رضا پهلوی چگونه اپوزیسیون را به انحصار خود در آورد؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: حقیقت آن است که رضا پهلوی این روزها شبیه کارتن‌هایی شده که نقش اول آن با از بین بردن سایر رقبا، قدرت آنها را از آن خود می‌کردند. او فعلا با یکی یکی رقبای احتمالی قرار همبستگی می‌گذارد و مخاطبان آنها را جذب خود می‌کند و به راحتی از آنها جدا می‌شود. حامد اسماعیلیون آخرین نمونه آن بود که بخشی از حامیانش به رضا پهلوی پیوستند. حامد اسماعیلیون هم آن‌چنان تربیت سیاسی مهمی نداشت و به سادگی در دام رضا پهلوی افتاد.

درباره عبدالله مهتدی هم اتفاقی مشابه رخ داد و دور نیست که بخشی از حامیان مهتدی هم جذب رضا پهلوی شوند؛ چه اینکه رضا پهلوی خود را به عنوان نماد «تمامیت‌خواهی ارضی ایران» معرفی کرده و با همین ایده به راحتی می‌تواند مهتدی را هم از دور خارج کند. نازنین بنیادی و گلشیفته فراهانی هم به لحاظ سیاسی دنباله‌رو و حامی جریانی ندارند که از بابت آنها نگرانی وجود داشته باشد.

از تقریبا یک دهه پیش، رضا پهلوی با کمپین‌های مختلف، مدعیان احتمالی را به نام «برنامه براندازی» حذف کرده است؛ «پروژه ققنوس»، «کمپین نه به جمهوری اسلامی»، «پیمان نوین»، «میدان میلیونی»، «رستاخیز فیروزه‌ای»، «شورای ملی ایران» و «وکالت می‌دهیم» از مهمترین کمپین‌هایی بوده که در آن مدعیان رضا پهلوی حذف شده‌اند. در این میان فقط جمهوری اسلامی بزرگترین شانس را دارد که خود رضا پهلوی در حد و اندازه‌ای حرف‌هایی که می‌زند و ادعایی که دارد، نیست.

حامد اسماعیلیون از چهره‌های کلیدی دادخواهی قربانیان سرنگونی هواپیمای اوکراینی و از امضاکنندگان اولیه «منشور همبستگی و سازماندهی» اوایل هفته رسما اعلام کرد دیگر عضو این منشور نیست. اسماعیلیون ابتدا در توییتر خود طی بیانیه‌ای تحت عنوان «گزارش به مردم» و سپس در گفتگو با ایران اینترنشنال علت خروجش از منشور را توضیح داد.

به گفته اسماعیلیون، مساله تشتت در بین اعضای منشور از ابتدای شکل‌گیری جمع در دانشگاه جرج تاون وجود داشته، اما او امیدوار بوده این مشکلات تشدید نشود. او می‌گوید مشکل از همان نشست دانشگاه جرج تاون در اواخر بهمن ماه سال گذشته آغاز شده است.

بیشتر بخوانید: چرا منشور همبستگی و سازماندهی اپوزیسیون، مخالفان را متحد نخواهد کرد؟

چرا حامد اسماعیلیون از منشور همبستگی خارج شد؟

نشست جرج تاون در شهر واشنگتن آمریکا قرار بود با حضور هشت نفر از فعالان سیاسی مخالف جمهوری اسلامی برگزار شود، اما در نهایت تنها چهار نفر از مهمانان یعنی مسیح علی‌نژاد، حامد اسماعیلیون، نازنین بنیادی و رضا پهلوی در آن حاضر شدند.

اسماعیلیون می‌گوید مشکل اصلی او و «قریب به اتفاق جمع»، رویکرد غیردموکراتیک رضا پهلوی بوده است. او می‌گوید نظر جمع این بوده که باید تشکیلات و سازوکار ذیل ائتلاف شکل بگیرد و با این سازوکار با سران کشور‌های دموکراتیک مذاکره کند، اما ظاهرا رضا پهلوی با این نظر موافق نبوده است.

اگرچه اسماعیلیون ارتباط انتشار بیانیه‌اش با سفر رضا پهلوی به اسرائیل را تکذیب کرده و حتی تاکید کرده که بیانیه را بعد از سفر او منتشر کرده تا این شائبه ایجاد نشود که این سفر در تصمیم او در خروج از منشور موثر بوده، اما به نظر می‌رسد اقدام رضا پهلوی در مذاکره با اسرائیل خارج از تصمیم جمع امضاکننده منشور به نوعی غیردموکراتیک تلقی شده است.

