یک سفر به تهران و تعطیلی سفارت در بغداد/ وزیر خارجه عراق در تهران به دنبال چیست؟
رویداد۲۴ فواد حسین وزیرخارجه عراق روز شنبه وارد تهران شد. این سفر در حالی اتفاق افتاد که تا چند ساعت قبل از اینکه هواپیمای او در تهران به زمین نشست، خبری از این سفر منتشر نشده بود و تنها چد ساعت قبل از آن، رسانه‌ها گفتند که سیاستمدار عراقی قرار است به تهران بیاید. این سفر در حالی اتفاق افتاد که ایالات متحده مدت ۶۰ روه معافیت عراق از تحریم‌های آمریکا علیه ایران را تمدید کرده بود.
این اولین بار بود بود که فواد حسین به تهران سفر می‌کرد. او با جواد ظریف، حسن روحانی و شمخانی، دبیرشورای امنیت ملی دیدار و گفتگو کرد و این دیدار‌ها در شرایطی رخ داد که تنش بین ایران و واشنگتن به حد بالایی رسیده است و عراق یکی از کشور‌هایی است که نگرانی زیادی از این تنش‌ها دارد. به ویژه آنکه آمریکایی‌ها در زمستان سال گذشته از خاک این کشور برای ترور فرمانده ایرانی، سردار قاسم سلیمانی استفاده کرده بودند.
فواد حسین در تهران به دنبال چیست؟
او دیپلماتی با سابقه است که روابط خوبی در سطح جهانی دارد. این مهارتی است که باعث شد تا مصطفی الکاظمی به رغم مخالفت ها، فواد حسین را به عنوان وزیرخارجه عراق تعیین کند. او اخیرا به شیوه سیاستمداران عراقی گفته بود که نمی‌خواهد کشورش زمینی برای تسویه حساب بین کشور‌ها باشد. در همین حال وزیرخارجه عراق در دیدار خود با ظریف در تهران، گفت که عراق اجازه نمی‌دهد تهدیدی از خاک این کشور متوجه همسایگان شود.
فواد حسین هم مانند مصطفی الکاظمی نگرانی زیادی بابت تنش‌های تهران و واشنگتن دارد و به هیچ وجه نمی‌خواهد که این تنش‌ها بر وضعیت داخلی عراق تاثیر گذاشته و همزمان فشار‌هایی که ایالات متحده بر ایران وارد می‌کند، باعث تنش بغداد با هیچ کدام از دو طرف شود. ایجاد توازن بین کشور‌هایی که در عراق به نحوی حضور دارند، هدفی است که دولت الکاظمی آن را دنبال می‌کند.
تصمیم عجیب آمریکا پیش از سفر فواد حسین
پیش از آنکه وزیرخارجه عراق به تهران بیاید مشخص شد که پمپئو دست به تهدید عراق زده و گفته است که سفارت این کشور را در بغداد تعطیل خواهد کرد. اعتراض ایالات متحده به این موضوع است که سفارت این کشور در منطقه سبز، هدف راکت‌های عراقی قرار می‌گیرد. پمپئو حتی تهدید کرده که ترامپ شاید به دنبال نابودی گروه‌هایی باشد که پشت این حملات قرار دارند. اما واقعیت این است که عراقی‌ها از اعمال نفوذ ایالات متحده در این کشور خسته شده اند. آمریکا که زمانی خود را نجات دهنده عراق از چنگال صدام نشان می‌داد، حالا از این کشور به عنوان مهره‌ای استفاده می‌کنند تا دست به ترور و بی نظمی در منطقه بزند و در عمل حضور نیرو‌های آمریکایی، باری از دوش شهروندان عراقی برنداشته و تنها این کشور را با ناامنی بیشتر روبه رو کرده است.
اما برای آمریکایی عراق معنای دیگری دارد و ماندن در آنجا حتی با تعداد نیرو‌های کمتر و نفوذ سیاسی در این کشور از اهمیت زیادی برخوردار است. ناظران معتقدند که واشنگتن از منافعی که در عراق دارد چشم پوشی نخواهد کرد و بعید است که بخواهد با بستن سفارت خود در بغداد، روابط خود با این کشور را کاهش دهد و تهدید تازه کاخ سفید در این خصوص، می‌تواند نوعی باج گیری از بغداد باشد تا این کشور نیرو‌های مخالف با حضور آمریکایی‌ها در عراق را ساکت کند. از آنجا که برخی از این گروه‌ها به تهران نزدیکند، احتمالا گفتگو‌هایی برای چاره اندیشی بین مقامات دو کشور در این سفر انجام گرفته است.
