ارومیه از پای مرگ برگشت

رویداد۲۴-روزنامه «ایران» آورده است: ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ - اینجا پارک ملی دریاچه ارومیه است، دریاچه‌ای که خشک شدنش در چند سال گذشته بزرگترین چالش زیست محیطی کشور را رقم زده و به یک بحران جدی امنیتی تبدیل شده بود حالا بار دیگر بعد از گذشت چهار سال به طور نسبی زنده شده است. برای من که در ۱۶ سال گذشته تقریباً هر دو سه سال یکبار مرگ تدریجی بزرگترین پهنه آبی کشورمان را از نزدیک مشاهده و دنبال می‌کردم، حالا تماشای امواج آبی که با سرعت گرفتن قایق بر سر و روی ما می‌پاشید و سرتا پایمان را سفید و نمکی می‌کرد (آن هم در همان منطقه‌ای که سه سال پیشتر کاملاً خشک و شوره‌زار شده بود) خوشحال‌کننده بود و بارقه امید را در دلمان زنده کرد. امید به آینده نزدیک که نگین سرخ آذربایجان بار دیگر بدرخشد.

شاید ارومیه به روزهای اوج خود در دهه ۷۰ بازنگردد و دیگر شاهد دسته‌های ۶۰ هزارتایی فلامینگو‌ها و جوجه‌گذاری پلیکان‌ها در دسته‌های یکصدتایی نباشد اما همین که دوباره بر روی نقشه جغرافیایی ایران و جهان هویدا شود و بتواند به تدریج ارزش‌های زیستگاهی و اکولوژیک خود را باز یابد هم نوید بخش آینده‌ای روشن است برای مردم و دولتی که موفق شدند بزرگترین چالش زیست محیطی منطقه را که به صحنه اعتراضات خیابانی و دستگیری‌ها و ناملایمات اجتماعی تبدیل شده بود حالا به صحنه مشارکت ملی برای احیای یک پیکره آبی تبدیل کنند و این شروع یک آغاز است!

بر اساس اعلام سازمان هواشناسی با اینکه متوسط بارش چهار سال آبی ۹۳-۱۳۹۲ تا ۹۶-۱۳۹۵، نسبت به چهار سال پیش از آن یعنی (۱۳۹۲-۱۳۸۸) ۲۱ درصد کاهش نشان می‌دهد اما روند کاهش تراز دریاچه ارومیه در چهار سال گذشته متوقف شده است. دکتر مسعود تجریشی، عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف و مدیر دفتر برنامه‌ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه روز پنجشنبه گذشته در کارگروه احیای دریاچه که در شهر تبریز و با حضور معصومه ابتکار، استاندار و جمعی از مسئولان استانی و نمایندگان دستگاه‌های مختلف و تشکل‌های زیست محیطی برگزار شد، گفت: تراز دریاچه ارومیه بین سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ در دوره مسئولیت دولت نهم طی یک دوره چهارساله، ۱۸۰ سانتیمتر افت تراز داشته است. از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ یعنی در دوره مسئولیت دولت دهم نیز طی یک دوره چهارساله، این تراز ۱۳۰ سانتیمتر کاهش یافته اما بین سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ یعنی در دوره مسئولیت دولت یازدهم طی یک دوره چهارساله، هیچگونه کاهش ترازی نداشتیم. این درحالی است که میزان بارندگی‌ها ۲۱ درصد هم کاهش یافته است اما اقدامات صورت گرفته توسط دستگاه‌ها که از سوی ستاد احیای دریاچه ارومیه تکلیف شده بود موجب شد تا سرانجام این روند متوقف شده به طوری که تراز دریاچه در روز ۱۶ اردیبهشت ماه ۱۲۷۰.۹۹ متر بوده است که با تراز همین روز در سال ۹۲ برابری می‌کند.

اگر برنامه‌ها متوقف شود، ارومیه دیگر احیا نخواهد شد

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز در جلسه کارگروه دریاچه ارومیه گفت: پارک ملی دریاچه ارومیه متعلق به همه دنیا و جامعه بشری است که متأسفانه در یک دوره‌ای به دلایل متعدد مورد بی‌توجهی قرار گرفت و تا پای مرگ رفت و امروز خوشحالیم که با اقدامات صورت گرفته و با مشارکت دستگاه‌های دولتی، مردم و تشکل‌های محیط زیستی و رسانه‌ها (که بسیار در آگاه‌سازی جامعه در یک دهه گذشته نقش فعالی داشتند) از مرگ برگشته است.

ابتکار در حاشیه این جلسه در گفت‌و‌گو با «ایران» همچنین گفت: امیدواریم برنامه‌های دولت در ستاد احیای دریاچه همین‌طور ادامه یابد چون طبیعت ایران دیگر مجال دوربرگردان‌های سیاسی و بی‌توجهی‌ها را ندارد و اگر دوباره به نظرات کارشناسی بی‌توجهی شود و برنامه در سال‌های آینده متوقف شود قطعاً دیگر همه چیز از بین می‌رود و آن روز دیگر این فقط دریاچه ارومیه نیست که نابود می‌شود بلکه یک تمدن است که در آذربایجان از بین می‌رود و تبعات نابودی این منطقه و ۱۴ استان دیگر و حتی کشورهای منطقه را در بر خواهد گرفت.

