تحلیل فنی اقتصادی روش‌های تولید پروپیلن و ارائه یک استراتژی

رویداد۲۴ پروپیلن یک گاز با فرمول شیمیایی C۳H۶ است یعنی دارای ۳ کربن و ۶ هیدروژن می‌باشد که کربن اول و دوم آن پیوند دوگانه دارند. پروپیلن به عنوان خاویار صنعت پتروشیمی دومین ماده پایه صنعت پتروشیمی از حیث میزان مصرف در دنیا است (بعد ازاتیلنبیشترین مصرف محصولات پایه پلیمر را دارد) و تا پایان سال ۲۰۱۸ ظرفیت جهانی آن حدود ۱۲۸ میلیون تن و تولید برابر ۱۰۵ میلیون تن بوده است که در واقع راندمان میانگین تولید جهانی برابر ۸۲% می‌باشد.

پلی پروپیلن محصولی است جامد و بشکل گرانول که با سهم ۶۸ درصدی در زنجیره ارزش این ماده، بیشترین سهم را در مصرف پروپیلن در دنیا دارا می‌باشد. سایر محصولات کلیدی و با ارزش، همچون پروپیلن اکساید با ۸ درصد، آکریلونیتریل ACN ۶ درصد، آکریلیک اسید با ۴ درصد، کیومن با ۴ درصد، دو اتیل هگزانول با ۳ درصد در جایگاه دوم تا ششم از حیث میزان مصرف پروپیلن قرار دارند. بوتانول و ایزوپروپانول نیز با ۳ و ۱ درصد در جایگاه‌های بعدی مصرف پروپیلن هستند.

نمودار زیر سهم مصرف پروپیلن در هریک از پایین دست‌های آنرا نشان می‌دهد.

تحلیل فنی اقتصادی روش‌های تولید پروپیلن و ارائه یک استراتژی

از پلی پروپیلن جهت تولید طیف گسترده‌ای از محصولات استفاده می‌شود که از جمله آن‌ها عبارتند از:

قالب تزریقی یا Injection Molding

بیشترین مورد استفاده پلی پروپیلن در این گرید است که در تولید و ساخت لوازم الکتریکی و الکترونیکی، کلاهک و سرپوش، چمدان، اسباب‌بازی، لوازم خانگی، صنعت اتومبیل و صنایع بسته‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
· الیاف Fibers
دومین مورد استفاده PP در این گرید است که در تولید الیاف به کار رفته در پشت فرش و زیلو بعنوان جایگزین در الیاف سیزال و کنف در موکت و نخ‌های گونی، الیاف non-woven، پارچه لباس‌های عایق گرما و سرما مورد استفاده قرار می‌گیرد.
· فیلم و شیت Film/Sheet

کاربرد این نوع گرید پلی پروپیلن در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. این گرید در صنایع بسته‌بندی شیرینی و شکلات، سیگار، فیلم‌های گرافیک و چاپ، شیت‌های بسته‌بندی مواد غذایی که با حرارت شکل می‌گیرند، کاربرد فراوانی دارد.
· قالب بادی Blow Molding

این نوع گرید پلی پروپیلن در ساخت و تولید بطری‌ها و قوطی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
· پایپ Pipe

کاربرد این دسته از پلی پروپیلن‌ها در تولید انواع لوله‌های فاضلاب، اگو و انواع کابل و سیم است.

در شکل زیر میزان مصرف پلی پروپیلن در هریک از کاربردا‌های آن قابل مشاهده است:

تحلیل فنی اقتصادی روش‌های تولید پروپیلن و ارائه یک استراتژی

پروپیلن با توجه به کیفیت و خلوص معمولاً در سه گرید تولید و عرضه می‌گردد:

ü گرید پلیمری با درجه خلوص %۵/۹۹

ü گرید شیمیایی با درجه خلوص %۹۶-۹۰

ü گرید پالایشگاهی با درجه خلوص %۷۰-۵۰

روش‌های مختلف تولید پروپیلن، به سه طبقه بندی عمده تقسیم می‌گردند که دو طبقه اول بعنوان "روش‌هایی با بازدهی پایین پروپیلن" و طبقه سوم بعنوان "روش‌هایی با بازدهی بالای پروپیلن" شناخته می‌شوند.