بیشتر بخوانید: آیا سفر رضا پهلوی به اسرائیل مهم است؟

حامد اسماعیلیون می‌گوید رضا پهلوی «تمایلی» به ایجاد سازوکار و تشکیلات و نوشتن اساسنامه نداشته است و با این وضع شکست منشور حتمی بوده است. او در بخش دیگری از اظهاراتش، درز مذاکرات داخل ائتلاف به خارج از گروه بدون مشورت با اعضا را یکی دیگر از علل اعتراضش به رضا پهلوی عنوان کرده است.

او ضربه آخر به گروه منشور را درز اطلاعات درون گروه در توییت چند روز پیش رضا پهلوی خوانده است. منظور اسماعیلیون، توییت رضا پهلوی درباره پیوستن نیرو‌های سکولار و دموکراسی‌خواه از طیف‌های مختلف به گروه منشور بوده است. رضا پهلوی در این توییت بدون هماهنگی با اعضای گروه منشور نتیجه یک مذاکره شکست خورده در گروه را افشا کرده و گفته «هدف، کوشش و ترجیحم همیشه این بوده که حداکثر نیرو‌های سکولار و دموکراسی‌خواه از طیف‌های مختلف با هم همکاری کنند اما بر سر پیوستن چهره‌های پیشنهادی به گروه منشور، اجماع به دست نیامد.»

اسماعیلیون در توضیح می‌گوید «ما هنوز سازوکاری برای پیوستن گروه‌ها نداشتیم و گفتگو‌ها هنوز به نتیجه نرسیده بود»، اما در مورد این عدم اجماع افشاگری شد.» ظاهرا اختلاف بر سر پیوستن «گروه‌های فشار از بیرون» به درون گروه منشور بوده که به شیوه‌های غیردموکراتیک و سازماندهی‌شده می‌کوشیدند مواضع خود را برجمع تحمیل کنند.

اسماعیلیون در مصاحبه با ایران اینترنشنال این گروه‌ها را «مشروطه‌خواهان» یا همان «سلطنت‌طلب‌ها» خوانده که «اعتقادی به روش‌های دموکراتیک ندارند و حملات سازماندهی‌شده‌ای علیه اعضای گروه انجام می‌دهند تا «حرفی که می‌خواهند به کرسی بنشیند.»

اسماعیلیون میگوید «همانطوری که مشروطه‌خواهان در این گروه نبودند، بلوچ‌ها و گروه‌های چپ هم حضور نداشتند، اما این‌ها با هیاهو سعی می‌کردند حرف خودشان را به کرسی بنشانند.»

ماجرای بنغازی کردن ایران چه بود؟

حامد اسماعیلیون در بخش دیگری صحبت‌هایش به انتشار شایعاتی برای تخریب چهره او در شبکه‌های اجتماعی اشاره کرده و می‌گوید «بحث درباره بنغازی کردن بخش‌هایی از وطنم را بر نمی‌تابم»

به تازگی در شبکه‌های اجتماعی درباره مطرح شدن «برقراری منطقه پرواز ممنوع برفراز کردستان» و بنغازی کردن ایران در نشست هالیفکس در کانادا صحبت شده بود. اسماعیلیون و مسیح علی‌نژاد از چهره‌های شاخص اپوزیسیون بودند که در نشست هالیفکس حضور داشتند. اسماعیلیون هرگونه صحبت درباره «بنغازی کردن ایران» در نشست امنیتی هالیفکس کانادا را رد کرده و گفته هیچ طرحی در این باره در نشست کانادا مطرح نشده است.

منظور از بنغازی‌سازی، برقراری منطقه پرواز ممنوع بر فراز کردستان با هدف آزادسازی این منطقه است. این طرح در جنگ داخلی لیبی منجر به فروپاشی حکومت معمر قذافی در سال ۲۰۱۱ شد. برقراری منطقه پرواز ممنوع و حملات هوایی کشور‌های غربی به مواضع ارتش لیبی به سقوط قذافی کمک کرد.
او پیش بینی کرده که جبهه‌ها و ائتلاف‌های مختلف شکل خواهد گرفت، اما این دسته‌ها با هم به اتحاد نمی‌رسند.

