مرگ خاشقچی پرونده دو سر باخت برای آل سعود
رویداد۲۴خاشقچی که دوم اکتبر (۱۰ مهر) برای ثبت ازدواج خود به کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه مراجعه کرده بود، ناپدید شد. رویکرد رژیم سعودی ابتدا با سکوت، انکار و عدم همکاری با آنکارا و در ادامه با تهدید و وقت خریدن برای طولانی کردن روند رسیدگی به پرونده و اکنون نیز با فرافکنی همراه بوده است.
پس از فشار‌های بین المللی و افشای نقش مسئولان عالی سعودی، عربستان بامداد شنبه با صدور بیانیه‌ای کشته شدن خاشقچی را تایید و اعلام کرد، با دستور شاه پنج مسئول عالی سیاسی و امنیتی برکنار شدند.
'سلمان بن عبدالعزیز' شاه سعودی در احکامی جداگانه 'سعود القحطانی' مشاور دیوان پادشاهی و از نزدیکان 'محمد بن سلمان' ولیعهد، 'احمد العسیری' معاون دستگاه اطلاعات عمومی و سخنگوی پیشین (به اصطلاح) ائتلاف سعودی، سرتیپ 'محمد مریح' معاون اطلاعاتی، سرتیپ 'عبدالله بن خلیفه الشایع' معاون امور انسانی و سرتیپ 'رشاد المحمادی' مدیر اداره اطلاعات عمومی و حفاظت در دستگاه اطلاعات عمومی عربستان را برکنار کرد.
سلمان همچنین دستور تشکیل کمیته وزارتی به ریاست ولیعهد را برای بازبینی در ساختار دستگاه اطلاعات عمومی صادر کرد.
دادستانی عمومی عربستان نیز اعلام کرد: تحقیقات اولیه مرگ خاشقچی در پی مشاجره لفظی را تأیید می‌کند.
دادستانی عمومی سعودی افزود: تحقیقات در خصوص مرگ خاشقچی همچنان ادامه دارد و در این خصوص تا کنون ۱۸ نفر بازداشت شده اند.
این نهاد قضایی مدعی شده که قرار است افراد دخیل در کشته شدن خاشقچی را به دادگاه معرفی کند.
سناریوی اعلامی از سوی رژیم سعودی شبیه همان طرحی است که مطبوعات غربی از قبل هم به آن پرداخته بودند.
روزنامه آمریکایی 'نیویورک تایمز' پیشتر در این ارتباط نوشت: سه فرد آگاه از برنامه‌های سعودی گفتند که حاکمان این کشور در حال بررسی متهم کردن ژنرال العسیری مقام اطلاعاتی نزدیک به بن سلمان ولیعهد عربستان به قتل خاشقچی روزنامه نگار مفقود هستند.
به نوشته نیویورک تایمز، با وجود آنکه پلیس ترکیه تاکید می‌کند که شواهدی مبنی بر قتل خاشچقی در کنسولگری ترکیه توسط ۱۵ مامور سعودی در دست دارد، سه فرد آگاه تاکید کردند که عربستان همچنان قصد دارد العسیری را مجرم بداند.
این روزنامه آمریکایی همچنین خبر داد که افراد نزدیک به کاخ سفید نیز در جریان این موضوع قرار گرفته اند و نام العسیری به اطلاع آن‌ها رسیده است.
یک فرد نزدیک به کاخ سفید و یک مقام پیشین آمریکایی نیز گفته اند که 'جراد کوشنر' داماد و مشاور 'دونالد ترامپ' رئیس جمهوری آمریکا از وی خواسته که از بن سلمان حمایت کند.
استدلال کوشنر این بوده که موضوع قتل خاشقچی نیز مثل دیگر اشتباهات سعودی‌ها از جمله ربودن 'سعد الحریری' نخست وزیر لبنان و بمباران اتوبوس حامل کودکان یمنی، از خاطر جامعه بین المللی زدوده خواهد شد.
دو فرد آگاه از برنامه‌های سعودی‌ها گفتند که مقام‌های عربستانی قصد دارند ماجرا را اینگونه توضیح دهند که العسیری دستور دستگیری خاشقچی را به صورت شفاهی از بن سلمان دریافت کرده، اما به دلیل سوء تفاهم یا تصمیمات خودسرانه، اقدام به کشتن وی کرده است.
به نظر می‌رسد سعودی‌ها در حال حاضر راهی جز پذیرفتن دخالت در قتل خاشقچی را ندارند و از قبل هم دو نوع رویکرد برای برخورد رسمی با این پرونده پیش بینی می‌شد؛ اول اینکه دخالت بن سلمان در این پرونده را بپذیرد و دوم اینکه فرد یا افرادی را متهم به دخالت در این امر نماید که ظاهرا ریاض گزینه دوم را مد نظر قرار داده است.