الف) واحد‌های کراکینگ با بخار: عموماً واحد‌های الفین مبتنی بر خوراک نفتا و اتان می‌باشند که همچنان بیشترین سهم در منابع تولید پروپیلن را دارند. در این واحد‌ها پروپیلن بعنوان محصول جانبی تولید اتیلن، تولید می‌گردد.

ب) کراکینگ کاتالیستی بستر سیال (FCC) در پالایشگاه‌های نفت خام: تولید پروپیلن در واحد‌های FCC پالایشگاه‌های نفت خام، دومین منبع عمده عرضه پروپیلن در جهان می‌باشد.

ج) مجموعه روش‌های به اصلاح "هدف-پروپیلن": در این روش‌ها بازدهی تولید پروپیلن بالا بوده و در واقع محصول اصلی و یا تنها محصول تولیدی، پروپیلن می‌باشد که شامل روش‌های زیر می‌باشند:

ü هیدروژن زدایی از پروپان (PDH)

ü تبدیل زغال سنگ به پروپیلن (CTP)

ü تبدیل زغال سنگ به الفین (CTO)

ü تبدیل متانول به پروپیلن (MTP)

ü تبدیل متانول به الفین‌ها (MTO) که در این روش پروپیلن و اتیلن تولید می‌گردند.

ü فرایند جانشینی متقابل (تبدیل اتیلن به پروپیلن)

ü سایر روش‌های متفرقه شامل نظیر پیرولیز کاتالیستی، تبدیل داخلی اولفین‌ها، ..

با توجه به افزایش تقاضای مصرف پروپیلن در سال‌های گذشته و در آینده، شرکت‌های چند ملیتی تمرکز ویژه‌ای بر روی توسعه فرایند‌های با بازدهی بالا داشته اند. دو روش تبدیل پروپان به پروپیلن (PDH) و همچنین تبدیل کاتالیستی متانول به الفین‌های سبک (MTO/P) با جدیت و سرعت قابل توجهی در کشور چین و البته با کمی تاخیر در منطقهآمریکای شمالیدر حال به کارگیری است.

سهم روش‌های مختلف تولید پروپیلن در جهان در نمودار زیر قابل مشاهده است:

تحلیل فنی اقتصادی روش‌های تولید پروپیلن و ارائه یک استراتژی

وضعیت مصرف پروپیلن در محصولات پایین دست آن در خاورمیانه، تفاوت زیادی با وضعیت جهانی دارد. نمودار زیر، میزان مصرف پروپیلن در هر یک از محصولات پایین دست آن در خاورمیانه را نشان می‌دهد.

تحلیل فنی اقتصادی روش‌های تولید پروپیلن و ارائه یک استراتژی

منطقه خاورمیانهبا ظرفیت ۱۱ میلیون تن و تولید ۹ میلیون تن در سال پروپیلن بعد از مناطقآسیای شمالشرقی (کشور‌های چین، کره جنوبی، ژاپن و تایوان)، آمریکای شمالی واتحادیه اروپا در جایگاه چهارم قرار دارد. چرا!

چنانچه ملاحظه می‌شود ۹۱% از پروپیلن خاورمیانه در تولید پلی پروپیلن بکار گرفته می‌شود. پیش بینی‌ها نشان می‌دهد که این میزان در سال ۲۰۲۲ به ۸۶% کاهش می‌یابد. دیگر محصولات پایین دست پروپیلن سهم بسیار کمی دارا می‌باشند.

در حال حاضر ظرفیت اسمی تولید پروپیلن کشور عزیزمان ایران ۱ میلیون و ۱۱۵هزار تن در سال است که تمامی این ظرفیت مبتنی بر روش‌های با بازدهی پایین می‌باشد. ۹۵ درصد پروپیلن تولیدی در کشور به پلی پروپیلن و تنها ۵ درصد آن نیز درمجتمع پتروشیمی شازند اراکبه دو اتیل هگزانول تبدیل می‌گردد. این در حالی است که سایر محصولات با ارزش موجود در زنجیره ارزش این ماده استراتژیک به دلایل مختلف از جمله نبود پروپیلن کافی در داخل کشور تولید نمی‌شوند.

