رتبه برتر ایران در شاخص فلاکت نشانه چیست؟

رویداد۲۴ ایران جزو ۴ کشور اول در بالا بودن شاخص فلاکت است. این آماری است که موسسه “کاتو” در آخرین گزارش خود به رتبه بندی کشور‌ها بر اساس شاخص فلاکت تا پایان سال ۲۰۱۸ پرداخته است.

این شاخص که در برگیرنده معیار‌های رشد اقتصادی، میزان بیکاری، نرخ تورم و نرخ بهره است برای ۹۵ کشور اندازه گیری شده است. اما چرا برخلاف شرایط خوب کشور‌های آسیایی در این رتبه بندی، ایران وضعیت خوبی در شاخص فلاکت ندارد؟

برای پاسخ به این سوال شاید ابتدا باید بدانیم شاخص فلاکت به زبان ساده چگونه سنجیده می‌شود؟ نرخ بیکاری برابر نسبت تعداد افراد بیکار به کل افراد آماده به کار در یک جامعه مشخص بوده و نرخ تورم برابر میزان رشد سطح عمومی قیمت کالا و خدمات در یک بازه زمانی مشخص است که مجموع این دو با هم نرخ فلاکت را برای ما مشخص می‌کند، شاخصی که حالا ایران بعد از سه کشور ونزوئلا، آرژانتین و زیمبابوه در رده چهارم بدترین آن قرار گرفته است. کاهش ارزش ریال در سال گذشته مهمترین عامل قرار گرفتن نام ایران در این فهرست بوده است. شاخص فلاکت ایران در گزارش امسال ۷۵.۷ واحد اندازه گیری شده است، شاخصی که البته در دور اول دولت روحانی شرایط بهتری را تجربه می‌کرد حالا در وضعیت وخیم قرار گرفته است که تبعات اجتماعی بسیار بدی هم برای کشور ایجاد می‌کند.

افت و خیز‌های شاخص فلاکت در ایران

هرچند پیشینه به کار بردن عنوان شاخص فلاکت در کشور‌هایی نظیر آمریکا به دهه ۷۰ میلادی بر می‌گردد، اما در کشور ما شاید این محسن رضایی بود که در مناظرات انتخاباتی سال ۸۸ این شاخص را بر سر زبان‌ها انداخت. در مناظره تلویزیونی با محمود احمدی‌نژاد، او به افزایش این شاخص به نزدیکی ۴۰ درصد در طول دوره ریاست احمدی‌نژاد اشاره کرد و گفته‌های احمدی‌نژاد دال بر بهبود وضعیت کشور را رد کرد. اما در حالی که در ابتدای دوره دوم دولت روحانی این شاخص تنها ۱۹/۸ درصد بود، آمار‌های مرکز آمار ایران نشان داد شاخص فلاکت (مجموع نرخ بیکاری و نرخ تورم) در زمستان سال ۹۷ به ۳۹ درصد رسید که نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ حدود ۱۰ درصد افزایش را نشان داد. اما طی چند ماه گذشته محمد حسن نژاد عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شاخص فلاکت در کشور را حدود ۵۰ درصد دانست. وی گفت: نرخ تورم در حال حاضر حدود ۴۰ درصد و میزان بیکاری حدود ۱۳ درصد است که شاخص فلاکت را به بیش از ۵۰ درصد می‌رساند.

شاخص فلاکت در حالت واقع بینانه چقدر است؟

مسعود دانشمند، کارشناس مسائل اقتصادی معتقد است: شاخص فلاکت بیش از ۳۹ درصد است. سازمان جهانی کار شاغل را اینگونه تعریف می‌کند که اگر یک نفر هفته‌ای یک ساعت کاری انجام دهد شاغل محسوب می‌شود. اگر بخواهیم بر مبنای نرخ ilo (سازمان جهانی کار) به این مسئله بپردازیم نرخ بیکاری ما حدود ۱۲ درصد است و در مقابل اگر نرخ تورم هم در حدود ۲۵ درصد بگیریم مجموع آن ۳۹ درصد می‌شود که به عنوان شاخص فلاکت اعلام کرده‌اند.

شاخص فلاکت معیار درستی برای ارزیابی شرایط است؟

دانشمند به مناسب بودن و یا نبودن شاخص فلاکت برای ارزیابی مسائل اقتصادی اشاره کرد و گفت: الزاما شاخص فلاکت نمی‌تواند معیار مناسبی برای نشان‏ دادن وضعیت اقتصادی باشد. البته نکته این است که شاخص فلاکت در جوامع سرمایه‌داری می‌تواند به درستی وضعیت را نشان دهد و قابل محاسبه خواهد بود. به عبارتی دیگر می‌تواند به راحتی نشان دهد که یک فرد قوت روزانه و یا سقفی برای زندگی ندارد و میزان فلاکت را نشان دهد.

وی افزود:، اما در جامعه ما اینگونه نیست، این شاخص تئوری که توسط اقتصاددانان آمریکایی و اروپایی تعریف شده است امروزه خیلی نشان‌دهنده وضعیت کشور ما نیست. ما باید بدانیم که برخی از افراد جامعه پس‌انداز‌های اعلام ‏نشده‌ای دارند و از همان محل پس‌انداز‌های اعلام ‏نشده روزگار می‌گذرانند. این در حالی است که نظام بانکی جهانی می‌گوید میزان پس‌انداز‌های خرد جامعه چقدر است و این میزان را با مقدار سرمایه‌گذاری و… برآورد می‌کنند و می‌توانند محاسبه‌ای داشته باشند. اما مردم ما به‌خصوص دهک‌های پایین جامعه عادت به نگهداری پول در بانک ندارند و اعتبار نگهداری آن را در جیب خود بیشتر می‌دانند؛ بنابراین نمی‌توانیم با شاخص فلاکت مسائل را بررسی کنیم، همانطور که اشاره کردم مردم پولی را در جیب خود دارند که در معیار‌های بانکی نیست و با همان زندگی می‌کنند.

کشور‌هایی که کمترین شاخص فلاکت را دارند کدام اند؟

شش کشوری که کمترین امتیاز شاخص فلاکت را دارند عبارتند از:

۱-تایلند
این کشور که به دلیل نرخ بیکاری پایین خود شناخته شده است امسال نیز کمترین شاخص فلاکت را در بین ۹۵ کشور به خود اختصاص داد. نرخ بیکاری این کشور در سال‌های اخیر بین ۰.۴ درصد تا ۱.۲ درصد بوده است. شاخص فلاکت تایلند در گزارش امسال ۱.۲ واحد اندازه گیری شده است.

۲- مجارستان
از زمان روی کار آمدن دولت ویکتور اوربان، نرخ بیکاری در مجارستان از ۱۱.۴ درصد به ۳.۸ درصد کاهش پیدا کرده است. شاخص فلاکت مجارستان در گزارش امسال ۲.۶ واحد اندازه گیری شده است.

۳- ژاپن
شاخص فلاکت ژاپن در گزارش امسال ۳.۳ واحد اندازه گیری شده است.

۴- اتریش
شاخص فلاکت اتریش در گزارش امسال ۳.۹ واحد اندازه گیری شده است.

۵- چین
با وجود جمعیت بالا و تورم بالاتر از حد متوسط بسیاری از کشور‌های دیگر، چین به لطف رشد اقتصادی بسیار بالای خود در این رده قرار گرفته است. شاخص فلاکت چین در گزارش امسال ۴.۲ واحد اندازه گیری شده است.

۶- سوئیس
شاخص فلاکت سوئیس در گزارش امسال ۴.۳ واحد اندازه گیری شده است.