اتحاد با شرق علیه ترامپ

رویداد۲۴ چهار روز بعد از نشست سران ناتو در 15 جولای رهبران اتحادیه اروپا برای شرکت در بیستمین نشست چین و این اتحادیه رهسپار پکن خواهند شد. گردهمایی بروکسل و پکن نیز در شرایطی انجام می‌شود که در هفته‌های اخیر اتحادیه اروپا و چین بر سر تعرفه‌های گمرکی با ایالات متحده وارد تنش شده‌اند.

اروپا برای نخستین‌بار پس از خودکشی ژئوپلیتیک در جنگ جهانی اول این فرصت را دارد تا با استفاده از ابزار دیپلماسی در مقیاسی گسترده از منافع خود و نیز جایگاه سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی دفاع کند. نشست ناتو و نیز نشست رهبران اتحادیه اروپا و چین تحت‌ تأثیر حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید و سیاست‌های تهاجمی و پیش‌بینی‌ناپذیر او قرار دارد.

ترامپ در سیاست خارجی ایالات متحده تغییراتی اساسی ایجاد کرده و در این مسیر همکاری واشنگتن و ناتو را به چالش کشیده است. ترامپ می‌گوید این همکاری نفع چندانی برای ایالات متحده ندارد.

ترامپ بدون درنظرگرفتن این واقعیت که ناتو نقشی کلیدی در قدرت‌گرفتن بی‌حدوحصر ایالات متحده و اعمال فشار بر روسیه ایفا کرده است، این نهاد را در کنار نفتا قرار داده و هشدار می‌دهد که یا باید در روابط واشنگتن و ناتو تجدیدنظر صورت گیرد یا ایالات متحده از مهم‌ترین پیمان نظامی بین‌المللی خارج خواهد شد.

توافق احتمالی چین با اروپا

این رویکرد ترامپ می‌تواند اروپا را تشویق کند تا استراتژی مدنظر رئیس‌جمهور فرانسه را اجرا کند. امانوئل مکرون به‌تازگی ابتکاری را برای تأمین امنیت اروپا مطرح کرده است. براساس ابتکار مکرون، باید ساختاری ثابت برای همکاری نهاد‌های امنیتی ایجاد شود و تأمین امنیت مرزهای کشورهای اروپایی با ایجاد اتحادیه‌ای امنیتی صورت گیرد که داده‌ها و اطلاعات خود را از نهاد‌های امنیتی و اطلاعاتی کشورهای اروپایی به دست می‌آورد.

این طرح در نهایت می‌تواند منجر به توسعه صنعت دفاعی کشورهای اروپایی شود. اروپایی‌ها هر اندازه در مذاکره با ایالات متحده با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند، در برابر چین کار ساده‌تری پیش‌رو دارند. قبل از سفر رهبران اتحادیه اروپا به چین معاون کمیسیون اروپایی به پکن سفر کرد تا در مذاکره با معاون نخست‌وزیر چین موضوعات مورد بحث در نشست اتحادیه اروپا و چین را مرور کند. براساس اخبار منتشر‌شده، بروکسل و پکن قرار است جزئیات دسترسی به بازارهای دو طرف را تا نیمه ماه جولای منتشر کنند و مذاکره بر سر توافق سرمایه‌گذاری مشترک را نیز از سر بگیرند.

در‌صورتی‌که مذاکرات اتحادیه اروپا و چین نتیجه‌بخش باشد و توافق نهایی تا انتهای سال 2018 یا اوایل 2019 میان دو طرف حاصل شود، در آن صورت ایالات متحده در تلاش‌های خود برای ایجاد تعادل در تجارت خود با چین گزینه‌های بیشتری در اختیار خواهد داشت.

در چنین شرایطی ترامپ ممکن است هم‌زمان با رشد اقتصادی اروپا، تعرفه صادرکنندگان اروپایی را افزایش دهد. به‌این‌ترتیب هرگونه سود احتمالی حاصل از افزایش سرمایه‌گذاری دوجانبه میان چین و اتحادیه اروپا تحت‌ تأثیر تشدید تقابل تجاری دو سوی آتلانتیک و ایجاد شکاف در غرب قرار خواهد گرفت.

اتحادیه اروپا باید به توافقی کاملا شفاف با چین دست یابد و بدون آنکه تلاش کند در این مسیر ایالات متحده را به حاشیه براند، به تسهیل سرمایه‌گذاری متعادل و متقابل با چین بپردازد. در‌این‌صورت کمپانی‌های چینی هم که اغلب مورد حمایت بانک‌های دولتی قرار دارند، قادر خواهند بود تا توان مالی خود را توسعه دهند و به رقابت برای سرمایه‌گذاری در اتحادیه اروپا بپردازند؛ اما در آن سو کمپانی‌های اروپایی چنین امکانی در اختیار ندارند.