چهار روش اصلی تولید پروپیلن با ارائه استدلال‌های فنی و اقتصادی مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند و در نهایت یک چارچوب منطقی و یک استراتژی پیشنهاد خواهد شد

روش اول تولید پروپیلن به روش پالایشگاهی (بازیابی جریان‌های پالایشگاهی در واحد‌های FCC/RFCC/DCC)): تولید پروپیلن به روش پالایشگاهی چندان اقتصادی نیست و در واقع پروپیلن محصول اصلی پالایشگاه نیست بلکه محصول ثانویه است که، چون خلوص آن کم است به آن کیمیکال گرید می‌گویند نه پلیمر گرید لذا می‌بایست این محصول در برج‌های جداکننده واحد‌های الفینی وارد و پروپیلن از سایر ناخالصی‌ها جدا شود اگر بنا باشد برای این موضوع واحد جدا سازی مجزا و مستقل ایجاد شود هزینه زیادی دارد بنا براین معمولا از ظرفیت خالی برج‌های جدا کننده واحد‌های الفین با خوراک مایع که برج جدا کننده پروپیلن از پروپان و سایر برج‌های جدا کننده را دارند استفاده می‌شود آن هم نه در مقیاس زیاد بلکه در مقیاس‌ها پائین

- روش دوم تولید پروپیلن: کراکینگ با بخار

در حال حاضر بخش عمده پروپیلن تولیدی جهان و کل پروپیلن ایران به این روش تولید می‌شود واحد‌های پتروشیمی جم، امیرکبیر، مارون، شازند و تبریز به این شیوه پروپیلن تولید می‌کنند. در فرآیند کراکینگ با بخار خوراک‌های مایع از قبیل لایت اند، LPG، نفتا و رافینت وارد کوره‌های مایع می‌شوند. در دمای حدود ۸۵۰ درجه و در معرض بخار مخلوط با DMDS پیوند ملکول‌های کربن شکسته می‌شود و محصولاتی از قبیل اتیلن ۳۰ درصد، پروپیلن ۱۸ درصد بنزین پیرولیز ۱۷ درصد، رافینت برگشتی ۱۵ درصد (شامل ۴۵ درصد ۳-۱ بوتادین و ۵۵ درصد بوتان)، cfo حدود ۲ درصد، متان ۱۶ درصد و هیدروژن حدود ۲ درصد تولید می‌شوند. قیمت نیمی از این محصولات از قیمت ماده اولیه ارزان‌تر است با لحاظ قیمت حدود ۴۵۰ دلار (متوسط خوراک‌های یاد شده) قیمت متوسط محصولات تولیدی عبارتند از اتیلن ۷۵۰ الی ۸۰۰ دلار- پروپیلن ۷۵۰ دلار- رافینت برگشتی اگر بوتادین آن جدا شود قیمت بوتادین ۹۰۰ دلار و مابقی برابر همان قیمت خوراک است (البته برای جدا سازی بوتادین باید واحد بوتادین احداث شود که هزینه احداث آن بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار بر حسب ظرفیت تولید می‌باشد) – بنزین پیرولیز قیمت آن حدودا معادل قیمت خوراک است- cfo نصف قیمت خوراک، و متان و هیدروژن کمتر از یک سوم قیمت خوراک

با توجه به توضیحات فوق تولید پروپیلن از طریق کراکینگ خوراک‌های مایع چندان حاشیه سود مناسبی ندارد و معمولا حاشیه سود واحد‌های الفین خوراک مایع کمتر از ده درصد است و واحد‌های خوراک مایع اراک و تبریزسودشان بیشتر از طریق واحد‌های پائین دست الفین و تخفیف نرخ خوراک و برخی محصولات ارزشمند پلیمری حاصل می‌گردد.

