فروپـاشی در کمیـن اوپـک
رویداد۲۴در حالی که مهلت معافیت از تحریم خرید نفت ایران روز پنج‌شنبه منقضی شد، قیمت نفت افت قابل توجهی را در روزهای اخیر تجربه کرده است و حتی نفت برنت برای ساعاتی به زیر ۷۰ دلار بر بشکه رسید. انتشار سیگنال‌هایی که نشان از عرضه کافی به بازار جهانی این کالا داشت، مهم‌ترین عامل تضعیف قیمت‌ها بود.
بخشی از اطمینان بازار به اظهارات مقامات آمریکایی باز‌می‌گردد که اعلام می‌کنند، عربستان و متحدانش هرگونه کمبود عرضه در بازار نفت را جبران خواهند کرد. موضوعی که به واکنش تند وزیر نفت ایران در روزهای اخیر و هشدار او درخصوص احتمال فروپاشی اوپک منجر شد.
بیژن زنگنه شامگاه پنج‌شنبه پس از دیدار با محمد سانوسی بارکیندو، دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در تهران، صحبت درباره نشست آینده اوپک را یکی از محور‌های گفتگو با بارکیندو اعلام کرد و گفت: «به آقای بارکیندو گفتم که اوپک به دلیل یکجانبه‌گرایی از سوی برخی اعضا در خطر است و احتمال فروپاشی این سازمان وجود دارد.»
او در آیین افتتاح نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز و پتروشیمی نیز که امروز آخرین روز خود را می‌گذراند، درباره فروپاشی اوپک هشدار داده و گفته بود: «برخی به دنبال افزایش همکاری اوپک و غیراوپک در بازار نفت هستند و حتی اعلام می‌کنند که به دنبال پیوستن کشورهای کوچک صادرکننده نفت به اوپک هستند که این کار خوبی است، اما همان‌ها با استفاده از نفت به‌عنوان یک ابزار و سلاح برای دو عضو بنیان‌گذار اوپک (ایران و ونزوئلا)، به تفرقه دامن می‌زنند که این مسیر به مرگ اوپک منجر خواهد شد.»
در حالی که انتظار می‌رفت معافیت از تحریم خرید نفت ایران برای ۵ خریدار نفت ایران تمدید شود، اما مهلت این معافیت‌ها روز پنج‌شنبه به پایان رسید و ترامپ آن‌ها را تمدید نکرد. آن‌طور که اظهارات مقامات آمریکایی نشان می‌دهد، مهم‌ترین پشتوانه ترامپ برای اتخاذ چنین تصمیمی، وعده عربستان و امارات برای جبران هرگونه کاهش عرضه از سوی ایران بوده است.
علاوه براین، وزیر انرژی آمریکا روز پنج‌شنبه به همراه فاتح بیرول، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی با خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی دیدار کردند.
وزارت انرژی آمریکا هدف از این دیدار را اطمینان از عرضه کافی نفت به بازار اعلام کرده است. این وزارتخانه بعد از دیدار روز پنج‌شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد، وزیر انرژی آمریکا با همتایان خود در بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده نفت جهان در تعامل بوده و مطمئن است آن‌ها قادر خواهند بود هر گونه اختلال عرضه در بازار‌های جهانی انرژی را جبران کنند.
با این حال مقامات سعودی سیگنال‌های مبهمی به بازار صادر می‌کنند و همکاری و توافق مستقیم با آمریکا را تا کنون تایید نکرده‌اند. در واقع هرچند بیانیه‌های کاخ سفید زدو‌بند ریاض با واشنگتن برای افزایش تولید و پر کردن جای خالی ایران در بازار را تایید میکند، اما مقامات سعودی در عین حال به رسانه‌ها از احتمال تمدید توافق نفتی اوپک پلاس تا پایان سال جاری میلادی گفتهاند و هرگونه افزایش تولید زود هنگام برای جبران کاهش عرضه نفت ایران را رد کرده‌اند.
به نظر میرسد عربستان از طرفی نگران افزایش تنش‌ها با ایران است و از سوی دیگر سعی دارد که وجهه خود در اوپک را حفظ کند چراکه اقدامات این کشور در بازار نفت طی یک سال گذشته مقامات سعودی را در برابر این اتهام قرار داده که تصمیماتی کاملا هماهنگ با سیاست‌های آمریکا اتخاذ میکند و اوپک را در مرز فروپاشی قرار داده است.
این موضوعی است که از سوی مقامات وزارت نفت کشورمان بار‌ها اعلام شده است. زنگنه بعد از دیدار شام با بارکیندو تهدید ضمن تاکید مجدد براین موضوع تهدیدکرد که ایران به این گونه اقدامات پاسخ خواهد داد. وزیر نفت گفته است: ایران در اوپک به دلیل منافعش عضو است و اگر اعضایی از اوپک بخواهند ایران را تهدید و گرفتار خطر کنند، ایران آن را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت.
سه گمانه از اظهارات زنگنه
هرچند اظهارات زنگنه درخصوص «بدون پاسخ نگذاشتن تهدید ایران» مبهم است، اما سه برداشت از آن می‌توان کرد. یکی از برداشت‌هایی که از اظهارات وزیر نفت می‌شود، اختلال در عرضه نفت کشورهای حاشیه خلیج فارس با بستن تنگه هرمز است، پاسخی که پیش از این از سوی مقامات سیاسی و نظامی کشور نیز مطرح شده است.
اما با توجه به اینکه چنین اظهاراتی مربوط به حوزه سیاسی و نظامی است و به حوزه تصمیم‌گیری‌های وزیر نفت مربوط نمی‌شود، احتمال اینکه زنگنه به‌عنوان یک مقام اقتصادی چنین منظوری داشته باشد، اندک است.
