موشک بالستیک چیست؟

رویداد۲۴ حسین فلاحی: با گسترش فناوری‌های دارای قابلیت هدایت مدرن، کشورها می‌توانند دقت و قدرت تخریب نیروهای موشکی خود را بهبود بخشند. موشک ها با سیستم هدایت دقیق می توانند یک شهر بزرگ را مورد اصابت قرار داده و تلفات زیادی را وارد کنند.

فرهنگ لغت وبستر، موشک بالستیک را اینگونه تعریف می کند: «پرتابه ای که پس از هدایت داخلی، مسیر سقوط آزاد را در پیش می گیرد. برخی از موشک‌های «بالستیکی» جدیدتر این تعریف را تعمیم می‌دهند، چون از «هدایت داخلی» فراتر می‌روند.

موشک‌های بالستیک مدرن می‌توانند پس از شلیک، میانه‌کورس و یا مراحل پایانی پرواز مانورهایی را انجام دهند. برخی از موشک‌های بالستیک در پرواز خود با کنترل در جو باقی می‌مانند و توسط سطوح آیرودینامیکی قابلیت مانور در حین پرواز می توانند به عنوان یک اقدام متقابل دفاع موشکی عمل کنند.

 موشک های بالستیک می توانند از سیستم های راکت پیشران جامد یا مایع استفاده کنند. روند در سیستم های موشکی مدرن به سمت استفاده از پیشرانه های جامد به دلیل کاهش نیازهای لجستیکی و سادگی عملیات آنها بوده است. با این حال، برخی از کشورها دسترسی بیشتر به فناوری سوخت مایع و ادامه توسعه موشک های جدید سوخت مایع دارند.

بیشتر بخوانید: مشخصات جنگنده نسل ششم آمریکا

پیشران مایع موشک ها می توانند برای محموله های بسیار سنگین کارآمدتر از موشک های سوخت جامد باشند. موشک هایی با سنگین ترین محموله های جهان، SS-18 روسی و CSS-4 چینی، موشک های ICBM ( موشک های بالستیک قاره پیما) پیشران مایع هستند. روسیه نیز در حال توسعه یک ICBM جدید با نیروی بالابر سنگین و پیشران مایع است که سارمات یا شیطان (Sarmat)  نامیده می شود.

موشک های بالستیک را می توان در سیلوها، زیردریایی ها، کشتی های سطحی، پرتابگرهای متحرک جاده ای و ریلی و هواپیماها مستقر کرد. موشک های متحرک می تواند بقای بیشتر قبل از پرتاب را فراهم کند. در دهه گذشته شاهد افزایش چشمگیر قابلیت های موشک های بالستیک از جمله دقت، قابلیت مانور پس از تقویت، و اثربخشی رزمی بوده ایم.

به گزارش رویداد۲۴ در برخی از موشک‌های برد کوتاه‌تر، تا زمان منفجر شدن کلاهک دست نخورده باقی می‌مانند. با این حال، دیگران یک کلاهک در یک وسیله نقلیه ورود مجدد دارند (RV) که از تقویت کننده جدا می شود. در اکثر موشک‌های بالستیک دوربرد، کلاهک‌ها در RVهای جداکننده قرار دارند. برخی موشک های بالستیک دوربرد  دارای MIRV با حداکثر 10 RV در هر موشک هستند. RV ها به ترتیب با سرعت های بسیار بالا دوباره وارد جو زمین می شوند 6-8 کیلومتر در ثانیه در بردهای ICBM.

انواع موشک های بالستیک

موشک های بالستیک برد نزدیک (CRBM)

موشک های بالستیک  برد نزدیک به موشک هایی گفته می شود که برد آنها بین 50 تا 300 کیلومتر است. کشورهایی از جمله روسیه، چین، کره شمالی، پاکستان، هند و ایران احتمالاً به دنبال افزایش دقت و برد مرگبار برای سیستم های موشک بالستیک برد نزدیک هستند.

 چین در حال بازاریابی و یا تولید انواع مختلف موشک های بالستیک برد نزدیک (CRBM) است با حداکثر برد کمتر از 300 کیلومتر و بازاریابی B611MR، یک CRBM با جستجوگر خانگی ضد تشعشع است. چین و روسیه در حال بازاریابی و یا تولید CRBM با انواع سرجنگی هستند. این گونه های کلاهک به احتمال زیاد شامل مهمات دو منظوره بهبود یافته متعارف (DPICM) هستند. 

ایران و کره شمالی احتمالاً به سمت تولید  Fadj-5 Aero CRBM و KN-SS-X-9 پیش می روند. ایرانی ها و کره ای ها از سیستم های ناوبری ماهواره ای (مانند GPS) بر روی CRBM های خود، استفاده می کنند. CRBM ها هم برای ایرانی ها و هم برای ایرانی ها یک افزایش دهنده نیرو خواهد بود.

