تقویت یادگیری دانش‌آموزان

رویداد۲۴ مریم آیتی: «تمرکز» مخصوصاً برای نوجوانان یکی از فاکتور‌های اصلی حافظه است. برای اینکه اطلاعات از حافظه کوتاه‌مدت به حافظه‌ی بلند‌مدت شما منتقل شوند، باید به صورت فعال و مستمر به این اطلاعات توجه کنید. سعی کنید مطالب جدید را در شرایطی یاد بگیرید که هیچ عاملی (مثل تلویزیون، موسیقی و…) تمرکز شما را به هم نمی‌زند. گوشی موبایل، کامپیوتر، تبلت، گوش دادن به موسیقی و حتی یک دوست می‌تواند از عوامل از دست دادن تمرکز باشد. در مکان راحتی بنشینید، جایی که بیشترین تمرکز را داشته باشید و با دوستان خود صحبت نکنید. هر چیزی را که فکر می‌کنید باعث حواس پرتی شما می‌شود، درون کیف بگذارید و فقط به درسی که داده می‌شود فکر کنید.

از آنجایی که شخصیت افراد در سنین پایین شکل می‌گیرد، والدین نقش پررنگی در تربیت فرزندان خود، مخصوصاً در سنین نوجوانی دارند. در این مطلب به مواردی که باعث افزایش سطح یادگیری در نوجوانان می‌شود را برای شما بازگو می‌کنیم، هرچند که این موارد می‌تواند نقشه راه هر فردی در هر سنی باشد.

به جای مطالعه طولانی و پیوسته در جلسات متعدد و منظم مطالعه کنید

یادگیری مطالب جدید در جلسات مختلف و با فاصله‌های زمانی بیش‌تر، به شما کمک می‌کند زمان مورد نیاز برای پردازش اطلاعات را در اختیار داشته باشید. تحقیقات نشان داده است دانش‌آموزانی که مطالب جدید را در جلسات منظم و با فاصله یاد می‌گیرند این مفاهیم جدید را بسیار بهتر از دانش‌آموزانی که با همه‌ی این مطالب در یک جلسه‌ی طولانی آشنا شده‌اند، به یاد می‌آورند.

راه های افزایش یادگیری در هنگام مطالعه

اطلاعاتی که یاد می‌گیرید را دسته‌بندی و منظم کنید

محققان متوجه شده‌اند که اطلاعات مختلف در حافظه‌ی ما در دسته‌بندی‌های مرتبط و مشخص ذخیره می‌شوند. شما می‌توانید با دسته‌بندی و جدا کردن اطلاعاتی که یاد می‌گیرید از این ویژگی، بهره‌ها ببرید. کافی است مفاهیم و جملات مشابه را در یک دسته قرار دهید یا یک طرح کلی از یادداشت‌ها و کتاب‌هایی که می‌خوانید درست کنید تا بتوانید مفاهیم مشابه را در یک گروه قرار دهید.

استفاده از روش‌های یادیار یا جعبه لایتنر

یادیار روش ساده‌ای برای یادآوری اطلاعات است. مثلا می‌توانید برای حفظ کردن جمله‌ای که باید آن را به خاطر بسپارید، در ذهن‌تان آن را با یک مسئله معمولی و عادی که با آن آشنا هستید، پیوند بزنید. یا مثلا برای به خاطر سپردن ۵ کلمه حرف اول هر کلمه را انتخاب کرده و با آن یک کلمه رمز بسازید.

بهترین روش‌های یادیار، آن‌هایی هستند که بدیع هستند، از تصوّراتِ مثبت شکل می‌گیرند و جنبه‌ی طنز دارند. می‌توانید برای به خاطر سپردن اطلاعات، از شعر، آهنگ و یا یک لطیفه بهره ببرید.

اطلاعاتی که یاد می‌گیرید را به دقت و با جزییات شرح دهید و تکرار کنید

برای اینکه اطلاعات جدیدی را که به خاطر می‌سپارید، به یاد بیاورید، باید آن‌ها را در حافظه‌ی بلندمدت‌تان کُدگذاری کنید. یکی از روش‌های بسیار قدرتمند کدگذاریِ اطلاعات، تکرار مفاهیم و جزئیات است. ابتدا تعریف اصلی یک عبارت را بخوانید، آن را به حافظه بسپارید و سپس اطلاعاتِ جزئی‌تری را درباره عبارت مورد نظر مطالعه کنید. بعد از اینکه چند بار این کار را تکرار کنید. احتمالا متوجه می‌شوید که یادآوری اطلاعات خیلی ساده‌تر شده است.

