دانش‌آشتیانی: باید پرورش بر آموزش غلبه کند/نظام آموزش و پرورش ما گرفتار نوعی سکون و فرسودگی است

در جلسه علنی امروز مجلس شورای اسلامی، دانش آشتیانی، وزیر پیشنهادی برای تصدی وزارت آموزش و پرورش،‌ بعد از سخنان نماینده‌های موافق و مخالف، به توضیحاتی درباره برنامه‌هایش پرداخت.

او سخنانش را اینطور شروع كرد: ابتدا لازم است از همه نمایندگان محترم مجلس تشكر كنم كه در طول این چند روز كه در جلسات مختلف حضور پیدا كردم بحث‌های تخصصی درباره آموزش و پرورش مطرح شد و نقطه‌نظرات مفید و كلیدی ارائه كردند كه امیدوارم بعد از رای اعتماد بتوانم به عنوان یك خدوم ملت نسبت به آموزش و پرورش و معلمان دینم را ادا كنم. ضمن این كه از همه وزرای قبلی آموزش و پرورش تشكر میكنم كه در جهت ارتقای نظام آموزشی ما تلاش كردند و به خصوص از دكتر فانی آخرین وزیر آموزش و پرورش كمال سپاسگزاری را دارم.

دانش‌آشتیانی ادامه داد: خدا را شاكرم موقعیتی فراهم آمد كه در این جمع مهم كه هم دولت حضور دارد و هم نمایندگان مجلس،‌ درباره آموزش و پرورش كشور صحبت كنم. در آستانه روز دانش آموز و روز ملی مبارزه با استكبار جهانی هستیم. روزی كه خون پاك دانش آموزان در برابر دانشگاه تهران به زمین ریخت و پیوند میان مدرسه و دانشگاه و دانش‌ آموختن و تعهد داشتن را نمادین كرد. حسب وظیفه نكاتی را در رابطه با برنامه پیشنهادی عرض می‌كنم.

این وزیر پیشنهادی تاكید كرد: برنامه من در چهار بخش تدوین شده؛ مهمترین مساله ای كه دغدغه چندین ساله من است این است كه آموزش و پرورش را باید بخش سرمایه‌ای كشور دانست و نه بخش مصرفی. مدرسه را باید مهم‌ترین واحد تاثیرگذار در توسعه به شمار آورد. بنابراین محور كلی برنامه من در چهارچوب سند تحول نظام آموزش و پرورش است و بر اساس خواست مقام معظم رهبری است. این را به جد عنوان می‌كنم كه برنامه پیشنهادی من واقع‌گرایی و تحول‌خواهی است. اگر نمایندگان مخالف گفتند كه اینها اجرایی نیست، باید بگویم مسلم است كه در مدت كوتاه و هشت ماه امكان تحقق كامل این برنامه نیست همانطور كه در مقدمه به آن اشاره كردم كه برنامه‌ای درازمدت است اما در انتها برنامه كوتاه‌مدت منطبق با آن را ذكر كردم.

او افزود: درباره آموزش و پرورش و توسعه باید توجه داشته باشیم كه نظام آموزش و پرورش ما گرفتار بیماری‌های ساختاری است. مساله آموزش و پرورش، مساله ملی است و حل مساله ملی نیاز به اجماع ملی دارد. مطمئنا یك فرد در وزارت آموزش و پرورش نمی‌تواند این نهاد را به جایگاه خودش را برساند، همه دولت و نمایندگان باید كمك كنند كه در جایگاه مطلوب خودش قرار بگیرد و به عنوان مساله ملی و مهم كشور تلقی شود.

دانش‌آشتیانی با اشاره به این كه نگرانی نسبت به امروز و آینده سرمایه‌های انسانی كم‌اهمیت‌تر از نگرانی نسبت به سرمایه‌های طبیعی و فیزیكی نیست، گفت: باید تمام تلاشمان را انجام دهیم تا مدرسه را محور توسعه قرار دهیم و از طریق كیفیت‌بخشی به فرآیندهای مدرسه،‌ انسان‌هایی كارآمد تربیت كنیم كه نظام توسعه‌ای كشور نیاز به این انسان‌های كارآمد دارد.

او ادامه داد: توسعه كشور نیازمند رشد متوازن و به هم پیوسته آموزش و پرورش و آموزش عالی است. آموزش و پرورش سیزده و نیم میلیون دانش‌آموز دارد، حدود یك میلیون معلم و مربی دارد، كه در بیش از 107 هزار مدرسه و آموزشگاه مشغول فعالیتند، در همین حال آموزش عالی با بیش از 2500 واحد دانشگاهی و پنج میلیون دانشجو در سطح كشور فعالیت دارد. شهرستان‌هایی داریم كه دانشگاه دارد اما با صندلی‌های خالی روبه‌رو است ولی در همان شهرستان مدرسه كم داریم، مدرسه‌ها شیفتی یا كپری است. این عدم توازن یكی از مشكلات اساسی آموزش و پرورش ماست. نتیجه تحقیقات ملی نشان داده در جامعه به عنوان سرمایه‌های اجتماعی، معلمان بالاترین گروه از نظر منزلت اجتماعی‌ هستند یعنی از نظر شهروندان دارای بیشترین حرمت هستند. به رغم این احترام، از نظر معیشتی و اقتصادی در وضعیت نابسامانی هستند، این عدم تعادل ساختاری یك مانع مهم توسعه و یك چالش اساسی است كه باید به آن پرداخته شود.

