طرح «استفاده بهینه از اشیاء باستانی» یعنی بازار سیاه فروش میراث فرهنگی/ مجلس پای دلال‌ها را به تاریخ کشور باز می‌کند

رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: مجلس یازدهم طرحی را با عنوان «طرح استفاده بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها» را به هیات رئیسه ارائه کرده است که از همان ابتدا صدای انتقاد کارشناسان و متخصصان این حوزه را به همراه داشت. بر پایه این طرح که ۴۶ نماینده هم آن را امضا کرده‌اند، خرید و فروش آثار باستانی کشور را در راستای اشتغالزایی و ورود ارز به کشور تلقی کرده است. این در حالی است که طبق قانون مجازات اسلامی، خرید و فروش آثار باستانی و عتیقه در ایران ممنوع است. 

نکته قابل تامل این است که این نمایندگان از لفظ گنج استفاده کرده‌اند. برابر کردن «گنج» و «آثار باستانی»، به خودی خود نشان می‌دهد که این افراد کوچکترین تصور و اطلاعی از این حوزه ندارند. طبق قوانین بین المللی، اشیا و آثار باستانی نباید از سرزمین مادری خود دور شوند و بر همین اساس کشورهای زیادی آثار باستانی خود را از سایر کشورها پس گرفتند. مثلا چند سال قبل مصر به واسطه همین موضوع، بیش از ۱۸ هزار شی‌ خود را از آمریکا پس گرفت و به سرزمین خود برگرداند. حالا نمایندگان می‌خواهند هویت و میراث کشور را با در معرض فروش بگذارند. دکتر شاهرخ رزمجو باستان‌شناس و استاد دانشگاه پیامدهای تصویب چنین طرحی را بررسی کرده است.

او به رویداد۲۴ می‌گوید: در هیچ کجای دنیا چنین طرحی ارائه نمی‌شود. با توجه به این طرح به نظر می‌رسد پیشنهاد‌دهندگان هیچ آشنایی با میراث فرهنگی، آثار باستانی و مسائل مربوط به آن‌ها ندارند. سوال این است که چرا باید میراث فرهنگی یک کشور که شناسنامه و نشان دهنده فرهنگ و تمدن آن کشور است در معرض خرید و فروش قرار گیرد؟

بیشتر بخوانید: جزییات جدید از ساخت و ساز در باغ عفیف آباد / عضو شورای شهر شیراز: هیچ مجوزی برای ساخت وجود نداشته است

رزمجو می‌گوید: همه کشور‌ها مبالغ هنگفتی را هزینه می‌کنند تا بتوانند آثاری که از کشورشان به کشور‌های دیگر رفته را برگردانند. حتی برخی کشور‌ها تلاش می‌کنند آثار کشور‌های دیگر را هم به نفع خود صاحب شوند. اکنون در اقدامی عجیب می‌گویند با فروش این آثار می‌توانیم ارز وارد کشور کنیم! کجای دنیا چنین اتفافی رخ می‌دهد و کدام کشور با فروش تاریخ و هویت ملی خود کسب درآمد می‌کند؟ این موضوع حتی خلاف کنوانسیون‌های بین المللی است که برای جلوگیری از چنین مواردی شکل گرفته‌اند، از جمله کنوانسیون میراث جهانی در سال ۱۹۷۲ یونسکو که براساس آن مراقبت در حفظ و حمایت از آثار تاریخی و باستانی کشور‌ها به عنوان میراث جهانی به تصویب کشور‌های جهان رسیده و ایران نیز آن را امضا کرده است. این نمایندگان از کلمه «گنج» در این طرح استفاده کرده‌اند که همین کلمه به خودی خود نشان می‌دهد که تا چه اندازه از میراث فرهنگی و باستان‌شناسی بی‌اطلاع هستند. میراث فرهنگی و باستان‌شناسی گنج‌یابی نیست، گنج یک اصطلاح عامیانه است که تنها افراد نا آشنا با باستان‌شناسی و آثار تاریخی از آن استفاده می‌کنند.

استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران می‌گوید: مگر خود ایران به رای دادگاهی در آمریکا مبنی بر فروش گلنوشته‌های تخت جمشید و آثار تاریخی دیگر مربوط به ایران در موزه‌های آن کشور اعتراض نکرد؟ مگر همۀ کارشناسان در سرتاسر جهان در اعتراض به حکم اولیۀ دادگاه اعلام نکردند که آثار فرهنگی یک ملت قابل خرید و فروش نیست؟ در نتیجه، دادگاه رای به غیر قانونی بودن فروش آثار تاریخی ایران داد. حال چه شده که طرحی برای فروش آثار باستانی کشور خودمان به مجلس ارائه شده است؟ این دوگانگی چگونه قابل توجیه است؟

رزمجو ادامه داد: افرادی هستند که به اشیا و آثار باستانی یک نگاه مادی دارند تا ارزش فرهنگی و نمادی از هویت ملی کشور. اگر چنین طرحی تصویب شود، دلال‌ها و کاوشگران غیرمجاز وارد این موضوع شده و بازار سیاه عتیقه فعال می‌شود. کاری که همه کشور‌ها سعی در مهار آن دارند، ایران با این طرح آن را تشدید می‌کند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تصویب این طرح می‌تواند فجایع زیادی را به همراه داشته باشد، تصریح کرد: با تصویب این طرح باید منتظر هجوم به سایت‌های تاریخی باشیم و این مناطق بیش از پیش دچار آسیب خواهد شد، چرا که دیگر همه به آن به چشم یک منبع درآمد نگاه می‌کنند. متاسفانه پیشنهاددهندگان طرح اصلا نمی‌دانند با چه چیزی طرف هستند و از شرایط و دغدغه‌های آن بی اطلاع هستند.

رزمجو می‌گوید یکی از مشکلاتی که داریم، غارت شدن تپه‌ها است که پر از اطلاعات و شواهد تاریخی هستند. حتی لایه‌ها نیز به اندازۀ خود آثار باستانی برای ما اهمیت دارند. اگر این لایه‌ها بهم بخورد دیگر برای همیشه بخش مهمی از اطلاعات و تاریخ ما نابود می‌شود که دیگر قابل جایگزینی نیست. این طرح و ماده‌های آن نشان می‌دهد که با هیچ باستانشناس و کارشناسی در کشور مشورت نشده است. اگر مشورت شده بود، هیچ کارشناسی چنین طرحی را تایید نمی‌کرد. می‌گویند می‌خواهیم اشتغال زایی کنیم، آیا قرار است با فروش آثار باستانی اشتغال‌زایی کنید؟ آثاری که با وجود دارا بودن ارزش فرهنگی، ملی و پژوهشی، بلافاصله در بازار عتیقه ناپدید شده و دیگر دسترسی به آن‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود. این طرح مانند این است که خرید و فروش اعضای بدن آزاد شود. در نتیجۀ آن عده‌ای به جان مردم می‌افتند تا افراد را بگیرند و اعضای بدنشان را دربیاورند و به فروش برسانند.