ام کلثوم دختر امام علی کیست؟

رویداد۲۴ الهام عندلیب‌مقدم: «ام کلثوم»، با نام اصلی زینب صغری یا رقیه کبری، دختر علی ابن ابی‌طالب (ع) و فاطمه زهرا (س) است. مورخان شیعه ایشان را چهارمین فرزند امام علی و پس از امام حسن، امام حسین و حضرت زینب می‌دانند، ولی مورخان سنی معتقدند ایشان فرزند سوم حضرت علی بوده است.

در مورد تاریخ تولد حضرت ام کلثوم اختلافاتی وجود دارد، اما آنچه مسلم است ولادت آن حضرت در زمان حیات پیامبر اتفاق افتاده است. بر اساس برخی گزارشات، ایشان در حدود سال ششم هجری قمری در مدینه متولد شده است. 

بنابر گزارش بعضی منابع نام اصلی ایشان زینب صغری و ام کلثوم کنیه ایشان بوده است؛ این کنیه را پیامبر به‌جهت شباهت آن حضرت به یکی از دخترانش به نام ام‌کلثوم روی ایشان گذاشته است.
از حضرت علی، دختران دیگری نیز با نام یا کنیه ام کلثوم گزارش شده است، که به علت این تشابه اسمی، در مورد زندگی ام کلثوم اختلافات زیادی وجود دارد.

همسر و فرزندان ام کلثوم

برخی منابع همسران ام کلثوم را به ترتیب «عمر بن خطاب»، «عون بن جعفر طیار» و «محمد بن جعفر طیار» ذکر کرده‌اند. ازدواج ایشان با خلیفه دوم عمر بن خطاب، از گذشته موضوع بحث و اختلاف نظر بوده است. این ازدواج که با روایات مختلف در منابع اهل سنت از آن صحبت شده است، مهم‌ترین اتفاق زندگی آن حضرت به‌شمار می‌رود. اما برخی از علمای شیعه، ازدواج ام کلثوم با عمر بن خطاب را رد می‌کنند؛ به اعتقاد آن‌ها خلیفه دوم از ام کلثوم خواستگاری می‌کند، اما با مخالفت حضرت علی مواجه می‌شود. برخی دیگر از منابع شیعه هم بر این باورند که این ازدواج صورت گرفته است، اما با تهدید و از روی اجبار و تقیه بوده است و پس از مرگ عمر، امام علی ام کلثوم را به خانه خود آورده است. آمده است ایشان پس مرگ عمر به عقد پسر عموی خود «عون بن جعفر طیار» پسر جعفر بن ابی‌طالب درآمد، اما او زود درگذشت و ام‌کلثوم با برادر شوهرش «محمد بن جعفر طیار» ازدواج کرد. در گزرشی دیگر آمده، ام کلثوم همسر عمر کسی غیر از دختر حضرت علی بوده است. برخی گزارشات دیگر نیز به مسلم بن عقیل به عنوان یکی از همسران ام کلثوم اشاره کرده‌اند که البته طبق نظر سایر علما این ام کلثوم مادرش حضرت فاطمه نبوده و حاصل ازدواج حضرت علی و یک کنیز بوده است.

بیشتر بخوانید: حضرت زینب(س) کیست؟

در مورد فرزندان ام کلثوم نیز اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی تاریخ‌نویسان معتقدند ایشان فرزندی نداشته است و بعضی دیگر معتقدند که ایشان از عمر بن خطاب دو فرزند به نام‌های زید و رقیه داشته است، ولی از پسرعموهایش صاحب فرزندی نشده است. 

حضور ام کلثوم در واقعه کربلا

در برخی منابع، به مواردی از حضور ام کلثوم در صحرای کربلا اشاره شده است، از آن جمله می‌توان به وداع ایشان با امام حسین در روز عاشورا اشاره کرد. طبق روایات ایشان به همراه شوهرش عون بن جعفر از مدینه به امام حسین پیوستند. عون بن جعفر در روز عاشورا به شهادت می‌رسد و حضرت ام کلثوم به اسارت سپاه دشمن در می‌آید. البته در این منابع تصریح نشده است که این ام کلثوم دختر امام علی از حضرت فاطمه بوده است. در مقابل، برخی منابع تصریح کرده‌اند ام‌کلثوم حاضر در واقعه کربلا، یکی دیگر از دختران امام علی است که مادرش فاطمه زهرا نبوده است.

وفات ام کلثوم

به گزارش رویداد۲۴ در مورد زمان و مکان وفات حضرت ام کلثوم اختلاف است. به اعتقاد برخی وفات ایشان در زمان امامت امام حسن (ع) اتفاق افتاده است. برخی دیگر معتقدند ایشان در حدود سال ۵۰ هجری قمری و هم‌زمان با حکومت معاویه وفات یافته‌اند. برخی آورده‌اند ایشان و فرزندش زید همزمان و بین سال‌های ۷۳ تا ۸۶، در زمان خلافت عبدالملک بن مروان درگذشتند. بعضی علت مرگ آن‌ها را بر اثر بیماری و عده‌ای مسمومیت به دستور خلیفه دانسته‌اند. اما اکثر منابع بر این قول‌اندکه زمان وفات آن حضرت چهار ماه پس از بازگشت کاروان اسرای کربلا از شام به مدینه و در تاریخ ۲۹ جمادی الثانی سال ۶۱ هجری قمری بوده است.

محل دفن ام کلثوم

در مورد محل دفن آن بانوی بزرگوار نیز اختلاف نظر وجود دارد؛ بنا به قولی محل وفات و مدفن ایشان در شهر دمشق بوده است، اما برخی دیگر آورده‎اند ایشان در مدینه درگذشته و در قبرستان بقیع دفن شده و قبر موجود در دمشق، متعلق به شخص دیگری به همین نام از خاندان پیامبر (ص) است.