چرا شبکه من و تو تعطیل می‌شود؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: در بیانیه من‌وتو آمده است که درآمد این شبکه «در همان ماه‌های ابتدایی از محل پخش تبلیغات فراتر از انتظارمان بود» و همین باعث شد ما بیش از پیش به «موفقیت مدل تجاری تلویزیون» امیدوار شویم، اما «بی‌ثباتی سیاسی و نابسامانی اقتصادی در منطقه» ادامه این مدل تلویزیون را تاممکن کرد و ما از درآمدزایی در این صنعت ناتوان شدیم. این شبکه گفته در سال‌های پیش با مشکلات مالی مواجه بوده در نهایت به این نقطه رسیده که «اگر مجبور به پایان کار خود باشد» این اتفاق زودتر از آخرین روز ماه ژانویه سال آینده این اتفاق رخ دهد.

بیانیه پایان کار شبکه من و تو

برداشت‌ها از این بیانیه متفاوت بود. برخی تحلیلگران و فعالان رسانه معتقدند این بیانیه تلاشی برای جذب حامی مالی جدید برای شبکه بوده است. این ادعا به طور کامل قابل رد نیست چرا که روز گذشته یکی از مجریان این شبکه هم اذعان کرده که اطلاعیه من‌وتو درباره تعطیلی به معنای قطعی بودن این تعطیلی نیست. این گزاره بدان معناست که «در صورت پیدا کردن حامی مالی جدید، شبکه می‌تواند به فعالیت‌های خود ادامه دهد.»

برخی دیگر گفته‌اند اشاره شبکه به «وضعیت نابسامان اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی در منطقه» به این معناست که حامی مالی من‌وتو درگیر این بی ثباتی است و همزمانی این بیانیه با جنگ اسرائیل و غزه به این معنی است که اسرائیلی‌ها به دلیل مشغله و هزینه گزاف جنگ قادر به پرداخت هزینه‌های شبکه من‌وتو نیستند.

آنچه مسلم است این است که شبکه من‌وتو دست به اعلام عمومی ورشکستگی زده است. سوال اینجاست که چه اتفاقی رخ داده که یک شبکه با بیش از ۱۳ سال سابقه مجبور به تعطیلی می‌شود؟ چه چیزی عوض شده یا چرا نظر حامیان مالی سابق تغییر کرده است؟

بیشتر بخوانید:

منابع مالی شبکه‌های فارسی زبان ماهواره چگونه تامین می‌شود؟

آیا اسرائیل به جای عربستان اسپانسر مالی جدید ایران اینترنشنال خواهد شد؟

منابع مالی شبکه من و تو از کجا تامین می‌شد؟

منابع مالی شبکه من‌وتو از روز نخست محل سوال بوده است. هیچ وقت اطلاعاتی شبیه به آنچه گاردین درباره شبکه ایران اینترنشنال منتشر و حامی مالی این شبکه را که عربستان سعودی بوده، در مورد شبکه من‌وتو منتشر نشده است. کیوان و مرجان عباسی موسسان این شبکه در همه این سال‌ها در سایه ایستاده‌اند.

رویترز سال ۲۰۱۲ گزارشی درباره برنامه «بفرمایید شام» و «آکادمی گوگوش» در این شبکه نوظهور نوشت و در آن تاکید کرد که این شبکه ظرف دو سال توانسته به اصلی‌ترین رقیب «بی.بی.سی فارسی»، «فارسی وان»، «جم تی.وی» و «صدای آمریکا» که سال‌هاست فعالیت می‌کنند تبدیل شود.

رویترز به نقل از یک گزارش حقوق بشری که توسط مرکز سیاست خارجی که یک اندیشکده مستقل در لندن است انجام شده مدعی شد که بودجه شبکه من‌وتو از طریق سرمایه‌گذاری «خطرپذیر» تامین می‌شود. در گزارش اندیشکده سیاست خارجی لندن اشاره‌ای به شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر که پشت شبکه من‌وتو هستند، نشده است.