اتحادیه اروپا مکانیسمی برای کنترل و نظارت بر فعالیت کمپانی‌های خود ندارد.اما بر اساس ابتکار مکرون، این مکانیسم فراهم خواهد شد. درهمین‌حال بروکسل می‌تواند با واشنگتن هم به توافقی مشابه دست یابد. اروپا می‌تواند پیشنهادی هوشمندانه برای خارج‌کردن ایالات متحده و چین از تنش تجاری ارائه کند.

اتحادیه اروپا و چین می‌توانند برای تأثیرگذاری بیشتر بر توافق‌هایی که میان بروکسل و پکن شکل می‌گیرد، از حمایت بی‌قیدوشرط سازمان تجارت جهانی و داوری این نهاد بین‌المللی نیز بهره‌مند شوند، به‌ویژه آنکه در روزهای اخیر ترامپ ساز جدایی آمریکا از سازمان تجارت جهانی را سر داده است.

آغاز جنگ تجاری با پکن

امیدواری اتحادیه اروپا و چین برای توافق تجاری در حالی افزایش یافته که ایالات متحده از نیمه‌شب پنجشنبه بر حدود 34‌ میلیارد دلار کالای وارداتی از چین، تعرفه‌های گمرکی اعمال کرد و خشم مقام‌های پکن را برانگیخت. دولت چین در اقدامی متقابل بر همین میزان واردات از ایالات متحده تعرفه گمرکی تعیین و واشنگتن را متهم کرد که «بزرگ‌ترین جنگ تجاری تاریخ» را کلید زده است.

ساعاتی قبل از اعمال این تعرفه‌ها از سوی واشنگتن، دونالد ترامپ اعلام کرد که احتمال تعیین تعرفه بر حدود 500‌ میلیارد دلار کالای وارداتی چینی وجود دارد. درصورتی‌که این تهدید ترامپ عملی شود، تقریبا کل واردات ایالات متحده از چین در سال 2017 را دربر می‌گیرد.

درحال‌حاضر پکن و واشنگتن تعرفه‌ای ۲۵ درصدی را بر ۳۴‌ میلیارد دلار کالای وارداتی از یکدیگر وضع کرده‌اند. تعرفه‌های ایالات متحده بر بیش از 800 کالای چینی، از جمله اتومبیل، قطعات هواپیما و نیز قطعات کامپیوتری اعمال می‌شود. چین نیز با تأخیری سه‌ساعته، تعرفه ۲۵ درصدی را بر بیش از 540 کالای وارداتی از آمریکا اعمال کرده است. رئیس‌جمهور ایالات متحده پیش از این تهدید کرده بود درصورتی‌که چین اقدام متقابلی انجام دهد، واشنگتن بر ۲۰۰‌ میلیارد دلار کالای چینی تعرفه اعمال خواهد کرد. دولت چین روز گذشته اعلام کرد که علیه اقدام ایالات متحده به سازمان تجارت جهانی شکایت خواهد کرد.

پکن می‌گوید تعرفه‌هایی که ایالات متحده تعیین کرده، بازارها را بی‌ثبات و چرخه عرضه و تقاضای جهانی را با مشکل مواجه کرده است. باوجوداین و بر اساس ارزیابی‌های صندوق بین‌المللی پول، میزان کالاهایی که تاکنون بر آنها تعرفه وضع شده، هنوز در حدی نیست که معضلی جهانی برای اقتصاد ایجاد کند، اما تأثیر آن می‌تواند باعث بی‌ثباتی بازارهای جهانی شود. مقام‌های اقتصادی چین می‌گویند وضع تعرفه‌های آمریکا بر کالاهای وارداتی از چین می‌تواند باعث کاهش ۰,۲ درصدی در نرخ رشد اقتصادی چین شود.

در ماه‌های گذشته مذاکراتی تجاری میان واشنگتن و پکن انجام شد، اما از ماه می ‌و با اعلام دولت ترامپ بر اعمال تعرفه‌های گمرکی، این مذاکرات به شکست انجامید. اقدامات یک‌جانبه دولت ترامپ برای وضع محدودیت در واردات که با هدف تقویت اقتصاد آمریکا و افزایش اشتغال صورت گرفته، صاحبان کسب‌و‌کارهای آمریکایی را نیز نگران کرده است.

در این میان رئیس‌جمهور ایالات متحده وعده داده است که با این تعرفه‌ها حدود ۸۰۰‌ میلیارد دلار کسری تجاری ایالات متحده را جبران می‌کند. از این رقم تقریبا ۳۷۵‌ میلیون دلار در تجارت با چین ایجاد شده است.