وزیر پیشنهادی روحانی برای وزارتخانه آموزش و پرورش با بیان این كه چالش‌هایی را در رابطه با آموزش و پرورش مطرح می‌كنم كه نیازمند یك تحول برای رفع آنها هستیم، گفت: یكی از این مسائل، آموزش مخزنی و بر محوریت محفوظات و نمره است. حاد بودن تنگناهای معیشتی معلمان، اقتصاد آموزش و پرورش، كمبود امكانات و فضاهای آموزش و پرورشی، وجود شكاف میان دستگاه‌های ستادی با معلمان، گسست میان خانه و مدرسه، همه اینها و در كنار اینها تمركزگرایی، دیوان‌سالاری و سیاست‌زدگی آموزش را تحت سیطره قرار داده و باعث شده پرورش و خلاقیت قربانی آموزش شود.

دانش‌آشتیانی تاكید كرد: آموزش به مسابقه‌ای برای كسب صندلی‌های دانشگاه تبدیل شده. اصالت دادن به كمیت آموزش و كم‌توجهی به مسائل ملی و جهانی مثل مهارت‌های زندگی، محیط زیست، تفاوت‌های اقلیمی در مناطق مختلف كشور مسائلی را به دنبال داشته كه برنامه‌ریزی آموزشی را با مشكلات و تنگناهای مختلف رو به رو كرده است. برونداد این وضعیت ساختاری، تصویر نگران كننده ‌ای از آموزش و پرورش در شرایط كنونی به وجد آورده. رتبه كنونی آموزش و پرورش ما در نظام بین المللی بر پایه 151 شاخص جهانی، 141 از 187 است. نظام آموزش و پرورش ما گرفتار نوعی سكون،‌ جمود و فرسودگی است.

او ادامه داد: وقتی اعلام كردم كاری كه می‌خواهم انجام دهم در جهت تحقق خواسته‌ رهبر انقلاب است این است كه ایشان تاكید كردند نظام آموزشی ما نظامی قدیمی، فرسوده و كهنه است. مثل یك موزه مقدس كه دست به آن نخورده و هركس آمده گوشه و كنارش را كم و زیاد كرده و باید نوسازی شود. در نظام آموزش و پرورش ناكارآمد و غیرمولد برنامه ریزی از پویایی دور شده است.

دانش‌آشتیانی با اشاره به دور شدن زنان از جایگاه مطلوب در مدیریت آموزش و پرورش اظهار كرد: در شرایطی كه اكثر دانش آموزان دختر هستند، نقش خانم‌ها در مدیریت آموزش و پرورش كمرنگ است از نظر نگاه تربیتی نیازمند این مساله هستیم كه از این قشر فرهیخته بیشتر در آموزش و پرورش استفاده كنیم.

او ادامه داد: از دیگر چالش‌ها كهنگی مدارس و اقتصاد آموزش و پرورش است. مطالعات زیادی درباره اقتصاد آموزش و پرورش انجام داده و معتقدم با همین منابع مالی و مدیریت كردن هزینه‌ها قسمتی از این مشكلات برطرف می‌شود. آموزش و پرورش نیازمند این است كه منابعش را بهتر هزینه كند و مدیریت هزینه بهتری داشته باشد. در اقتصاد آموزش و پرورش وضعیت به این صورت است كه سال 84 تا 85، 91 درصد از بودجه به پرسنل و 9 درصد به كیفی سازی اختصاص داشت، اما در حال حاضر كه 30 هزار میلیارد بودجه آموزش و پرورش است 98.5 درصد پرسنلی است و یك و نیم درصد برای كیفیت بخشی به مدارس اختصاص دارد یعنی دست وزیر و مدیران برای 13 میلیون دانش آموز و 107 هزار مدرسه فقط 400 میلیارد تومان وجود دارد كه باز هم همه آن را نمی‌توان در این بخش اختصاص دارد و گفته می‌شود 200 میلیارد تومان است.

دانش آشتیانی افزود: با این روند،‌ هیچوقت نمی‌توانیم مشكل آموزش و پرورش كشور را حل كنیم. برای گذر از وضع موجود،‌ مهمترین مساله این است كه باید نگاه و رویكرد جدیدی به آموزش و پرورش داشته باشید كه نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات تدریجی است كه بتوانیم از این وضعیت دربیاییم. در برنامه‌ها به این موارد اشاره كرده‌ام.

او گفت: نگاه جدید به آموزش و پرورش این است كه روح سند تحول حاكی از این است كه باید در نظام آموزشی به مساله پرورش به معنای مهارت‌های زندگی كه باید در محیط مدرسه كسب شود تا كارآمدی لازم را داشته باشد، باید كاری بكنیم كه پرورش بر آموزش غلبه پیدا كند. در این جهت باید توجه داشته باشیم كه لازم است در محیط مدرسه كاری كنیم از حافظه محوری به خلاقیت محوری، از كمیت آموزشی به كیفیت پرورشی، از فضای رقابت غیراخلاقی به اخلاق برسیم و از فشار و استرس به دانش‌آموزان بكاهیم.

گفتنی است هفت دقیقه از گفته‌های دانش‌آشتیانی باقی ماند كه به علت همزمانی با اذان ظهر، به ساعت یك موكول شد.