مفاهیم و اطلاعات را تجسم کنید (استفاده از ماژیک و خودکار‌های رنگی)

به عکس‌ها، نمودار‌ها و سایر تصاویر کتاب‌های درسی خود دقت کنید. اگر نشانه‌های تصویری زیادی در اختیار ندارید، نشانه‌های مخصوص به خودتان را درست کنید. مثلا در حاشیه‌ی یادداشت‌های‌تان، نمودار یا شکل‌های مختلف بکشید و یا از ماژیک‌های نشان‌گر یا خودکار‌هایی با رنگ‌های مختلف برای دسته‌بندی اطلاعاتی که مطالعه می‌کنید، استفاده کنید.

بین اطلاعات جدید و دانسته‌های قبلی ارتباط برقرار کنید

وقتی مطالب جدید و ناآشنا را یاد می‌گیرید، سعی کنید بین آن‌ها و دانسته‌های قبلی‌تان، ارتباط برقرار کنید. با ایجاد ارتباط، بین مطالبی که از قبل می‌دانید و ایده‌های جدید، می‌توانید توانایی به خاطر سپردن و یادآوری آن‌ها را به شکل چشم‌گیری افزایش دهید. 

مفاهیم جدید را به بقیه آموزش دهید

تحقیقات نشان می‌دهد که مطالعه‌ی مطالب جدید با صدای بلند در یادگیری آن‌ها تأثیر بسزایی دارد. آموزش مفاهیم جدید توسط دانش‌آموزان به سایر همکلاسی‌ها، فرآیند یادگیری و یادآوری مفاهیم جدید را بهبود می‌بخشد.

بیشتر بخوانید: بهترین هدیه برای کلاس اولی‌ها 

 می‌توانید مفاهیم و اطلاعات جدید را به یکی از دوستان خود یا کسی که با او درس می‌خوانید، آموزش بدهید.

گاهی روش و مکان مطالعه خود را تغییر دهید

هر چند وقت یک‌بار، روند مطالعه‌ی خود را تغییر دهید. مثلا اگر عادت کرده‌اید موقع مطالعه در جای مشخصی بنشینید، دفعه‌ی بعدی، موقعیّت جدیدی را امتحان کنید. اگر بعدازظهر‌ها مطالعه می‌کنید، هر روز صبح چند دقیقه‌ای را به مرور مطالبی که شب قبل یاد گرفته‌اید، اختصاص دهید. با اضافه کردن تجربه‌ها و عادت‌های جدید به زمان‌های مطالعه، می‌توانید از تلاش‌های‌تان نتیجه‌ی بهتری بگیرید و حافظه‌ی بلندمدت‌تان را به شکل چشم‌گیری، تقویت کنید.

کمی بخوابید

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که یک چرتِ کوتاه بعد از یادگیری، به شما کمک می‌کند مطالب را بسیار سریع‌تر به خاطر بسپارید و بهتر به یاد بیاورید. بررسی‌ها نشان می‌دهد که خوابیدن بعد از یادگیری مطلب جدید به تغییرات فیزیکی در مغز منجر می‌شود. خواب و استراحت کافی در طی شب حدود ۷ ساعت است. 

هنگام خستگی مطالعه نکنید

وقتی شما خوابتان می‌آید و یا بسیار خسته هستید، مغز تمرکز کافی را ندارد. در صورتی که مطالعه و یادگیری فرایندی است که نیاز مبرم به تمرکز و حواس جمع دارد. مغز هم مثل سایر اعضای بدن نیاز به استراحت دارد، پس سعی کنید بعد از حدود ۴۵ دقیقه مطالعه، استراحتی بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه داشته باشید.

دقت داشته باشید که معنای استراحت این نیست که گوشی موبایلتان را دربیاورید و شبکه‌های اجتماعی خودتان را چک کنید یا اینکه تلویزیون را روشن کنید، چرا که امثال این موارد خودشان ذهن و مغز را درگیر می‌کنند. استراحت یعنی این که ذهن را آزاد کنید. پس می‌توانید دراز بکشید و چشمان خود را ببندید و به چیزی فکر نکنید.