دومین برداشت از اظهارات وزیر نفت، تهدید او مبنی بر خروج ایران از اوپک و قرار دادن این سازمان در خطر فروپاشی است، اتفاقی که می‌تواند به کاهش شدید قیمت نفت منجر شده و شرایط اقتصادی و سیاسی عربستان را با مخاطره مواجه کند. ایران به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران اوپک، همواره نقشی مهم در این سازمان ایفا کرده است.
خروج ایران از اوپک می‌تواند گمانه‌ها از بی‌اثر بودن عضویت در این سازمان و تکروی‌های عربستان در تصمیم‌گیری‌های اوپک را تقویت کند و زمینه‌ای برای خروج دیگر اعضا و فروپاشی این سازمان باشد.
زمستان گذشته قطر به عضویت خود در اوپک پایان داد. برخی تکروی عربستان و متحدانش در این سازمان و عدم تاثیر در تصمیم‌گیری‌های اوپک را عامل خروج قطر اعلام می‌کنند. با این حال ابراز نگرانی زنگنه از فروپاشی اوپک می‌تواند تهدید خروج ایران از اوپک را رد کند.
اما گمانه دیگر از اظهارات زنگنه که با توجه به شرایط ایران احتمال بیشتری دارد، تهدید به ورود به بازار دیگر کشور‌ها و به راه انداختن جنگ قیمتی است.
در واقع در شرایطی که فشار‌ها بر ایران با کمک برخی کشورهای عضو اوپک به بیشترین سطح ممکن رسیده، ایران نیز می‌تواند با تخفیف‌های قیمتی چشمگیر جنگ قیمتی در بازار به‌راه بیندازد. از این طریق ایران نه‌تن‌ها نفت خود را در بازار به فروش خواهد رساند، بلکه با شکسته شدن قیمت زمینه زیان اقتصادی کشورهای تولیدکننده نفت از جمله مخالفان ایران در اوپک را فراهم خواهد کرد.
دلجویی اوپک از ایران؟
در این بین، اما حضور دبیرکل اوپک در ایران و بازدید او از نمایشگاه بین‌المللی نفت تهران در آستانه تشدید تحریم‌ها، گمانه دلجویی اوپک از ایران در پی‌تلاش برخی اعضای این سازمان برای جایگزینی نفت ایران را مطرح کرده است. محمد سانوسی بارکیندو شامگاه چهارشنبه (۱۱ اردیبهشت‌ماه) وارد تهران شد و صبح پنج‌شنبه در بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی حضور یافت و شامگاه پنج‌شنبه در مراسم شامی میهمان وزیر نفت کشور بود.
او در حاشیه بازدید از نمایشگاه نگرانی خود از افزایش تنش‌ها در اوپک را مطرح کرد و گفت: «نگرانی چندانی درباره تصویب لایحه نوپک ندارد و نگرانی بزرگ و مهم او و فعالان بازار نفت تفرقه در این سازمان و جدا شدن کشور‌ها پس از ۶۰ سال است.»
دبیرکل اوپک همچنین مدعی شد که تصمیمات در اوپک غیرسیاسی اتخاذ می‌شود و گفت: در اوپک تکروی نداریم. این اظهارات در عین حال‌که از نگرانی دبیرکل از افزایش تنش‌ها در اوپک خبر می‌داد، تکروی و اقدامات ضد‌ایرانی عربستان و متحدانش در اوپک را انکار میکرد.
بارکیندو همچنین در بخشی دیگری از اظهارات خود نقش وزیر نفت ایران در تصمیم گیری‌های اوپک را برجسته کرد و از فرهنگ باستانی و اتحاد مردم ایران در مواجهه با مشکلاتی، چون سیل تمجید کرد. در مجموع اظهارات بارکیندو نشان می‌داد که او تلاش دارد نقش میانجی و بی‌طرفی خود به‌عنوان دبیرکل اوپک را ایفا کند.
نفت در مسیر کاهشی
بعد از اعلام اینکه معافیت‌ها از تحریم خرید نفت ایران تمدید نمی‌شود، قیمت نفت در بازار‌های جهانی به بیشترین سطح ظرف ۵ ماه گذشته رسید.
با این حال نمایان شدن علائمی در هفته گذشته مبنی بر تامین کافی بازار نفت موجب شد با وجود تحریم‌ها خرید نفت ایران و احتمال اختلال عرضه در کشورهای دیگر، قیمت‌ها رو به کاهش بگذارد.
قیمت نفت روز پنج‌شنبه حدود ۳درصد کاهش یافت و روز گذشته نیز بازار نواسانات محدودی را تجربه کرد. هر بشکه نفتخام آمریکا تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۷ به وقت تهران) ۱۹ سنت افزایش یافت و ۶۲ دلار بر بشکه معامله شد.
نفت برنت نیز ۲سنت کاهش یافت و ۷۳/ ۷۰ دلار بر بشکه به فروش رسید. افزایش موجودی انبار‌های نفتی آمریکا که نشان از مازاد عرضه در بازار نفت این کشور دارد یکی از دلایل افت قیمت‌ها در روزهای اخیر بود. به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، موجودی انبار‌های نفتی این کشور ۱۰ میلیون بشکه در هفته گذشته افزایش یافته است، در حالی که کارشناسان انتظار داشتند حدود ۷۵/ ۱ میلیون بشکه افزایش یابد.
در عین حال این سازمان از افزایش ۱۰۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت آمریکا در هفته گذشته و رسیدن آن به ۳/ ۱۲ میلیون بشکه در روز خبر داد. در کنار این اخبار رشد تولید نفت روسیه و نزدیک شدن تولید این کشور به سطوح پیش از توافق از دیگر موضوعاتی بود که بازار نفت را تحت‌تاثیر قرار داد.
