنایی با فرهنگ ایران وجود دارد؟
در حال حاضر تقریبا حدود 1200 نفر دانشجوی ایرانی در دانشگاه های مختلف مجارستان در حال تحصیل هستند. البته همان طور که اشاره شد این رقم در مجموع به حدود 4 هزار دانشجوی ایرانی می رسد که در مجاستان فارغ التحصیل شده اند. یکی از بهترین رشته های همکاری دو جانبه ایران و مجارستان هم در سال های اخیر همین همکاری های علمی و فرهنگی دو کشور بوده است. همچنین رشته ایران شناسی در مجارستان در چیزی حدود یک قرن پیش بنیان نهاده شد. در دانشگاه علوم بوداپست نیز هم اکنون دانشجویان زیادی وجود دارند که مرتب فارسی می خوانند. در حال حاضر نیز دو دانشجوی مجارستانی رشته زبان فارسی در ایران هستند که در مقطع دکتری مشغول به تحصیل هستند و قرار است بعد از بازگشت به مجارستان زبان فارسی را در بوداپست تدریس نمایند.
یک قوم در مجارستان زندگی می کند به نام قوم «یاس» که خود را اصالتا ایرانی و یزدی می دانند. در مورد آنها توضیح می فرمایید؟
قبیله های یاس تقریبا 800 سال پیش به سرزمین مجارستان آمدند. همزمان با حمله مغول به مجارستان، و با کشتار وسیع آنها، مجارستانی ها که جمیعت چندانی هم نداشتند، از این قوم در سرزمین خودشان حمایت کردند. جالب توجه است که میان مسوولان همین قوم یاس و شهر یزد در مجارستان در سال 1996 قراردادی امضا شد که شهر یزد با شهر یاس برین در مجارستان همکاری می کنند. در این دو شهر نمادهای شهرها، در مراکز شهری ساخته شد. در یزد نماد شیپور ، که نماد شهر یاس برین است ساخته شده و در مجارستان نیز نماد بادگیرهای یزدی احداث شده است.
چشم انداز روابط ایران و مجارستان را در آینده چگونه ارزیابی می کنید؟
آینده پیش روی روابط دو کشور آینده درخشانی است. من چندماه پیش به مجارستان رفته بودم و جلسه سفرا را داشتیم، آنجا نخست وزیر مجارستان هم حضور و سخنرانی داشتند و بنده هم راجع به آینده همکاری های بین ایران و مجارستان از ایشان سوال پرسیدم، ایشان راجع به هوش و فرهنگ ایران بسیار سخن گفت. آقای ویکتور اوربان سه ماه پیش در صدر هیات بلند پایه مجارستان به ایران سفر کردند و خاطرات خوبی از ایران دارند.
شما بین سال های 1993 تا 1997 نیز در ایران حضور داشتید و به نظر می رسد به طور کامل با فرهنگ ایرانی آشنا هستید.چه برداشت و احساسی نسبت به نوروز ما دارید؟
همسر من هم ایرانی الاصل است و به این ترتیب فرهنگ ایران در زندگی هر روزه من جریان دارد. خانم من در این روزها در حال تدارک هفت سین است و ما هر سال هفت سین داریم. همیشه هم کتاب حافظ داریم. من خودم فارسی یاد گرفتم. پسر من هم فارسی یاد گرفته است. و خواندن و نوشتن فارسی هم می داند و این نشانه قابل احترام بودن و در هم آمیختگی فرهنگ ایرانی با من به عنوان سفیر مجارستان در ایران و خانواده ام است و عید امسال را چندروزی با خانواده در شیراز خواهم بود.
از این فرصت بهره می گیرم و سال نو و نوروز را به همه مردم کشور بافرهنگ ایران تبریک عرض کرده و آرزوی سلامتی و بهروزی برای دو ملت مجارستان و ایران دارم.
منبع: امید هسته‌ای