تقویت نمیکره راست مغز

به گزارش رویداد۲۴ نیمکره راست مغز شما مسئول احساساتی مانند تخیل، کنجکاوی، خلاقیت، بی نظمی، ادراک و توجه به کل است. با توجه به این ویژگی‌ها شما می‌توانید با انجام فعالیت‌های مخصوصی به تقویت این نیمکره کمک کنید. به عنوان مثال می‌توانید داستان بخوانید و خود را به جای شخصیت‌های آن قرار دهید. رویاپردازی کنید و یا حتی در طبیعت، گردشگری کنید و قدرت تخیل خود را به کار بیندازید و به این ترتیب، می‌توانید نیمکره راست مغز خود را تا حد زیادی فعال کنید.

تقویت نیم کره چپ مغز

نیمکره چپ مغز شما دقیقاً بر خلاف نیمکره راست عمل می‌کند. یعنی مسئول بخش منطق و استراتژی، عقلانیت، هدفمند بودن و توجه به جزئیات است. برای اینکه بتوانید این نیمکره را فعال کنید و از توانایی‌های آن استفاده کنید، می‌توانید برای خود برنامه ریزی انجام دهید و سعی کنید پیرو آن باشید و میزان پیشرفت خود را بررسی کنید. می‌توانید بازی‌های پیچیده را انجام دهید و حتی با اعداد بیشتر کار کنید. همه این فعالیت‌ها به فعال شدن نیمکره چپ مغز شما کمک خواهند کرد.

با شکم پر، سر مطالعه یا کلاس نروید

وقتی تازه غذا خوردید، خون بیشتر در نواحی معده در جریان است تا مغز. در این زمان بیشتر فعالیت‌های بدن متمرکز بر معده و روده ما است. پس طبیعی است که مغز مثل اوقات عادی کار نمی‌کند؛ بنابراین قدرت یادگیری پایین می‌آید.

راه های افزایش تمرکز و یادگیری

چیز‌های تازه یاد بگیرید

یادگیری چیز‌های جدید یکی از بهترین روش‌ها برای بهبود عملکرد مغز است. اگر شما همان چیز‌های ثابت و همیشگی را تکرار کنید، قطعاً هیچ اتفاق تازه‌ای در ذهن شما رخ نمی‌دهد که بتواند موجب تقویت عملکرد مغز شما شود؛ بنابراین سعی کنید به دنبال یادگیری چیز‌های جدید بروید. چیز‌های جدید می‌تواند نوعی موسیقی، یک زبان جدید و حتی یک ورزش جدید باشد. فقط فراموش نکنید که این یادگیری را به صورت مداوم جز برنامه خود قرار دهید.

عادات جدید بسازید

عادت‌های جدید یک روش بسیار کاربردی برای افزایش سرعت مغز می‌باشد. به عنوان مثال اگر عادت دارید که هر روز در یک ساعت مشخص به پیاده‌روی بروید و قبل یا بعد از آن تعدادی کار‌های ثابت انجام دهید، سعی کنید این عادت را تغییر بدهید. مثلاً ساعت پیاده روی را به زمان دیگری موکول کنید و یا اینکه کار‌های قبل از پیاده روی را بعد از بازگشت از آن انجام دهید. به هر نحوی که شده سعی کنید تغییر ایجاد کنید. ساخت عادت‌های جدید نیازمند ساخت مسیر عصبی جدید است. به همین علت موجب می‌شود که سرعت عمل مغز شما بالا برود.

چالش ایجاد کنید

برخی اوقات لازم است که ذهن خود را درگیر چالش‌ها کنید و وارد مسائل پیچیده‌ای شوید که حل کردن آن‌ها نیاز به تمرکز و فکر کردن بسیار دارد. این کار ذهن شما را به چالش می‌کشد و آن را وادار می‌کند مرتب در پی یافتن راه حل‌ها و روش‌هایی برای حل موضوع باشد. به همین علت است که ایجاد این چالش به تقویت قدرت ذهن شما کمک خواهد کرد؛ بنابراین لازم است که هر از گاهی خود را در شرایطی قرار دهید که برای شما ایجاد چالش و درگیری ذهنی کند.