سرمایه‌گذاری خطرپذیر که از آن با عنوان‌های «سرمایه‌گذاری جسورانه» یا «سرمایه‌گذاری کارآفرینی» نیز نام می‌برند، در واقع تامین سرمایه لازم برای شرکت‌ها و کسب‌وکار‌های نوپا نظیر استارت‌آپ‌ها و کارآفرین است که مستعد جهش و رشد ارزش هستند و البته دارای ریسک فراوانی هم هست. شرکت‌های سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر پول‌شان را قرض نمی‌دهند بلکه در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند.

مرجان و کیوان عباسی در حوزه تولید تلویزیونی تازه‌کار نبودند. آن‌ها پیش از شبکه من‌وتو شبکه‌ای تحت عنوان «ببین تی‌وی» داشتند که یک کانال آنلاین برای ایرانیان مقیم غرب بود. این شبکه سال ۲۰۰۸ بسته شده بود. سال ۲۰۱۲ رویترز در گزارش خود گفته مشخص نیست سیاست چه نقشی در استراتژی تجاری عباسی در جلب سرمایه داشته است.

سیر تحول شبکه من و تو چگونه بود؟

رویکرد اولیه شبکه، «سرگرمی مطلق» بود. این شبکه از طریق برنامه‌های سرگرمی بدون موضع‌گیری سیاسی مشخص سعی داشت سبک زندگی جدیدی را معرفی کند و به همین دلیل حساسیت‌های روز نخست جمهوری اسلامی با حساسیت‌های سال‌های اخیر آن‌ها نسبت به شبکه یکسان نیست. در روز‌های نخست این شبکه تنها به جنگ نرم فرهنگی علیه ارزش‌های جمهوری اسلامی متهم بود اما رفته‌رفته راهبرد شبکه به سمت موضع‌گیری‌های سیاسی، تولید برنامه‌های خبری و سیاسی و حمله مستقیم به جمهوری اسلامی در جریان اعتراضات سراسری رفت و به لطف آرشیو دزدیده شده صداوسیما که به دست شبکه من‌وتو افتاد، مستندهای این شبکه از کیفیتی باورنکردنی برخوردار شد.

آنچه در مورد رویکرد این شبکه محرز است، گرایش آن‌ها به سلطنت‌طلبان و خانواده پهلوی است. سال ۲۰۱۲ یعنی تنها دو سال بعد از آغاز به کار شبکه من‌وتو، مستندی به نام «از تهران تا قاهره» در این شبکه منتشر شد که پشت پرده گرایش این شبکه به خاندان پهلوی را عیان کرد.

«سعید کمالی دهقان» روزنامه‌نگار گاردین در گزارشی که پشت پرده شبکه ایران اینترنشنال و حامی مالی آن را افشا کرده بود نوشت برداشت عمومی چنین است که شبکه من‌وتو به سلطنت‌طلبان نزدیک است. شبکه به صورت گسترده به ایران پیش از انقلاب می‌پردازد و آن دوران را باشکوه جلوه می‌دهد.

سایت ثبت شرکت‌های انگلیس به طور مقطعی ترازنامه‌های مالی شبکه من‌وتو را منتشر کرده است. گاردین به ترازنامهٔ مالی شبکه اشاره کرده و گفته این ترازنامه نشان می‌دهد که طی سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به میزان ۳۳ میلیون پوند ضرر کرده‌اند. شبکه از سال ۲۰۱۲ به این سو نحوهٔ تأمین بودجه‌اش را مخفی نگه داشته و به درخواست‌های شفاف‌سازی پاسخ نداده‌است.

کیوان و مرجان عباسی در اطلاعیه اخیر خود، شبکه من‌وتو را یک شبکه تحت مدل تجاری معرفی کرده‌اند. در مدل تجاری انتظار می‌رود حداقل بخش عمده هزینه‌ها با آگهی‌های بازرگانی اداره شود، اما شبکه من‌وتو هیچ آگهی بازرگانی قابل توجهی ندارد. از طرفی تامین حجم بالای بودجه برنامه‌سازی شبکه من‌وتو از طرف جریان موسوم به سلطنت‌طلبی هم منطقی به نظر نمی‌رسد.

