شهر ظالم؛ شهر بی‌امنیت برای زنان
مسئول اصلی برگزاری این همایش دو روزه، اداره کل امور بانوان شهرداری تهران و ریاست آن برعهده «زهراسادات مشیر»، همسر و مشاور شهردار تهران است که این مسأله خود زمینه‌ساز برخی نقد و حاشیه‌ها از طرف کسانی شد که عملکرد محمدباقر قالیباف در سپردن نقش‌های مهم به زنان را قابل دفاع نمی‌دانند.
درباره حضور یکی از مهم‌ترین سخنرانان روز اول همایش یعنی پروفسور «دیوید هاروی»، استاد ممتاز جغرافیا و انسان‌شناسی در دانشگاه شهریِ نیویورک، هم پیش از این گمانه‌زنی‌هایی مطرح شده بود که سرانجام این نظریه‌پرداز شناخته‌شده درحوزه علوم اجتماعی به تهران نیامد ولی ازطریق یک ویدیوی ضبطشده به همراه همکارش، خانم «ستا لو» مواردی را با عنوان «عدالت شهری و زنان» بیان کرد.
سبک زندگی ایرانی-اسلامی با اولویت خانواده
«زهراسادات مشیر» نخستین فردی بود که با عنوان رئیس همایش پشت تریبون قرار گرفت تا از تلاش ۱۰ساله شهرداری برای برگزاری چنین همایشی سخن بگوید: «برای ایجاد، گسترش و توسعه مفاهیم علمی و نظری حوزه زنان، نیازمند منابع نظری بیشتری هستیم و باید برای مرزهای جغرافیایی درجهت تبادل و اشتراک تجارب حرکت کنیم. ایده برگزاری همایش درسطح بین‌المللی براساس همین نیاز بوده است. این برنامه حاصل تصمیم ناآگاهانه نیست بلکه با اتکا بر تلاش فعالیت ١٠ساله حوزه زنان و با بهره‌گیری از نظرات و آرای نخبگان و اندیشمندان به سامان رسیده است.»
مشاور شهردار تهران در امور زنان به طراحی «منشور زنان و زندگی شهری» هم اشاره کرد: «حوزه زنان شهرداری تهران با وجود نوپابودن از باب طرح یک موضوع از طریق شکل‌دهی زمینه‌های مناسب به منظور حضور همه‌جانبه زنان درهویت شهروندی و با توجه به اولویت خانواده به‌عنوان اساسی‌ترین رکن جامعه و برپایی سبک زندگی ایرانی- اسلامی به وجود آمده است.»
رئیس فرهنگستان علوم: هنوز هم به زنان ظلم می‌شود
براساس برنامه طراحی‌شده این همایش، قرار بود پس از سخنان دبیرعلمی همایش، ویدیوی ضبطشده از سخنان آیت‌الله جوادی‌آملی پخش شود که این برنامه تغییر کرد و «رضا داوری‌اردکانی»، فیلسوف ایرانی و رئیس فرهنگستان علوم سخنانی را درباره این موضوع بیان کرد.
داوری‌اردکانی در ابتدای سخنان خود، مسأله زنان و زندگی شهری را تقابل زندگی مدرن با سنتی دانست: «هرچند درطول تاریخ بشریت، زن و مرد شأن مساوی نداشتند؛ چراکه این مسأله در زندگی سنتی گذشته مسأله مهمی نبوده اما تساوی شأن زن و مرد در دنیای جدید مورد توجه قرار گرفته است. آنچه درجامعه اسلامی اهمیت دارد، این است که تمام تلاش برای حفظ خانواده و ارکان آن است. اگر خانواده تزلزل پیدا کرده، مسأله دوری مردم از هویت و فرهنگ خود است.»
رئیس فرهنگستان علوم در ادامه از فضای ناامن دربخش زیادی از دنیا برای حضور زنان درجامعه سخن گفت: «زنان نیازمند امنیتی به اندازه مردان درشهرها هستند. این نیاز تنها درشهرهای آسیایی وجود ندارد بلکه درتمام شهرهای دنیا زنان به این امنیت نیاز دارند. درشهری که امنیت برای زنان وجود ندارد، زنان حضور جدی و تأثیرگذاری نخواهند داشت، تأمین امنیت زنان در شهرها مسأله‌ای است که از قرن هجدهم درشهرهای دنیا به‌عنوان یک خواسته و نیاز ازسوی زنان و فعالان اجتماعی مطرح شد.»