بیشتر بخوانید: واکنش وزارت خارجه به خبر مذاکره محرمانه در عمان/ بین ایران و آمریکا مذاکره‌ای نبوده، نیست و نخواهد بود
ایران موضع خودش را روشن کرد
وقتی فواد حسین به دیدار حسن روحانی رفت، رئیس جمهور کشورمان به موضوع حضور آمریکایی‌ها در عراق پرداخت و آن را مخالف با امنیت و ثبات در منطقه دانست.
روحانی با تأکید بر اینکه تلاش برای خروج آمریکا در منطقه نه وظیفه ما، بلکه وظیفه هر کشوری است که آمریکایی‌ها در آن حضور دارند، اظهار داشت: آنچه مجلس عراق و نمایندگان مردم این کشور در این زمینه تصویب کرده‌اند را گام مثبتی می‌دانیم که مورد احترام ملت عراق و مورد حمایت ماست.
در عراق گروه‌های عراقی هم از حضور نیرو‌های نظامی آمریکایی و خودسری آن‌ها عصبانی اند. حملات متناوب به مناطق دیپلماتیک آمریکایی‌ها در بغداد هم نشان از این نارضایتی دارد. از سوی دیگر پارلمان عراق هم رای به بیرون رفتن نیرو‌های آمریکا از این کشور داده است. اما به نظر می‌رسد که واشنگتن هرچند ترجیح می‌دهد از تعداد نیرو‌ها و هزینه‌ای که در عراق می‌پردازد کم کند، اما حضور در این کشور برایش حیاتی است. دونالد ترامپ از ابتدای کارش علاقه زیادی به پرداخت هزینه در فرای مرز‌های خود نداشت و همین موضوع باعث شده تا در عراق بیش از آنکه به مفاد قرارداد‌های نظامی که داشته عمل کند، از نیرو‌های آمریکایی به عنوان ابزار فشار و ترور استفاده کند.
تهران به ویژه بعد از ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس در عراق، حضور آمریکایی‌ها را با صلح و ثبات در منطقه در تضاد می‌بیند و این نارضایتی را در هر فرصتی با عراقی‌ها در میان می‌گذارد. به نظر می‌رسد که دولت عراق هم نسبت به اوضاع آشفته‌ای که ایالات متحده در کشورشان به وجود آورده رضایت ندارند و ترجیح می‌دهندمشکلات خود را در منطقه و در تعامل با کشور‌های همسایه حل و فصل کنند.
اما به هرحال برای دیپلماتی مانند فواد حسین و شخصیتی مانند مصطفی الکاظمی، که سعی دارد اوضاع را در عراق به شیوه خود سرو سامان داده و قدرتی متمرکز و قدرتمند ایجاد کند، وجود توازن در روابط بغداد با تهران و واشنگتن از اهمیت زیادی برخوردار است.
اما ایالات متحده حالا بازی تازه‌ای انتخاب کرده که می‌تواند منطقه را در خطر بیشتری قرار دهد. تهدید اخیر ترامپ به بستن سفارت آمریکا در بغداد به بهانه حملات راکتی به سفارت این کشور در بغداد و طرح این موضوع که واشنگتن ممکن است به دنبال نابودی گروه‌های شبه نظامی که در پشت این حملات هستند باشد نشان می‌دهد که خطر تازه‌ای عراق را تهدید می‌کند.
برخی از رسانه‌ها می‌گویند ترامپ از ایجاد یک درگیری کوچک با تهران، در آستانه انتخابات استقبال می‌کند. تلاش‌های او برای اینکه ایران را بر سر میز مذاکره بنشاند نتیجه نداده است و حالا بعید نیست که او بخواهد آخرین تیر ترکش را رها کرده و با ایجاد درگیری محدود اوضاع را به نفع خود عوض کند. وضعیت عراق و نزدیکی اش به ایران و حضور نیرو‌های نزدیک به تهران در این کشور باعث شده که برخی از ناظران بگویند ایالات متحده به دنبال کشیدن پای ایران به یک درگیری در زمین عراق است. بغداد از این وضعیت استقبال نخواهد کرد. آن‌ها هنوز درگیر تروری هستند که آمریکا در این کشور انجام داده و در سفر این هفته فواد حسین هم مسئول پیگیری موضوع شناخته شده اند. در چنین شرایطی یکی از اهداف سفر وزیرخارجه عراق به تهران گفتگو در مورد احتمالاتی است که ممکن است در ماه‌های باقی مانده از حضور ترامپ در کاخ سفید پیش بیاید.