روش سوم تولید پروپیلن- روش جدا سازی هیدروژن از پروپان یا PDH:

در این روش خوراک پروپان با خلوص حدود ۹۵ درصد پس از گرم شدن در مبدل وارد کوره‌های پیش گرم می‌شود و دمای پروپان به حدود ۶۳۰ درجه می‌رسد (در این دما کرکینگ یا شکستن ملکول پروپان اتفاق نمی‌افتد) پروپان داغ وارد رئاکتور‌های سری می‌شود و در داخل رئاکتور‌ها در معرض کاتالیست، دو هیدروژن پروپان جدا و به این ترتیب پروپان به پروپیلن تبدیل می‌شود، اما در مرحله اول فقط ۳۳.۵ درصد از پروپان ورودی به رئاکتور‌ها تبدیل به پروپیلن می‌شود و مابقی پروپان ورودی واکنش نداده به همراه پروپیلن از رئاکتور‌ها خارج و پس از خنک سازی وارد برج‌های جدا ساز می‌شود و در برج D.P پروپان از پروپیلن جدا می‌شود پروپیلن وارد مخزن پروپیلن می‌شود و پروپان واکنش نداده مجدد وارد کوره‌ها می‌شود و مجدد فرآیند قبلی تکرار و در نهایت کانورژن یا میزان تبدیل پروپان دریافتی به پروپیلن حدود ۸۸ درصد خواهد شد و ۱۲ درصد باقی مانده اتان و بوتان است که در واحد‌های الفین خوراک مایع استفاده می‌شوند.

قیمت پروپان بطور متوسط حدود ۳۵۰ دلار تحویل واحد‌های PDH می‌شود و ۸۸ درصد آن به پروپیلن تبدیل می‌شود که قیمت آن حدود ۷۵۰ دلار است با لحاظ کانورژن یا ضریب تبدیل پروپان به پروپیلن حاشیه سود واحد‌های PDH مناسب‌تر از همه روش‌های تولید پروپیلن است. هزینه احداث یک واحد PDH با ظرفیت ۶۰۰ هزار تن در سال حدود ۵۵۰ میلیون دلار است. مهمترین عوامل تعیین کننده در سودآوری این واحد‌ها در مقابل واحد‌های مشابه عبارتند از ۱- نوع تکنولوژی ۲- قیمت پروپان

خاورمیانه بعد از آمریکا، دومین تولید کننده بزرگ پروپان می‌باشد که حدود ۲۲% تولید جهانی را در اختیار دارد. خاورمیانه با حدود ۲۰ میلیون تن صادرات در ۲۰۱۷، بزرگترین صادرکننده پروپان در جهان می‌باشد. همچنین خاورمیانه پس از شمال شرق آسیا، ایالات متحده آمریکا و اروپای غربی، چهارمین مصرف کننده بزرگ پروپان در جهان می‌باشد. حدود ۹۲% پروپان تولیدی در خاورمیانه از طریق گاز طبیعی و تنها ۸% آن از طریق پالایشکاه نفت می‌باشد. بیشترین پروپان تولیدی خاورمیانه برای صادرات مخصوصا به آسیا استفاده می‌شود. بخشی از آن نیز برای مصرف داخلی بعنوان خوراک صنعت پتروشیمی بالاخص به صورت مخلوط پروپان و بوتان. جدول زیر تولیدکنندگان خاورمینه و میزان تولید آن‌ها طی سال‌های مختلف را نشان می‌دهد.

سال


ایران


عراق


کویت


قطر


عربستان سعودی


ترکیه


امارات


بقیه


مجموع

۲۰۱۰،


۴۱۱۰،


۸۱۴،


۲۲۰۰،


۴۶۵۲،


۱۴۱۶۷،


۲۲۸،


۳۰۰۷،


۸۱۶،


۲۹۹۹۴،

۲۰۱۶،


۵۲۴۹،


۹۱۳،


۲۳۵۳،


۶۱۷۷،


۱۴۱۶۹،


۲۹۴،


۵۵۲۸،


۶۹۲،


۳۵۳۷۵،

۶۲ در صد مصرف پروپان خاورمیانه در صنعت شیمیایی می‌باشد. بزرگترین مصرف کننده خاورمیانه عربستان سعودی با حدود ۱۰ میلیون و پس از آن ایران با ۲٫۵ و عراق با ۲٫۲ میلیون تن مصرف در ۲۰۱۷ می‌باشند. با توجه به برنامه ریزی‌های انجام شده برای راه اندازی کامل فاز‌های پالایشگاهی پارس جنوبی و استحصال گاز‌های همراه نفت پیش بینی می‌شود حجم قابل توجهی پروپان در آینده نزدیک به تولید کشور عزیزمان افزوده شود.