او با اشاره به این‌که از گذشته تاکنون زنان بزرگی در دنیا به‌عنوان اندیشمند بزرگ کارهای بزرگی را انجام داده‌اند، گفت: «من قبول دارم که به زنان ظلم شده است و امروز نیز ظلم زیادی به این قشر می‌شود، اما باید دید ظالم این ظلم کیست؟ برای این بررسی باید ابتدا عدل را بشناسیم. هرچند بیشتر جامعه ما مردم‌سالار است، اما این مردان نیستند که به زنان ظلم می‌کنند بلکه تاریخ ظالم بوده است. تمام ظلمی که درطول تاریخ به زن شده، این است که زن به تن و طبیعت و مرد به عقل تعبیر شد، اگر به عمق این ظلم بپردازید، کار بزرگی کردید.»
داوری‌اردکانی که تاکنون کتاب‌های فراوانی را درحوزه اندیشه و علوم انسانی تألیف کرده است، در ادامه مدعی شد که غرب با این جمله که زن را تن و مرد را عقل می‌دانست، مقابله نکرد بلکه آن را تشدید هم کرده و به رخ می‌کشد، اما اردکانی درپایان سخنان خود و پس از اشاره به سه جریان فمینیستی از قرن ۱۸ تاکنون، موج سوم را که روی زبان تأکید می‌کنند، قابل تأمل و یکی از شیوه‌های مقابله با ظلم تاریخی به زنان و زمینه‌سازی برای حضور آنها درشهر را پرداخت هرچه بیشتر زنان به فرهنگ، هنر و ادبیات دانست.
هاروی: تأمین امنیت زنان در زندگی شهری حتی در نیویورک هم اهمیت دارد
موضوع امنیت حضور زنان درشهر و جامعه یکی از محوری‌ترین مباحث مطرح‌شده درسخنان دو مدرس دانشگاه نیویورک بوده است. «دیوید هاروی» در ابتدای سخنان خود و دراین‌باره گفت: «باید شهرها براساس ویژگی‌های جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی آن دیده شوند تا بتوان براساس این ویژگی‌ها برای طیف‌های مختلف جمعیتی ازجمله زنان برنامه‌ریزی کرد. با توجه به نیازهای جامعه می‌توان برخی از امکانات را به صورت تفکیک‌شده درشهرها ایجاد کرد. این یک نگاه فمینیستی نیست بلکه توجه ویژه به خواست اقشار مختلف جامعه است.»
این نظریه‌پرداز درحوزه عدالت اجتماعی، لزوم تأمین امنیت برای زنان در وجوه مختلف را مختص به کشورهای درحال توسعه ندانست: «وقتی بحث امنیت را برای زنان مطرح می‌کنیم، تنها موضوع امنیت شغلی نیست بلکه تأمین امنیت آنها درمواجهه با زندگی شهری است. این تأمین امنیت تنها مختص به شهرهای آسیایی و آفریقایی نیست، بلکه تأمین امنیت زنان در زندگی شهری حتی در نیویورک هم اهمیت دارد. آنچه که در تأمین امنیت زنان وجود دارد، بحث خشونت علیه این افراد است.»
در این ویدیوی ضبطشده خانم «ستا لو» که تلاش کرده بود، با حجابی اسلامی جلوی دوربین بنشیند، ابتدا مواردی را درباره جامعه آمریکا بیان کرد: «یکی از مشکلات مردم در آمریکا عدم ارتباط تأثیرگذار با یکدیگر است و همین فاصله‌ها تفکیک‌هایی را برای اقشار مختلف جامعه در محافل عمومی شهری ایجاد می‌کند. غیرهمگن بودن مردم درنیویورک یکی از مشکلاتی است که مسئولان با آن روبه‌رو هستند و همین مسأله برای اجرای برنامه‌های شهری مشکلاتی را ایجاد می‌کند.»
این مدرس دانشگاه از لزوم تلاش برای عدالت اجتماعی درجوامع سخن گفت و مدعی شد که این تلاش می‌تواند به مبارزه با بی‌عدالتی‌ها در زمینه امنیت و حضور زنان درجامعه منجر شود.