شبکه‌های وابسته به سلطنت‌طلبان در چهار دهه گذشته هرگز چیزی بیش از یک دوربین، یک پرده سبز و یک مجری برای مونولوگ‌هایی علیه جمهوری اسلامی، گروه‌های اپوزیسیون رقیب و در مدح خاندان پهلوی نبوده‌اند. شبکه‌ای با کیفیت برنامه‌سازی من‌وتو بی‌تردید به منابع مالی بزرگتری نیاز دارد.

سال ۱۳۹۸ «سعید حسین‌پور» از اعضای فرشگرد که یک گروه متشکل از نماینده جریان‌های مختلف سلطنت‌طلب است، در توئیتی درباره منبع مالی «من‌وتو» نوشت: «در مورد تلویزیون من‌وتو مهم‌ترین نکته‌ای که وجود دارد منبع مالی این تلویزیون است. چیزی که به دقت و با موفقیت در این ده سال گذشته مخفی نگه داشته شده‌است. هزینه ده سال گذشته این تلویزیون حدود ۶۰۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود.» 

این توییت نشان داد حتی اعضای سلطنت‌طلب فرشگرد هم به عدم شفافیت مالی من‌وتو انتقاد می‌کند و بنابراین همه بودجه این شبکه نمی‌تواند از خاندان پهلوی تامین شده باشد. احتمال دیگری که همواره از سوی محافل نزدیک به حاکمیت ایران مطرح بوده، ارتباط این شبکه با اسرائیل و عربستان سعودی است. سال ۱۳۹۳ رسانه‌های نزدیک به نهاد‌های نطامی و امنیتی نظیر مشرق نیوز و تسنیم گزارشی درباره حمایت «روپرت مرداک» و تشکر رژیم صهیونیستی از شبکه من‌وتو منتشر کردند.

استناد آن‌ها به گزارش ویژه نشریه تایمز درباره مستند «پیشوای آلمان» به کارگردانی رها اعتمادی بود. تایمز در این گزارش با تیتر «نشان دادن حقیقت هولوکاست به ایرانیان در یک مستند تلویزیونی» نوشت: «برای اولین بار یک فیلم مستند از «آشویتس» (اردوگاه اسرای یهودی در جنگ جهانی دوم) با موضوع هولوکاست، در معرض تماشای بینندگان ایرانی قرار می‎گیرد. این برنامه، اولین دیدار یک گروه فیلمساز ایرانی از آشویتس است. قرار است ۷۰ سال پس از آزادی این اردوگاه، همزمان با روز یادبود هولوکاست، مستند «پیشوای آلمان» به نمایش در بیاید تا مخاطبان ایرانی از نسل‌کشی یهودی‎ها توسط نازی‎ها مطلع شود.»

رسانه‌های نزدیک به حاکمیت گزارش تایمز که در واقع نقدی به تکذیب هولوکاست در دولت احمدی نژاد بوده را به منزله پیوند شبکه من‌وتو با «مافیای رسانه‎ای صهیونیسم جهانی» به مدیریت «روپرت مرداک» قلمداد کرده‌اند.

تسنیم در گزارش خود «مبهم بودن منابع تامین بودجه و جهت‌گیری شبکه من‌وتو در تحلیل و تبیین وقایع و رویداد‌های جهانی» را راز «همکاری مالی و اطلاعاتی گردانندگان شبکه من‌وتو با افراد و نهاد‌های منتسب به رژیم صهیونیستی» خوانده است.

استدلال دیگر این رسانه‌ها در اسرائیلی خواندن من‌وتو گزارش روزنامه هاآرتص در اکتبر ۲۰۱۴ است که در گزارشی با عنوان «تلویزیون من‌وتو، سفیر صلح خاورمیانه»، از خروجی این تلویزیون ابراز رضایت کرده بود. تسنیم در گزارش خود در عبارتی متناقض گفته درست یک هفته بعد از این «قدردانی رسمی رژیم صهیونیستی»، ساختمان من‌وتو به یکی از بهترین استودیو‌های دولتی انگلیس منتقل شده که گواهی بر مراودات مالی و اطلاعاتی گسترده میان شبکه من‌وتو و «سرویس‌های جاسوسی غربی» است و «در واقع، خرسندی سران رژیم صهیونیستی از عملکرد تلویزیون من‌وتو، رژیم سلطنتی انگلیس را به تکاپو انداخت تا مجموعه سازمانی ویمبلدون در لندن را به عنوان دستخوش در اختیار گردانندگان من‌وتو قرار دهد.»