پذیرش رسمی مرگ خاشقچی در محل کنسولگری این کشور چه تبعاتی برای رژیم سعودی خواهد داشت:
این اعتراف به منزله زلزله مهیبی است که دیر یا زود دودمان آل سعود را بر باد خواهد داد. پذیرش این واقعیت و برکناری برخی نزدیکان ولیعهد معنایی جز تایید دخالت خاندان بن سلمان در تروریسم دولتی نیست و ممکن است علاوه بر دامن زدن به اعتراضات مردمی، مشروعیت رژیم را بیش از گذشته زیر سئوال ببرد و بن سلمان را از رویای رسیدن به تخت پادشاهی برای همیشه محروم نماید.
این شرایط اختلافات میان اعضای خاندان آل سعود را هم گسترده‌تر می‌کند و فشار‌ها برای بازگشت سلمان به قواعد خانواده یعنی استفاده از فرزندان ذکور موسس عربستان در منصب ولیعهدی را افزایش خواهد داد و حتی با توجه به بیماری ملک سلمان موضوع جانشینی وی می‌تواند به یکی از چالش‌های عمده این کشور در آینده نزدیک تبدیل شود.
از هم اکنون زمزمه‌هایی در میان خاندان آل سعود شنیده می‌شود که ملک سلمان باید با برکناری فرزند خود، برادرش یعنی 'احمد بن عبدالعزیز' را ولیعهد کند. تاکید بر جانشینی احمد برای آن است که تلاش عده‌ای برای اجرای پروژه جابجایی بن سلمان با برادرش 'خالد بن سلمان' که سفیر سعودی در واشنگتن بود، ناکام بماند.
برخی از خاندان آل سعود حتی پروژه عبور از خود ملک سلمان را هم کلید زده اند، چنانکه 'خالد بن فرحان آل سعود' شاهزاده مخالف سعودی، از سلمان شاه عربستان، خواست از قدرت کنارگیری و آن را به شاهزاده احمد (برادر ملک سلمان) واگذار کند.
خالد بن فرحان در یک پیام ویدیویی چنین توصیه کرد: از باب نصیحت، بهتر است سلمان برای حفظ آبرو از قدرت کناره‌گیری کند، لازم نیست چهارمین پادشاه نیز از خاندان سلمان باشد، افرادی هستند که از فرهنگ عالی و انسانی برخوردارند و دارای محبوبیت مردمی هستند، شاهزاده احمد فردی با اخلاق و دارای همه صفات مناسب است.
اقرار به دخالت در این پرونده همچنین روابط خارجی عربستان به ویژه در ارتباط با غرب و بالاخص آمریکا را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد. این اعتراف سرآغاز فشار‌های کنگره آمریکا و به ویژه نمایندگان دمکرات آن علیه دولت جمهوری خواه 'دونالد ترامپ' می‌شود.
اعتراف به دخالت در ماجرای قتل خاشقچی فشار‌های داخلی و خارجی علیه آمریکا را هم افزایش خواهد داد و علاوه بر اینکه واشنگتن ناچار به اعمال تحریم‌ها علیه سعودی ولو در سطح اندک خواهد بود، از سوی مخالفان داخلی هم تحت فشار قرار خواهد گرفت که نتیجه این فشار‌ها می‌تواند اثر منفی روی انتخابات آتی کنگره و حتی خطر یک دوره‌ای شدن ریاست جمهوری ترامپ را فراهم آورد.
نتیجه این اعتراف در بعد منطقه‌ای هم رشته شدن تمام تلاش‌های مشترک سعودی و آمریکا در منطقه علیه کشور‌هایی مانند ایران محسوب می‌شود. رژیم سعودی هم دیگر نمی‌توانند با سوء استفاده از کلمه تروریسم خود را مدعی مبارزه با این پدیده نشان دهد و به بهانه‌های مختلف دیگران را متهم به حمایت از آن کند.
نتیجه این اعتراف ممکن است حتی موجب پایان یافتن جنگ ظالمانه ائتلاف خود خوانده علیه مردم یمن شود. قطر و یمن مهم‌ترین موضوعات پرونده‌های عربستان و امارات در سه سال گذشته بوده و دیپلماسی ریاض وقت و تلاش بسیاری صرف کرده که به دیگر کشور‌ها بقبولاند که چرا قطر را محاصره کرده و چرا در یمن جنگ افروزی می‌کند.