اهمیت گسترش مبادلات تجاری یا پیگیری خروج آمریکا از عراق؟
پس از سفر فواد حسین به تهران، پمپئو تعطیلی سفارت امریکا در بغداد را مطرح کرد که به نظر می‌رسد این تهدید ارتباطی به سفر وزیر خارجه عراق به تهران داشته است. شنیده‌ها حاکی است که فواد حسین در دیدار با شمخانی بر لزوم خروج امریکا از عراق تاکید داشته و اینکه فواد حسین از تهران خواسته است که سفارت امریکا در عراق ایمن باشد و حمله‌ای صورت نگیرد. بعضی دیگر، اما این سفر را تجاری تلقی کرده اند.
محمد اخباری کارشناس مسائل عراق در اینباره به خبرآنلاین گفت: با توجه به اینکه عراق و ایران در خاورمیانه کشور‌هایی تاثیرگزار هستد این سفر هم از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. الکاظمی در سفری که به تهران داشت مصوباتی را داشت که نیاز بود پیگیری شوند و یکی از دلایل این سفر هم همین موارد بوده است. اما از طرف دیگر در شرایط فعلی که برخی از کشور‌های منطقه رویکرد تازه‌ای را انتخاب کرده و با رژیم صهیونیستی وارد ارتباط شده اند، دو کشور لازم بوده که در این خصوص هم رایزنی‌هایی با هم داشته باشند.
در وضعیت فعلی اقتصادی و به ویژه اینکه تحریم‌ها علیه ایران هنوز پا برجاست، هم ما و هم عراق نیاز داریم که مبادلات خود را به میزان بیست میلیارددلار در سال برسانیم و این امر نیازمند گسترش روابط است. در بعد سیاسی و امنیتی هم وضعیتی که در شمال عراق در جریان است، نیازمند بررسی بوده است. در ایران ما با جهان به دلیل تحریم‌های ایالات متحده دچار مشکلاتی شده ایم و نیازداریم که مرز‌های خود با عراق را بازکرده و تبادلات اقتصادی با این کشور را گسترش دهیم. به همین دلیل هماهنگی‌های سیاسی هم در این خصوص ضروری است که نیازمند پیگیری از سوی وزارت خارجه دو کشور است.
صابر گل‌عنبری نیز تحلیلگر جهان عرب دراینباره گفت: به نظرم مساله جای تامل و دوراندیشی دارد و این که تصور شود بستن سفارت آمریکا در عراق به معنای پایان حضور این کشور و قطع رابطه آن با بغداد باشد، بیشتر نوعی خیال‌پردازی است تا واقعیت‌نگری. آمریکا که سیاست فشار حداکثری را برای مقابله با سیاست منطقه‌ای ایران و تضعیف نقش و نفوذ آن در پیش گرفته است به این سادگی عراق را که مهم‌ترین تیول آن در خاورمیانه برای مهار ایران و در آینده ترکیه و جهت برقراری نظم نوین خود در منطقه است، واگذار نمی‌کند و از دست نمی‌دهد.
گمان بر این است که اگر آمریکا تهدید خود برای بستن سفارت را عملی کند، این اقدام را می‌توان سرآغاز اجرای طرح نظامی این کشور در عراق علیه نیرو‌های حشد الشعبی و طرفداران جمهوری اسلامی قلمداد کرد. از این رو، این احتمال وجود دارد که به حمله گسترده به پایگا‌های این سازمان و ترور رهبران و فعالان آن اقدام بکند. از دیگر سو، به نظر می‌رسد که دولت آمریکا و شخص ترامپ در این موسم انتخاباتی بی‌رغبت نباشد تا نزاع با ایران را بیش از هر زمانی امنیتی کند.
در این حالت، دولت عراق در سایه حساسیت و شکنندگی بی‌سابقه اوضاع وزیر خارجه خود فواد حسین را به تهران فرستاد تا مقامات ایرانی را به فشار بر مخالفان حضور نیرو‌های آمریکایی برای توقف حملات خود مجاب کند؛ اما توقف این حملات چندان محتمل نیست.
آمریکا با ورود احتمالی خود به فاز نظامی علیه حشد الشعبی در واقع در صرافت برهم زدن ریشه‌ای معادلات و مناسبات قدرت پساصدامی در داخل عراق در جهت تقویت موقعیت نیرو‌های نزدیک به خود و دولت الکاظمی و تضعیف نفوذ ایران است. به هر حال، اوضاع عراق این روز‌ها شکننده‌تر از هر زمانی است و روز‌های پرتنش دیگری در این کشور قابل پیش‌بینی است و باید منتظر ماند و دید به کدام سمت و سو می‌رود. شکل‌گیری دولت اقتدارگرای دیگری در عراق دور از انتظار نیست.