در حال حاضر بخش عمده پروپان تولیدی کشور بدون اینکه ارزش افزوده و اشتغال و زنجیره تولید به دنبال داشته باشد بصورت خام صادر می‌شود و بخشی نیزبه همراه بوتان به عنوان سوخت LPG در داخل مصرف می‌شود. ایران یکی از کشور‌های مهم صادر کننده پروپان در جهان است این پروپان در واحد‌های PDH چین به پروپیلن و پلی پروپیلن و دها محصول با ارزش افزوده بالا تبدیل و با قیمت‌های بیش از ۳ برابر صادر می‌شوند. مزیت ویژه ایران احداث واحد‌های PDH است و تاخیر‌های طولانی مدت در این حوزه در آینده قابل توجیه و دفاع نخواهد بود.

روش تولید پروپیلن از پروپان در آینده نزدیک روش وتکنولوژی غالب در جهان خواهد شد.

روش چهارم تولید پروپیلن از گاز متان: تولید پروپیلن از روش GTO یا MTO و GTPP

در این روش گاز متان در واحد متانول به متانول با خلوص بالا تبدیل می‌شود و متانول در واحد MTO به اتیلن و پروپیلن تبدیل می‌شود بیش از ۷۰ درصد اتیلن و مابقی پروپیلن، اما در واحد MTP متانول به پروپیلن تبدیل می‌شود و محصول ثانویه بنزین پیرولیز نیز تولید می‌شود. در این واحد‌ها حدود ۳ تن متانول تبدیل به یک تن محصول اتیلن پروپیلن می‌شود و با توجه به قیمت متانول توجیه اقتصادی احداث واحد MTO برای مالک واحد MTO وابستگی بالایی به اطمینان به امکان فروش در بلند مدت و عدم نوسان بالای قیمت متانول دارد اگر سرمایه گذار واحد تولید کننده متانول مطمئن باشد قیمت متانول در ۵ یا ۱۰ سال آینده سقوط زیادی نخواهد داشت و مدت زیادی کمتر از ۲۰ درصد بعلاوه قیمت تمام شده نخواهد شد در این صورت مالک واحد متانول در حال تولید توجیه اقتصادی و انگیزه زیادی برای احداث واحد MTO نخواهد داشت یعنی اگر قیمت متانول از ۱۵۰ دلار به بالا نوسان داشته باشد و میانگین قیمت ۵ ساله با لحاظ نوسانات قیمت حدود ۱۸۰ دلار باشد مالک واحد متانول تمایل چندانی به احداث واحد MTO یا MTP نخواهد داشت مگر اینکه دولت مشوق‌های جذابی در قیمت خوراک جهت احداث واحد پائین دست اعمال نماید. تصور می‌شود میانگین قیمت متانول در ۵ سال آینده کمتر از ۱۸۰ دلار نباشد.

اما برای سرمایه گذارانی که تصمیم به احداث واحد متانول دارند و می‌خواهند بین احداث واحد متانول یا واحد MTO یا MTP تصمیم گیری نمایند چند نکته در تصمیم گیری آن‌ها نقش تعیین کننده دارد که عبارتند از:

۱- افزایش عرضه در بازار متانول ممکن است روی قیمت متانول اثر بگذارد لذا مطالعه دقیق بازار متانول و افزایش تولید جهان در ۱۰ سال آینده و افزایش نیاز جهان در ۱۰ سال آینده باید دقیق بررسی و تحلیل شود. در این تحلیل لازم است دقیقا مشخص شود متانول به چه مصارفی خواهد رسید و آینده نیاز در این مصارف چه میزان افزایشی می‌باشد. مثلا اگر افزایش مصرف عمدتا در واحد‌های MTO چین و واحد‌های فرمالین است لازم است میزان افزایش تقاضا در این حوزه‌ها دقیق بررسی شود.