انجام کار‌های هنری 

انجام دادن کار‌های هنری یکی از آن قبیل فعالیت‌هایی است که علاوه بر اینکه تأثیرات بسیار خوبی بر روی روحیه شما خواهد داشت، می‌تواند به افزایش قدرت ذهن شما نیز کمک کند و کار‌های هنری معمولاً با استفاده از خلاقیت افراد انجام می‌گیرند؛ و به همین دلیل است که شرکت در فعالیت‌های هنری می‌تواند موجب به کارگیری هر چه بیشتر قدرت خلاقیت شما شود و در نتیجه موجب درگیر شدن ذهن شما برای خلق یک اثر جذاب باشد. 

گوش کردن به موسیقی

گوش دادن به موسیقی یکی از روش‌هایی است که می‌تواند به بهبود یادگیری شما کمک بسیاری کند. موسیقی‌های مورد علاقه و خوب را در لیست پخش خود قرار دهید و از آن‌ها استفاده کنید. موسیقی تأثیر بسیار خوبی بر روی مغز می‌گذارد و به بهبود قدرت یادگیری شما کمک بسیار زیادی خواهد کرد.

یادگیری یک ساز

یادگیری و نواختن یک آلت موسیقی هم استرس شما را کاهش می‌دهد و هم به افزایش هوش و حافظه شما کمک خواهد کرد. نواختن یک ساز را بیاموزید. شاید شنیدن سر و صدای ناهنجار کودکتان در حالی که مشغول تمرین نوازندگی و آموختن موسیقی است اصلا لذت‌بخش نباشد، اما باید بدانید که این سرگرمی‌لذت‌بخش کودکان، یکی از مواردی است که نیمکره راست مغز آن‌ها را پرورش می‌دهد. کودکانی که در یادگیری نواختن نوعی ساز، درگیر هستند از IQ بیشتری نسبت به همسالان خود برخورداراند.

هر چه سال‌های آموزش موسیقی آن‌ها بیشتر باشد، میزان این تاثیر و افزایش هوش در آن‌ها بیشتر خواهد بود. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که آموختن موسیقی در دوران کودکی باعث کسب نمره‌های بهتر در دوران دبیرستان و ضریب هوشی بالاتر در دوران بزرگسالی می‌شود. 

یکی از حواس پنج گانه را از کار بیندازید

همه ما حواس پنج گانه داریم. لامسه، بینایی، بویایی، شنوایی و چشایی. یکی از روش‌های جالب و جذابی که می‌توانید از آن برای تقویت ذهن خود استفاده کنید، نادیده گرفتن یکی از این حواس پنج گانه است. به عنوان مثال می‌توانید چشمان خود را ببندید و سعی کنید جای وسایل خود را فقط با استفاده از قدرت لامسه خود پیدا کنید. از کار انداختن یکی از حواس و استفاده از سایر آن‌ها موجب می‌شود که ذهن شما درگیر شود و در واقع نوعی چالش محسوب می‌شود. به همین علت به تقویت ذهن شما کمک خواهد کرد.

فلش کارت بسازید

فلش کارت‌ها معمولاً دارای نکته‌های کلیدی هستند و مطلب را به صورت بسیار ساده و خلاصه و در حد چند کلمه برای شما توضیح می‌دهند. از بهترین روش‌هایی که می‌توانید برای افزایش یادگیری هنگام مطالعه از آن استفاده کنید، ساخت فلش کارت است. هر چیزی که باید در ذهن شما باشد تا بقیه مطالب را از طریق آن به خاطر بیاورید، روی فلش کارت یادداشت کنید و در حد چند کلمه کوتاه درباره آن توضیح دهید. 

نقاشی

رسم شکل و یا همان نقاشی کردن یکی از روش‌هایی است که در اغلب افراد به بهبود قدرت یادگیری کمک می‌کند. مطالبی را که برای شما پیچیده هستند را با رسم شکل برای خود توضیح دهید. استفاده از اشکال به دلیل این که حافظه تصویری شما را درگیر می‌کنند، می‌تواند تأثیر زیادی در افزایش یادگیری شما داشته باشد و تا حد قابل توجهی به شما کمک کند.