دخالت در مرگ روزنامه نگار ناراضی تلاش دیگر این کشور به همراه آمریکا برای اعمال فشار‌های بیشتر در قالب طرح‌های متعدد از جمله ایده ناتوی عربی را هم ناکام خواهد گذاشت و تمام هزینه‌های صورت گرفته برای ایجاد ائتلاف ضد مقاومت در منطقه را به شکست می‌کشاند.
چالش عمده‌ای که برای این تصمیم وجود دارد، اطلاعاتی است که پلیس ترکیه در اختیار دارد. اگر چنانکه پلیس این کشور وعده داده این اطلاعات در اختیار رسانه‌ها قرار گیرد، پنهان کردن نقش ولیعهد سعودی در این پرونده و جا زدن فرد دیگری به جای وی، بسیار دشوار و احتمالا غیر ممکن خواهد شد.
رسانه‌های ترکیه در واکنش به بیانیه رژیم سعودی اعلام کردند، روایت رسمی عربستان در مورد قضیه خاشقجی با اطلاعاتی که از تیم تحقیقاتی ترکیه در این خصوص درز کرده، همخوانی ندارد.
چالش دیگری که برای این تصمیم وجود دارد، بی اعتمادی است که طی ۱۶ روز گذشته در افکار عمومی و رسانه‌های جهان نسبت به حاکمان آل سعود ایجاد شده است. این بی اعتمادی تا جایی است که حتی بر فرض محال اگر واقعا بن سلمان در مرگ خاشقچی دست نداشته باشد، باز هم مردم باور نخواهند کرد.
قربانی کردن العسیری یا هر فرد دیگری غیر از ولیعهد همچنین به بی اعتمادی مطلق در میان کسانی دامن می‌زند که با حکومت این کشور همکاری دارند، به نحوی که هر کس گمان می‌کند که ممکن است روزی به خاطر اشتباهات دیگر ولیعهد سعودی قربانی شود و این موضوع شرایط ناپایداری را در میان نزدیکان آل سعود ایجاد خواهد کرد.
از سوی دیگر چنانچه بن سلمان همچنان در قدرت بماند، امکان تکرار ماجراجویی‌های جدید از سوی وی وجود خواهد داشت و با توجه به مخالفانی که در میان اعضای خاندان سلطنتی دارد، احتمال بالا گرفتن اعتراضات بیشتر آن‌ها هم وجود خواهد داشت.
ادامه حضور او در قدرت همچنین ممکن است آثار و تبعات وحشتناکی برای این کشور در بر داشته باشد، چنانکه همین حالا رسوایی ناشی از پرونده خاشقچی ده‌ها شخصیت اقتصادی، سیاسی و رسانه‌ای از بخش‌های دولتی و خصوصی جهان از شرکت در کنفرانس اقتصادی ریاض موسوم به 'داووس عربی ' که قرار است در هفته جاری و به ریاست بن سلمان برگزار شود، منصرف کرده است.
وزرای اقتصادی هلند و فرانسه، وزیر تجارت انگلیس و حتی وزیر خزانه داری آمریکا هم شرکت در این همایش را منتفی کرده اند. در حالی که این همایش تلاش دارد بر یکی از بزرگ‌ترین مشکلات عربستان یعنی موضوع سرمایه گذاری فائق آید و سرمایه گذاران خارجی را متقاعد به حضور در بازار این کشور نماید.
رسانه‌های خبری دیروز (جمعه) گزارش دادند که مقام‌های شرکت‌های 'ایرباس' فرانسه و 'دویچه بانک' آلمان هم به صف تحریم‌کنندگان کنفرانس اقتصادی هفته آینده عربستان پیوسته‌اند.
به نظر می‌رسد باقی ماندن یا نماندن بن سلمان در قدرت درد سر بزرگی برای آمریکا به عنوان شریک راهبردی عربستان هم محسوب می‌شود.
این مهم را می‌توان در سخنان ترامپ رییس جمهوری آمریکا در واکنش به بیانیه سعودی هم دید. او گفت:: آنچه برای خاشقچی اتفاق افتاد، غیرقابل قبول است و پذیرش کشته شدن او از سوی عربستان در کنسولگری‌اش گامی رو به جلو است.
ترامپ افزود: اعتقاد دارم، رهبران عربستان به من دروغ نگفته اند. اقدامات تنبیهی نباید شامل لغو قرارداد‌های فروش تسلیحات باشد.
این سخنان نشان می‌دهد، آمریکا اکنون در موقعیتی قرار گرفته که هرگز دوست نداشته است. اگر عربستان دچار بی ثباتی شود، واشنگتن هم با مشکل مواجه خواهد شد و هر چه بن سلمان بیشتر در قدرت بماند، هم پادشاهی سعودی با بی ثباتی بیشتری مواجه خواهد شد و در مجموع پایان خوشی برای ادامه قدرت وی پیش بینی نمی‌شود.