وی همچنین در واکنش به برخی اظهار‌نظرها مبنی بر اینکه بارندگی‌های اخیر موجب شده تا ارومیه زنده شود، گفت: آمارهای سازمان هواشناسی در سال‌های گذشته و حال حاضر موجود است و قابل تغییر نیست. می‌توانید آنها را ببینید. بر اساس همین آمارها تا همین چند هفته پیش ما ۱۷ درصد کاهش بارندگی نسبت به سال آبی قبل‌تر داشتیم که البته با بارندگی‌های اخیر، این میزان به ۱۳ درصد کمتر از سال قبل‌تر رسیده، حتی سال ۹۴ هم میزان بارندگی کمتر از سال قبلش بود با این حال تراز دریاچه دیگر کاهش نیافته این در حالی است که تا پیش از آن یعنی از سال ۷۶ تا ۹۳ هر سال به طور متوسط ۳۰ سانتیمتر از سطح تراز دریاچه کاهش می‌یافت ولی این روند اکنون متوقف شده است.

او درباره مهمترین اقدامات صورت گرفته برای نجات‌بخشی ارومیه گفت: خدا را شکر می‌کنیم که بارندگی‌ها کاهش ۷۰ درصدی نداشته اما نباید اقدامات دولت را کم اثر جلوه دهیم. مهمترین اقدام ستاد احیای دریاچه ارومیه همین بود که رودخانه‌هایی را که مملو از رسوبات و گل و لای بود لایروبی کرد تا امروز همین آب باران بتواند به دریاچه برسد، سه‌بار دریاچه سد بوکان باز شد و بخشی از حقابه ارومیه رهاسازی شد، بیش از ۲۰۰۰ حلقه چاه غیر مجاز مسدود شد و برخی چاه‌های دیگر به کنتورهای هوشمند مجهز شد، ما نیز در سازمان حفاظت محیط زیست با کمک دولت ژاپن و سازمان ملل توانستیم برای ۱۱۰ روستا برنامه‌ریزی کرده و آنها را آموزش دهیم تا الگوی کشتشان را از چغندر قند به محصولات با نیاز آبی کمتر سوق دهند، نتیجه این اقدامات آموزشی ما که اکنون وارد چهارمین سال خود می‌شود این بود که موفق شدیم حدود ۲۰ درصد از مصرف آب روستاییان و حتی ۲۵ درصد از میزان مصرف سموم و کود شیمیایی در بیش از ۹۰ روستا بکاهیم، از سوی دیگر وزارت جهاد کشاورزی نیز موفق شده با همکاری کشاورزان و تجهیز برخی مزارع به آبیاری قطره‌ای و تغییر الگوی کشت، راندمان آبیاری را بالاتر برده و در مجموع ۱۸ درصد میزان مصرف آب را کم کند که تمامی گزارش‌های آن در جلسه‌ای که کشاورزان و تشکل‌های زیست‌محیطی و خبرنگاران حضور داشتند و خود شما هم بودید به طور کامل و مبسوط ارائه شد.

بزرگترین طرح‌های آب و فاضلاب کشور در این چهار سال اجرایی شد

ابتکار افزود: از همه مهتر اینکه دولت جلوی ساخت سدهای جدید و آبگیری دو سد ساخته شده در حوضه آبریز دریاچه را گرفت که این برای نخستین‌بار است که در تمام ۴۰ سال گذشته شاهدیم یک دولت برای نجات یک اکوسیستم آبی جلوی طرح‌های سدسازی را می‌گیرد.

ابتکار به «ایران» گفت: با این حال ما منکر این نمی‌شویم که کمبودها و کاستی‌هایی هم بوده و باید این کاستی‌ها برطرف شود اما باید ببینیم چه بودیم و از کجا به کجا رسیدیم؟ دولت یازدهم در آن شرایط بحرانی به لحاظ اقتصادی و در حالی که فقط در هشت سال قبل‌تر از آن سه متر و ۱۰ سانتیمتر، افت تراز آب را در ارومیه داشته، دریاچه را تحویل گرفت و امروز بعد از ۴ سال کارهای بزرگی کرده که همین‌ها منجر به این شد که با وجود کاهش بارندگی‌ها، دیگر شاهد افت تراز آب دریاچه نباشیم.

ابتکار همچنین گفت: پیشرفت طرح‌های آب و فاضلاب را در این ۴۰ سال ببینید چقدر بوده است. در حالی که در همین چهار سال بزرگترین طرح‌های تصفیه فاضلاب در آذربایجان اجرایی شد و به بهره‌برداری رسید تا امروز بخشی از آب مورد نیاز دریاچه از محل تصفیه پساب‌ها تأمین شود.