در سال 2012، ایران ادعا کرد که نسل چهارم فاتح-110 را نیز با موفقیت آزمایش کرده است. ایران همچنین یک نوع موشک فاتح-110 خود را با قابلیت ضد کشتی آزمایش کرده است. احتمالاً یک جستجوگر به موشک اضافه شده است تا دقت سیستم را در برابر آن بهبود بخشد. ایران برنامه توسعه موشکی گسترده ای دارد. موشک MRBM شهاب 3 ایرانی بر اساس موشک نو دونگ کره شمالی ساخته شده است.

ایران شهاب 3 را اصلاح کرده است تا برد و کارایی خود را افزایش دهد و طبق گزارش‌ها، طولانی‌ترین نوع آن می‌تواند به اهداف برسد. در فاصله حدود 2000 کیلومتری. ایران همچنین مدعی تولید انبوه موشک های شهاب 3 است. برنامه های سوخت جامد ایران نیز در حال پیشرفت هستند.  ایران چندین پرتاب سجیل، MRBM سوخت جامد با برد ادعایی 2000 کیلومتر را انجام داده است. در سال 2015، ایران پرتاب موشک عماد-1 را منتشر کرد که مقامات ادعا می کنند اولین موشک دوربرد ایران است که در طول پرواز هدایت می شود و می تواند اهداف را با دقت بالا مورد اصابت قرار دهد. ایران همچنین برنامه های خود را برای عماد-2 با دقت بیشتری نسبت به عماد-1 اعلام کرد.

موشک های بالستیک کوتاه برد (SRBM)

موشک های بالستیک کوتاه برد به موشک هایی گفته می شود که برد آنها بین 300 تا 1000 کیلومتر است. در حالی که اکنون چندین کشور در حال تولید و یا توسعه سیستم های موشکی بالستیک کوتاه برد (SRBM) هستند، بسیاری از کشورهای دیگر SRBM ها یا فناوری های SRBM را خریداری کرده اند. SS-1C Mod 1 روسی که (اسکاد بی) SCUD B نیز نامیده می شود، بوده است به کشورهای بیشتری نسبت به هر نوع موشک بالستیک هدایت شده دیگری صادر می شود موشک بالستیک، ثابت کرده است که همه کاره و سازگار است. به عنوان مثال، برد موشک های اسکاد عراق که در طول جنگ 1991 خلیج فارس به دو برابر تغییر یافته بود. همچنین کره شمالی، موشک نسخه مخصوص خود را از اسکاد تولید کرده است؛ B و اسکاد C که یک نسخه با برد گسترده از SCUD B و همچنین انواع دامنه وسیع SCUD C -SCUD D و SCUD ER هستند.

سیستم های SRBM جدید در چندین کشور در حال توسعه هستند. چین تعداد بسیار زیادی از SRBMهای سوخت جامد مدرن را در مجاورت تایوان مستقر کرده است. در آگوست 2010، مقامات ایرانی از شلیک موفقیت آمیز آزمایشی قائم-1 SRBM با سوخت مایع خبر دادند. در همان زمان، وزیر ایران دفاع به خبرنگاران گفت که نسل سوم از موشک فاتح-110 با موفقیت شلیک شده بود. این سامانه در ماه سپتامبر به طور رسمی به نیروی موشکی تحویل داده شد.

موشک‌های بالستیک میان‌برد (MRBM) و میان‌برد (IRBM)

موشک های بالستیک میان برد به موشک هایی گفته می شود که برد آنها بین 1000 تا 3000 کیلومتر است. سیستم های جدید موشک‌های بالستیک میان‌برد (MRBM) و یا IRBM در چین در حال توسعه هستند. کره شمالی، ایران، هند و پاکستان به بسیاری از آنها با کلاهک های غیر متعارف مسلح خواهند شد. همه این کشورها به جز ایران سلاح های هسته ای را آزمایش کرده اند. چین به استقرار MRBM های مجهز به سلاح هسته ای برای نگهداری ادامه می دهد که بازدارندگی هسته ای منطقه ای و بلندمدت و جامع آن نوسازی نظامی توانایی آن را بهبود می بخشد.

چین همچنین CSS-5 Mod 5 (DF-21D)، یک موشک بالستیک ضد کشتی (ASBM) را مستقر کرده است که به این کشور قابلیت حمله به ناوهای هواپیمابر در غرب اقیانوس آرام را می دهد.

کره شمالی برنامه توسعه موشک بالستیک بلندپروازانه ای دارد و موشک ها و فناوری موشکی را به کشورهای دیگر از جمله ایران و پاکستان صادر کرده است. کره شمالی همچنین تسلیحات هسته‌ای آزمایش کرده و ادعا می‌کند که موشک‌های این کشور قابلیت حمل کلاهک های هسته ای دارند.