۲- قیمت تمام شده متانول در ایران کمتر از سایر کشور‌های جهان است و دلایل آن هم عبارتند از قیمت مناسب‌تر گاز متان، قیمت برق مصرفی، قیمت اکسیژن مصرفی، هزینه نیروی انسانی ماهر و سایر هزینه‌های تولید لذا در هر شرایطی تولید کنندگان متانول ایران توان رقابت با سایر رقبای خود را دارند مگر اینکه وارد کنندگان از ابزار‌های غیر متعارف از قبیل تعرفه و تحریم و ... استفاده کنند.

۳- هم اکنون وزرات نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی مجوز احداث واحد متانول بدون صنایع پائین دست را نمی‌دهد لذا گر تخفیف ۳۰ درصدی در نرخ خوراک برای حداقل ۱۰ سال تثبیت و قطعی شود احداث واحد‌های GTO نیز از توجیه اقتصادی مناسب برخوردار خواهد بود و تولید کننده بر اساس شرایط بازار می‌تواند نسبت به صادرات متانول یا اتیلن و پروپیلن تصمیم گیری نماید. یک واحد ۱.۶۵ میلیون تنی متانول سالانه ۱.۴ میلیارد متر مکعب گاز متان برای خوراک استفاده می‌کند که کل هزینه خرید خوراک متان بدون لحاظ تخفیف ۳۰ درصد نسبت به گاز متان تحویلی به واحد‌های مشابه پتروشیمی حدود ۱۴۰ میلیون دلار می‌شود و با تخفیف حدود ۹۸ میلیون دلار یعنی سالانه حدود ۴۰ میلیون دلار تخفیف خوراک متان در سال اختصاص می‌یابد از طرف دیگر در واحد GTO یا GTP خوراک ۹۸ میلیون دلاری به ۵۵۰ هزار تن محصول به ارزش کل ۴۱۰ میلیون دلار در سال تبدیل می‌شود البته هزینه احداث واحد GTO زیاد است و برای احداث واحد ذکر شده می‌بایست جمعا ۹۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری کرد بدون لحاظ واحد‌های یوتیلیتی و واحد تولید اکسیژن لذا حجم سرمایه گذاری بالا است و حجم سرمایه گذاری این روش برای تولید همان میزان اتیلن یا پروپیلن نسبت به واحد یک میلیون تنی الفین با خوراک مایع یا واحد ۶۰۰ هزار تنی PDH حدود ۵۰ درصد بیشتر است، اما چون خوراک ارزان‌تر است با نگاه بلند مدت مثلا با نگاه بازگشت سرمایه بالای ده سال توجیه پذیری آن مناسب‌تر خواهد شد.

مزیت واحد‌های GTO نسبت به واحد‌های الفین و PDH هزینه کمتر خوراک و در نتیجه هزینه کمتر تولید است، اما حجم سرمایه گذاری برای تولید میزان مشابه اتیلن یا پروپیلن خیلی بالاتر است؛ و تنها برای سرمایه گذارانی در ایران جذابیت دارد که بتوانند وام ارزی با بهره کم و تخفیف ویژه در نرخ خوراک دریافت نمایند.