با وجود گزارش نهاد‌های حاکمیتی در ایران، ارتباط این شبکه با اسرائیل، دست‌کم در سال‌های نخست فعالیت آن روشن نبوده و تعریف و تمجید یک رسانه اسرائیلی از شبکه‌ای که در حوزه فرهنگی، سبک زندگی و ارزش‌های دینی با جمهوری اسلامی درافتاده است بدیهی است و به معنای حمایت مالی اسرائیل از این شبکه نمی‌تواند باشد. به طور طبیعی شبکه من‌وتو در سیاست‌های خود هم راستا با بسیاری از کشور‌های غربی و عربی، کشور اسرائیل را به رسمیت شناخته و این به رسمیت شناختن هم به معنای داشتن ارتباط مالی با رژیم صهیونیستی نمی‌تواند باشد.

حسن اعتمادی پدر رها اعتمادی و سردبیر پیشین اتاق خبر این شبکه در سال ۲۰۱۸ اطلاعاتی درباره این شبکه را علنی کرد. او به هزینه‌های گزاف شبکه اشاره کرد و گفت «ساختمان جدید شبکه من‌وتو یکی از بزرگترین استودیو‌های رسانه در لندن است، حتی سالن‌هایی برای ساخت فیلم دارند. اصلا یک شهر است که می‌شود در آن‌ها سریال ساخت. به طور قطع این بودجه را فرد نمی‌تواند بپردازد.» او در توضیح گفته «اسپانسر‌ها یا نمایندگان این اسپانسر‌ها نخستین بار در امریکا با رها اعتمادی و کیوان عباسی ملاقات کردند. این گفتگو در آمریکا صورت گرفته و کسانی هم که پای این گفتگو بودند آمریکایی بودند.»

با این حال داده‌ای مبنی بر ارتباط مالی من‌وتو با نهاد‌های رسمی در آمریکا وجود ندارد. یک روی دیگر این سکه موضوع ورشکست شدن شبکه‌های مخالف جمهوری اسلامی و به اصطلاح رسانه‌های برانداز در یک سال گذشته است. این دومینو با انحلال دفتر لندن شبکه ایران اینترنشنال بعد از توافق ایران و عربستان آغاز شد و به شبکه من‌وتو رسید.

در مورد شبکه ایران اینترنشنال گزارش‌های نسبتا موثقی از ارتباط مالی آن‌ها با عربستان سعودی وجود داشت. گفته می‌شود در جریان مذاکرات ایران و عربستان، یکی از شروط ایران، کاهش فعالیت‌های ضد جمهوری اسلامی شبکه ایران اینترنشنال بوده است.

هم‌زمانی بسته شدن دفتر لندن این شبکه با توافق ایران و عربستان حاکی از وجود ارتباطی بین این دو مقوله است. از سوی دیگر در ماه‌های بعد از انتقال دفتر از لندن به واشنگتن به نظر می‌رسید کارفرمای این شبکه تغییر کرده است. مصاحبه پوریا زراعتی با بنیامین نتانیاهو اولین مصاحبه یک شبکه فارسی‌زبان با نخست وزیر اسرائیل بود. لحن و سویه این گفتگو هیچ شباهتی به یک گفتگوی رسانه‌ای نداشت و بیشتر به جلسه یک کارفرما و کارمند مجیزگو شباهت داشت

اگر فرض کنیم ادعا‌ها و استدلال‌ها درباره ارتباط شبکه من‌وتو با اسرائیل صحت داشته باشد، تعطیلی این شبکه چه به دلیل مشکلات مالی ناشی از جنگ چه به دلیل تغییر سیاست اسرائیل، برگ برنده دیگری برای جمهوری اسلامی است؛ هرچند رویداد۲۴ همچنان چنین فرضیه‌ای را بدون پشتوانه می‌داند.