هند نیز به توسعه و بهبود موشک های بالستیک خود ادامه می دهد. تمام موشک های دوربرد هند از پیشران جامد استفاده می کنند. Agni II MRBM و Agni III IRBM مستقر شده اند. آگنی IV IRBM پس از شکست در سال 2010 شش بار با موفقیت آزمایش شده است، اما هند مقامات همچنان می گویند قبل از استقرار آزمایشات بیشتری لازم است.

پاکستان رقیب هند نیز، به بهبود آمادگی و توانایی فرماندهی نیروی راهبردی ارتش و موشک های استراتژیک انفرادی خود ادامه می دهد. پاکستان پیشران جامد شاهین-2 MRBM هفت خود را آزمایش کرده است. در سال 2015، پاکستان آزمایش برد بلندتر شاهین-3 MRBM را آغاز کرد و در ژانویه 2017، آزمایش MIRVed را آغاز کرد.

موشک های بالستیک قاره پیما (ICBM)

موشک های بالستیک قاره پیما به موشک هایی گفته می شود که برد آنها به 5500 کیلومتر می رسد. در حال حاضر، هم چین و هم روسیه در حال حاضر انواع مختلفی از ICBM ها را مستقر کرده و در حال مدرن سازی آن هستند. کره شمالی فناوری ICBM را با راه اندازی پرتاب فضایی TD-2 (SLV) و دو نوع به نمایش گذاشته است. هند نیز در حال توسعه ICBM است و ایران نیزممکن است یک ICBM توسعه دهد.

در 5 فوریه 2011، معاهده کاهش تسلیحات استراتژیک جدید لازم الاجرا شد. این معاهده هفت سال پس از اجرایی شدن تعداد کلاهک های ایالات متحده و روسیه (شامل کلاهک های ICBM و SLBM) را به 1550 محدود می کند. روسیه بیش از 1000 کلاهک هسته ای را روی موشک های ICBM نگهداری می کند. اکثر این موشک ها در حالت آماده باش نگهداری می شوند که در صورت فرمان شلیک در عرض چند دقیقه قادر به راه اندازی هستند. 

روسیه بزرگترین نیروی ICBM در خارج از ایالات متحده است و تلاش برای حفظ و نوسازی آن در حال انجام است. با توجه به اظهارات رسمی، RS-26 Rubezh جدید کوچکتر از SS-27 Mod 2 است. روسی SS-27 Mod 1 ICBM، یک موشک طراحی شده با اقدامات متقابل برای سیستم دفاع موشکی بالستیک است که اکنون در سیلوها در شش هنگ مستقر شده است. روسیه همچنین استقرار نسخه متحرک جاده ای SS-27 را آغاز کرده است.  به گزارش های مطبوعات روسیه علاوه بر این، مقامات روسیه ادعا می کنند کلاس جدیدی از وسیله نقلیه مافوق صوت، احتمالاً به نام "شی4202» برای موشک های استراتژیک روسیه به منظور نفوذ به سامانه های دفاع موشکی در حال توسعه است.

موشک های بالستیک زیردریایی (SLBM) و پرتاب شونده از کشتی (ShLBM)

موشک های بالستیک زیر دریایی و هدایت شونده از کشتی به کلیه موشک هایی گفته می شود که قابلیت پرتاب از زیر دریا یا از روی کشتی را دارا هستند. روسیه نیروی بالستیک هسته ای شامل زیردریایی های موشکی (SSBN) با موشک های برد قاره پیما قابل توجهی دارد.  SS-N-23 های ارتقا یافته برای جایگزینی SS-N-23 های قدیمی تر در نظر گرفته شده اند. SSBN های کلاس DELTA IV. SS-N-32/BULAVA یک پیشران جامد جدید بالستیک دریایی است که در کلاس جدید DOLGORUKIY مستقر شده است.

چین نیز CSS-N-14 SLBM جدید را روی 12 SSBN های کلاس JIN جدید مستقر کرده است. این موشک به چین این امکان را می دهد که بخش هایی از ایالات متحده شامل مناطق عملیاتی واقع در نزدیکی سواحل چین را مورد هدف قرار دهد.

کره شمالی نیز در حال توسعه یک SLBM است که احتمالاً Bukkeukseong-1 یا Polaris-1 نامگذاری شده است. به گزارش مطبوعات کره شمالی، SLBM از سوخت جامد بهره می برد و می تواند کلاهک هسته ای حمل کند. 

هند هم در حال توسعه یک زیردریایی جدید با قابلیت حمل موشک بالستیک با نام INS ARIHANT است. INS ARIHANT می تواند 12 فروند SRBMrange K-15 یا چهار IRBM برد K-4 SLBM را حمل کند. دانوش، یک موشک بالستیک با سوخت مایع با قابلیت پرتاب از کشتی است.