حال سئوال این است که اگر MTO توجیه اقتصای ضعیفی در ایران دارد چرا این همه واحد MTO در نقاط مختلف جهان در حال احداث می‌باشند؟ یا اگر واحد‌های MTO توجیه اقتصادی کمی دارند چرا شرکت‌ها چینی و آمریکایی پی در پی در حال احداث واحد‌های MTO هستند و تا کنون تعداد قابل توجهی واحد MTO در چین و سایر نقاط جهان احداث شده و طی ده سال آینده واحد‌های MTO حدود ۲۰ درصد متانول تولیدی جهان را به خود اختصاص خواهند داد. یعنی بیش از ۲۰ میلیون تن از متانول تولیدی جهان در واحد‌های MTO مصرف خواهد شد. در حال حاضر واحد‌های MTO سالانه ۱۲ میلیون تن متانول مصرف می‌کنند هر واحد MTO با ظرفیت ۵۵۰ هزار تن محصول سالانه ۱.۶ میلیون تن متانول مصرف می‌کند با توجه به پیش بینی منابع مختلف معتبر مصرف واحد‌های MTO طی ده سال آینده به ۲۰ بیش از میلیون تن می‌رسد یعنی حدود ۱۳ واحد MTO احداث می‌شود و معنای آن این است که بین ۸ تا ۱۰ میلیارد دلار در این حوزه سرمایه گذاری خواهد شد. سرمایه گذاری در واحد‌های GTO توجیه اقتصادی مناسب تری نسبت به MTO دارد (یعنی سرمایه گذار نخواهد متانول را از شرکت دیگری خریداری کند خودش مستقیما گاز متان را به متانول تبدیل و متانول را در واحد MTO استفاده کند) خصوصاً در کشوری، چون ایران که گاز متان وافر ارزان قیمت وجود دارد و توجیه اقتصادی مناسبی خواهد داشت مشروط به اینکه این سرمایه گذاری با وام‌های بلند مدت کم بهره انجام شود.

شرکت‌های چینی و ... که برای احداث یک واحد CTO با ظرفیت ۵۵۰ هزار تن اتیلن و پروپیلن حدود یک میلیارد دلار سرمایه گذاری می‌کنند و حاشیه سود این واحد‌ها با خوراک ۱۵ تا ۱۸ سنتی متان کمتر از ۱۰ درصد می‌شود. غالبا شرکت‌های چینی گاز متان را از ذغال سنگ استحصال می‌کنند و ضمن تولید کک گاز متان نیز تولید می‌کنند کک با خلوص و قیمت بالا را به شرکت‌های فولادی و ... می‌فروشند و از گاز متان در کنار سوخت برای توسعه صنعت پتروشیمی بهره برداری می‌نمایند. چرا چنین سرمایه گذاری کلان با حاشیه سود کمی را انجام می‌دهند؟ دلیل آن این است که این سرمایه گذاران حداکثر ۱۵ درصد از سرمایه را خود تامین می‌کنند و مابقی از طریق بانک‌ها با بهره حدود ۵ درصد تامین می‌شود و دوره حداقل ۵ ساله برای باز پرداخت اقساط وام از زمان بهره برداری واحد تولیدی لحاظ می‌گردد. از طرف دیگر دولت از این شرکت‌های سرمایه گذار به دلیل سفارش ساخت تجهیزات به کارخانه‌های داخل کشورشان و اشتغال وتوسعه ناشی از آن حمایت می‌کند و سیاست‌های دولت در این حوزه قابل اتکا و پایدار است. حتی اگر حاشیه سود سرمایه گذاری کمتر از ۱۰ درصد باشد دولت چین و برخی کشور‌های مهم دیگر از اینگونه پروژه‌های زیر بنایی که نیاز کشور به متانول، پروپیلن و اتیلن را تامین می‌کند و در زیر شاخه‌های این دو محصول ارزشمند میلیون‌ها شغل ایجاد می‌شود حمایت جدی می‌کنند چرا که استراتژی مشخص و جامعی در این حوزه‌ها دارند.

یکی از بهترین شیوه‌ها برای سرمایه گذاری در این حوزه آن است که پروژه بصورت EPC به شرکت معتبر بین المللی واگذار و آن شرکت خود مکلف به تامین فاینانس باشد در مقابل بانک مرکزی این سرمایه گذاری را تضمین و طی قرارداد‌های بین المللی حداقل ۷۰ درصد محصول طرح تا زمان بازپرداخت اصل و بهره سرمایه گذاری به شرکت سرمایه گذار اختصاص یابد برخی از پتروشیمی‌های موجود در سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۴ به همین شیوه احداث و راه اندازی شدند. متاسفانه با تحریم گسترده ایران امکان اینگونه سرمایه گذاری‌ها از بین رفته وده‌ها میلیارد دلار مزیت سرمایه گذاری در حوزه‌هایی که مزیت ویژه ایران برای رشد و‌شکوفایی اقتصادی است را از دست داده ایم.