یادداشت برداری 

یادداشت برداری هنگام گوش دادن به درس باعث افزایش یادگیری در کلاس و تمرکز شما نسبت به موضوع خواهد شد. هرچه تمرکز و دقت شما افزایش پیدا کند، اطلاعات سریع‌تر و دقیق‌تر به حافظه شما منتقل می‌شود. باید عادت کنید زمانی که معلمتان مطلبی را روی تخته نمی‌نویسد و به طور کلی هر زمانی که نیاز نیست به معلم یا تخته نگاه کنید، از صحبت‌های معلمتان و مطالب درسی بیان شده یادداشت برداری کنید. یادداشت برداری باید شامل مطالب اساسی و مهم درس و به صورت خلاصه و جمله‌های کوتاه باشد. سعی کنید سرعت نوشتن خود را بالا ببرید تا بتوانید مطالب بیشتری را یادداشت کنید.

سوال پرسیدن 

اگر هنگام تدریس یک مبحث سوالی مرتبط با آن درس در ذهن شما ایجاد می‌شود، باید در همان درس یا مبحثی که معلم در کلاس تدریس می‌کند سوالتان را مطرح کنید و در پی یافتن جواب آن باشید. از سوال پرسیدن هراس نداشته باشید چرا که سوالی که در ذهن شماست، همان سوالی است که در ذهن بسیاری از دانش آموزان دیگر هم به وجود آمده، اما جرئت پرسیدن آن را نداشته اند.

کمک گرفتن از دیگران 

اگر در مبحث یا درسی مشکل دارید، از فردی که بیشتر می‌داند کمک بگیرید. بسیاری از افراد این کار را انجام نمی‌دهند و برای همین نمی‌توانند مشکلات خود را حل کنند. اگر پاسخ سوالات خود را در کتاب‌های درسی و یا کمک درسی دریافت نکردید، به معلم خود یا یکی از دانش آموزان که در این درس توانایی زیادی دارد مراجعه کنید و سوالات خود را از او بپرسید و یا بخواهید منابع کارآمد را به شما معرفی کند.

در هر کلاس فقط به درس همان کلاس توجه کنید

برخی از دانش آموزان فکر می‌کنند می‌توانند با استفاده از زمانی که معلم درس می‌دهد، خود را برای کلاس بعدی آماده کنند و با این کار در زمان صرفه جویی کنند. برای مثال بسیاری از دانش آموزان در کلاس شیمی، لغت زبان می‌خوانند تا خود را برای امتحان زبان ساعت بعدی آماده کنند.

نظم

سر وقت و قبل از رسیدن معلم، در کلاس حاضر شوید. دیر آمدن دلیل خوبی برای تشخیص بی نظمی و تنبلی شما در کلاس است. دیر رسیدن در کلاس باعث بهم خوردن تمرکز معلم و کلاس می‌شود و این خود باعث درگیر شدن فکر شما و دانش آموزان دیگر می‌شود و یادگیری و تمرکز تان را کاهش می‌دهد. هم چنین اگر فقط چند دقیقه هم دیر برسید، قسمت ابتدایی و اصلی درس را از دست داده اید و ممکن است بقیه مطالب را نیز به خوبی متوجه نشوید. 

نشستن در ردیف‌های اول 

بهتر است ردیف اول بنشینید تا به معلم و به تخته کلاس تسلط بیشتری داشته باشید. نشستن در ردیف جلو باعث می‌شود از شلوغی‌ها و شیطنت‌های ردیف‌های انتهایی دور باشید.

بازی کنید

بازی‌های خلاق نه تنها رشد سلول‌های مغز را تحریک می‌کند بلکه در بالارفتن درصد بهره هوشی نیز موثر است. انواع بازی‌های ابتکاری و سازنده نظیر اسباب‌بازی‌های علمی، مکعب‌های ساختنی، شطرنج و پازل، گل مجسمه سازی و وسایل آواز و موزیک را در دسترس بچه‌ها قرار دهید.

از تجهیزات ورزشی همانند توپ، بدمینتون، دوچرخه و… برای انواع بازی‌های فیزیکی و جنبشی بهره بگیرید. از بازی‌هایی همانند بازی با واژه‌ها، بازی روی کاغذ، بازی‌های جمعی جهت پرورش تعاملات و مهارت‌های اجتماعی استفاده کنید.

