توافق اوپک دستاوردی بزرگ برای تهران

رویداد۲۴- توافق کشورهای اوپک در الجزایر برای کاهش تولید نفت و بهبود قیمت‌ها، دستاوردهایی بسیار مهم‌تر از آنچه در ابعاد اقتصادی به آن توجه شده به همراه دارد. 

با آگاهی از رویکرد دو کشور ایران و عربستان در بازار نفت تا پیش از نشست الجزایر، با اطمینان می‌توان گفت این یک توافق سیاسی و امنیتی مهم میان تهران و ریاض در سه سال گذشته و بعد از روی‌کارآمدن دولت یازدهم محسوب می‌شود. توافقی که با تدبیر نفتی دولت یازدهم و مقاومت سیاست‌های نفتی ایران در یک سال اخیر به دست آمد. 

در حین مذاکرات هسته‌ای و همچنین پس از امضای برجام، دیپلماسی انرژی وزارت نفت به‌سرعت شرایط پیچیده و سخت بازگشت به بازار را دنبال کرد؛ این دیپلماسی با وجود کاهش قیمت‌ها برای جلوگیری از ورود ایران به بازار، توانست تولید نفت کشور را هم‌زمان با بازگرداندن مشتریان سنتی و جذب مشتریان جدید، به سطح قبل از تحریم‌ها نزدیک کند. 

در نشست اوپک در الجزایر هم رایزنی‌های ایران با رقبا موفقیت دیگری به همراه داشت و درحالی‌که شروطی برای توافق از پیش اعلام شده بود، نبود محدودیت جدی برای ایران و قبول کاهش تولید از سوی عربستان و دیگر کشورها، از توافق یک رویداد مهم ساخت. تا پیش از این، نفت مهم‌ترین اسلحه برای فشارآوردن بر ایران در قبل و بعد از برجام با اهداف سیاسی بود؛ اما تغییر رویکرد ریاض به هر دلیل -که مهم‌ترین آن شاید کاهش بودجه این کشور بوده- می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های بیشتر باشد. 

ضمن آنکه باید پذیرفت رقابت‌های ژئوپلیتیک ایران و عربستان به عنوان دو قدرت مهم در منطقه خاورمیانه، هیچ‌گاه تمام نخواهد شد. بااین‌حال ایران یک پیروزی بزرگ سیاسی در نشست الجزایر به دست آورد که معجزه گفت‌وگو و دیپلماسی خوب ما در اوپک بوده است. حالا باید از این فرصت برای کاهش تنش میان دو کشور در عرصه سیاسی نیز بهره برد. این توافق علامت خوبی است برای کاهش لفاظی‌ها و همچنین حرکت در مسیر منافع مشترک دو کشور که از حوزه‌هایی مثل حج و برقراری روابط سیاسی برای توسعه آن می‌توان استفاده کرد. 

رقابت در اوپک از همان آغاز تأسیس این سازمان وجود داشته و نه‌تنها با انقلاب اسلامی و تغییر نظام سیاسی در ایران بهبود نیافت که اگر در ریاض هم تغییر سیاسی شکل بگیرد، باز هم تفاوتی نخواهد کرد؛ چراکه عمدتا این دو کشور در منطقه رقابت‌های جدی و منافع متقابلی دارند؛ بنابراین توجه به مشترکات با کاهش محدودیت‌ها و تنش‌ها گام مهمی در تضمین منافع طرفین خواهد بود.  اقدام اخیر اوپک که ناشی از انعطاف عربستان بود، سود درخور توجهی را عاید این کشور و همچنین دیگر کشورهای عضو و غیرعضو اوپک کرد. افزایش سه‌دلاری بهای نفت برای ایران در شرایط فعلی، افزایش درآمد روزانه هشت تا ١٠‌میلیون دلاری خواهد داشت -که درآمدی معادل فروش حدود ٢٠٠ ‌هزار بشکه نفت در روز است- درآمد عربستان از این توافق نیز حدود ٣٠ ‌میلیون دلار بیشتر در روز است. اين رقم معادل درآمد ٧٠٠ تا ٨٠٠ ‌هزار بشکه نفت خام است؛ درحالی‌که شاید کمتر از نصف این مقدار تعهد به کاهش تولید داده باشد. 

 بااین‌حال جنبه سیاسی و امنیتی توافق الجزایر بسیار بااهمیت‌تر از جنبه اقتصادی‌اش خواهد بود؛ چراکه نه‌تنها منافع دو طرف و دیگر کشورهای تولید‌کننده نفت را به دنبال دارد، بلکه بهره‌گرفتن از دستاوردهای سیاسی نشست اخیر می‌تواند برای کل منطقه حائز اهمیت باشد. ازاین‌رو اوپک نیز نقش مهمی را در هم‌گرایی میان اعضا در همکاری‌های بیشتر منطقه‌ای بازی می‌کند. 

از سوی دیگر، از زمان بهره‌گرفتن آمریکا از نفت شیل و کاهش وابستگی آنها به خاورمیانه و به‌ویژه نفت عربستان و همچنین بعد از رأی کنگره آمریکا به امکان شکایت از دولت عربستان درباره حادثه ١١ سپتامبر و سردی روابط ریاض و واشنگتن، رویکرد محافظه‌کارانه برخی کشورها در منطقه تشدید خواهد شد. بااین‌حال باید در نظر داشت جریان‌های بسیاری در آمریکا، اسرائیل و حتی برخی کشورهای منطقه تقابل ایران و عربستان را ترجیح می‌دهند؛ از این‌رو رویکرد دستگاه دیپلماسی ما باید به سمت تنش‌زدایی و کاهش جنگ لفظی و استفاده از این امتیاز عربستان برای بهبود روابط باشد و موفقیت در حوزه نفت را به دیگر حوزه‌ها هم تعمیم داد. منافع آتی تهران و ریاض با همکاری تأمین خواهد شد و رقابت منفی این کشور تاکنون نه‌تنها پیروزی سیاسی نداشته که مشکلات اقتصادی تازه‌ای را هم به وجود آورده است.

منبع: روزنامه شرق