اما در چین و آمریکا و بسیاری کشور‌های دیگر از این شیوه جذاب برای سرمایه گذاری‌های کلان استفاده می‌شود. چگونه می‌توان سرمایه گذاری در واحد‌های MTO را برای واحد‌های متانول موجود و سرمایه گذاری‌های آتی جذاب نمود:
۱- تضمین سرمایه کذاری خارجی توسط بانک مرکزی با دریافت اطمینان لازم و‌مدارک قابل اتکا از سرمایه گذار

۲- تخفیف نرخ خوراک حداقل ۳۰ درصد به مدت ده سال

۳- عدم دریافت هزینه خوراک از سرمایه گذار در دوره ۵ ساله بازپرداخت وام و تقسیط قیمت خوراک این ۵ سال در ۵ سال دوم بهره برداری

جمع بندی:

برای کشوری، چون ایران که تا ده‌ها سال دارای ذخایر و تولید محصول ارزشمند پروپان می‌باشد و سالانه بیش از ۱۰ میلیون تن پروپان در کشور تولید خواهد گردید منطقی‌ترین سناریو جهت تولید پروپیلن احداث واحد‌های PDH می‌باشد هزینه سرمایه گذاری ثابت جهت تولید هر تن پروپیلن در واحد‌های PDH حدود ۵۰ درصد کمتر از واحد‌های GTO است، اما هزینه‌های جاری واحد‌های GTP در ایران حدود ۳۰ درصد کمتر از هزینه عملیاتی واحد‌های PDH برای تولید هر تن پروپیلن است؛ لذا با نگاه بازگشت سرمایه کوتاه مدت مثلا تا ۵ سال و کاهش ریسک سرمایه گذاری واحد‌های PDH جذابیت بیشتری دارند نسبت به GTP و MTO دارند، اما اگر استراتژی بازگشت سرمایه ۱۰ ساله با استفاده از منابع بانکی با بهره کم مد نظر باشد و سرمایه گذار بتواند با ۲۰ درصد آورده و دریافت ۸۰ درصد مابقی از طریق وام با بهره کم و دوره بازگشت ۵ سال بعد از بهره برداری، سرمایه گذاری نماید احداث واحد‌های GTO و MTO جذابیت سرمایه گذاری بالایی خواهند یافت خصوصا برای کشوری، چون ایران با خوراک متان فراوان و سایر امتیاز‌های سرمایه گذاری

سایر روش‌های تولید پروپیلن در بلند مدت قابل رقابت با تکنولوژی‌های PDH و MTO نخواهند بود؛ لذا توصیه می‌شود دولت استراتژی جامع مد نظر خود که در بر گیرنده آخرین تحلیل‌ها و مطالعات عمیق کارشناسان مجرب و مدیران با تجربه و کارشناس این حوزه است را تصویب و تمامی بخشنامه‌ها و آئین نامه‌های لازم تهیه و به بانک مرکزی، گمرک، وزارت نفت، سازمان امور مالیاتی و همه دستگاه‌های مرتبط ابلاغ شوند و حتی چنانچه ضرورت دارد این استراتژی جامع در مجلس شورای اسلامی مصوب و به عنوان قانون با لحاظ تمامی ظرافت‌های آن ابلاغ گردد در این صورت بستر برای سرمایه گذاری حداقل ۱۰ میلیارد دلاری در تولید پروپیلن با استفاده از تکنولوژی‌های PDH و GTO و احداث صنایع و زیر شاخه‌های بسیار متنوع و با ارزش آن فراهم خواهد گردید. موارد یاد شده مزیت‌ها و فرصت‌های ویژه کشور ایران برای جذب سرمایه گذاری و توسعه پایدار و ایجاد اشتغال مولد است. عدم اقدام جدی و اتلاف زمان منجر به سرمایه گذاری سایر کشور‌ها و از دست دادن فرصت‌ها خواهد شد. کمتر حوزه سرمایه گذاری به اندازه احداث واحد‌های PDH برای ایران جذابیت دارد و عدم اقدام منجر به از دست دادن این فرصت و مزیت ارزشمند برای توسعه و رشد اقتصاد کشور خواهد گردید.

 

منبع: روز نو