شطرنج، جدول، پازل و دیگر بازی‌های فکری، همگی برای مغز مثل ورزش هستند. بازی‌هایی مانند سودوکو (جدول اعداد) تقویت‌کننده توانایی تفکر استراتژیک، حل مشکلات و تصمیم‌گیری در وضعیت‌های پیچیده هستند.

بازی‌های ویدئویی و کامپیوتری

دیده شده کودکانی که از این بازی‌ها استفاده کرده اند قدرت خلاقیت و تفکر و برنامه ریزی بهتر و مناسب‌تری داشته‌اند. شاید تعجب کنید، چون بازی‌های کامپیوتری شهرت بدی پیدا کرده‌اند و بسیار مورد انتقاد قرار می‌گیرند. بله، درست است که بسیاری از آن‌ها وحشیانه، بی‌فایده و غیرفکری هستند، اما ما در مورد انواعی از بازی‌های کامپیوتری صحبت می‌کنیم که مهارت‌های فکری و استراتژیک و قدرت تصمیم‌گیری و خلاقیت کودک را پرورش داده و کارگروهی را به او آموزش می‌دهند.

امروزه در دنیا بعضی شرکت‌های معتبر ساخت بازی‌های کامپیوتری، در تلاش هستند تا بازی‌های آموزشی بسازند که پرورش‌دهنده حافظه و توانایی‌های ذهنی باشند.

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد کودکانی که انواع بازی‌های کامپیوتری آموزشی را بازی می‌کنند، نسبت به آن‌هایی که این بازی‌ها را تجربه نکرده‌اند از قدرت درک و تجسم تصویری بیشتری برخوردارند. 

روزانه ورزش کنید

شرکت کردن کودکان در فعالیت‌های ورزشی، افزایش میزان اعتماد به نفس، مهارت در کار‌های گروهی و توانایی‌های مدیریتی و رهبری را به دنبال دارد. انجام ورزش و یا حتی بازی‌های بچه‌گانه که سبب شرکت فرد در فضای باز و یک کار گروهی می‌گردد در افزایش هوشمندی بچه‌ها بسیار موثر است.

کتاب بخوانید

مطالعه روشی است که قدرت شناخت کودک را بسیار تقویت نموده و در هر سنی به آن‌ها کمک می‌کند. مطالعه باعث می‌شود ذهن شما استرس‌های بیرونی را لغو کند. مطالعه و خواندن روزنامه، مجله، کتاب و… علاوه بر افزایش میزان معلومات موجب می‌شود که ذهن شما در تشخیص الگو‌ها و درک فرآیند با دقت بالاتری عمل کند.

کتاب یکی از روش‌های مفید قدیمی است که امتحان‌اش را پس داده، اما بعضی مواقع در مقابل روش‌های تکنولوژیک امروزی برای تقویت هوش، دست‌کم گرفته می‌شود.

صبحانه خوردن یادت نره

خوردن صبحانه سبب بهبود حافظه، تمرکز و یادگیری می‌گردد؛ لذا کودکانی که از خوردن صبحانه امتناع می‌کنند خیلی زودتر خسته شده و از یادگیری نیز سرباز می‌زنند و این در دراز مدت می‌تواند در هوشیاری آن‌ها تاثیر گذار باشد.

این دسته از کودکان نسبت به آن‌هایی که روز خود را با خوردن صبحانه شروع می‌کنند، از سرعت عمل کمتری برخوردارند.

با وجود کمبود وقت و برنامه‌های روزانه شلوغ امروزی شاید، کمتر کسی فرصت پیدا کند که هر روز بنشیند و صبحانه مفصلی نوش جان کند. اما کودک خود را حتی فقط با خوردن یک لیوان شیر هم شده، صبحانه‌خورده، روانه مهد کودک یا مدرسه کنید تا تمرکز بیشتری داشته باشد.

خوراکی‌های مفید بخورید

قند، شیرینی و دیگر خوراکی‌های بی‌فایده را از برنامه غذایی فرزندان حذف کنید؛ و به جای آن، مواد مغذی و مفیدی که به رشد ذهنی آن‌ها کمک می‌کند را جایگزین کنید. سعی کنید میوه و آجیل و... را بیشتر در برنامه غذایی آن‌ها بگنجانید.