حامد اسماعیلیون مکررا از توافق «قریب به اتفاق» اعضای ائتلاف بر سر غیردموکراتیک بودن رویکرد رضا پهلوی حرف زده، اما هیچ یک از امضا کنندگان منشور اعم از شیرین عبادی، عبدالله مهتدی، نازنین بنیادی و مسیح علی نژاد تاکنون واکنشی به این اظهارنظر او نشان نداده اند.

واکنش‌ها به خروج اسماعیلیون از منشور همبستگی

به گزارش رویداد۲۴ خروج اسماعیلیون از منشور همبستگی واکنش‌های زیادی به همراه داشت. برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی پایبندی اسماعیلیون به اصول و زیربار رویکرد‌های غیردموکراتیک نرفتن او را تحسین کرده‌اند، اما همزمان مخالفان زیادی به اقدام او تاخته‌اند.

حجت کلاشی بنیانگذار سازمانی تحت عنوان «سازمان مشروطه ایران» درباره شکست منشور مهسا و قهر حامد اسماعیلیون گفته این منشور از ابتدا مرده به دنیا آمده بود. او منشور همبستگی را به پدیده «هالک ایرانی» تشبیه کرده و گفته بعضی از شخصیت‌های عضو این منشور مانند هالک ایرانی بودند که در مصاف واقعی خودشان را نشان دادند.

برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی، اسماعیلیون را به غیر سیاسی بودن متهم کرده‌‌اند که به دلیل عدم پیشینه کار تشکیلاتی و سیاسی، منشور همبستگی را با شکست مواجه کرده است. یکی از کاربران توییتر نوشته «اسماعیلیون اگر به‌جای پرواز اوکراین، بلیط ترکیش را تهیه می‌کرد، امروز در کنار خانواده کتاب داستان می‌نوشت و چند ماه یکبار به ایران سفر می‌کرد و پشت در وزارت ارشاد التماس می‌کرد!»

مولود حاجی‌زاده روزنامه‌نگار هم در توییتر خود نوشته «بدون هیچ توهین و بی‌احترامی، حامد اسماعیلیون می‌تواند کنشگری مدنی و دادخواهی توانمند باشد، اما در عرصه سیاست؟ فکر نمی‌کنم. سیاست محل تصمیم از روی احساس نیست و بیش از هر چیز عقلانیت می‌طلبد تا متاثر احساس، ناآگاهانه در زمین جمهوری اسلامی بازی نکنی.»

کاربر دیگری به نام «مهدی ام.ام.جی» که از اکانت‌های فعال مخالف جمهوری اسلامی است گفته «چیزی که من از این گفت‌وگو دریافتم این بود که این شورا قرار بوده شاهزاده را مهار کند، ولی شاهزاده حتی بعد از ورود به شورا کماکان به مردم پاسخگو بوده، بدون اجازه توییت می‌زده و سفر خارجی می‌رفته و با مقامات دیدار می‌کرده و این از نظر آقای اسماعیلیون اساسا «غیر دموکراتیک» بوده است.»

سابقه اختلافات حامد اسماعیلیون با رضا پهلوی چه بود؟

دعوای اسماعیلیون با خاندان پهلوی چندی پیش در جریان نشستی در کمیته روابط خارجی سنای کانادا علنی شد. حامد اسماعیلیون، در جریان نشستی در کانادا از دادخواهی برای خانواده «مجاهدین خلق» اعدام شده سخن گفته و تاکید کرده بود هیچ‌کس نمی‌تواند حق خانواده‌ها برای دادخواهی را نادیده بگیرد و برای کمک به این دادخواهی بهترین‌اش را انجام خواهد داد!

لایو این نشست در اینستاگرام در حال پخش بود. یاسمین پهلوی همسر رضا پهلوی در اقدامی عجیب در زمان پخش اینترنتی نشست کمیته، به این بخش از اظهارات اسماعیلیون واکنش نشان داد و نوشت «مشخص نیست چرا در این نشست وقت به صحبت درباره عدالت برای خانواده اعضای «سازمان مجاهدین خلق» صرف می‌شود. فکر می‌کنم آقای اسماعیلیون باید تمرکزش را روی خانواده قربانیان انقلاب مهسا بگذارد.»

پیش از این نشست حملاتی به حامد اسماعیلیون برای ارتباطش با مجاهدین خلق و چهره‌هایی همچون «کاوه شهروز» آغاز شده بود که ظاهرا بخشی از این حملات از سوی گروه‌های سلطنت‌طلبی هدایت می‌شد که با رویکرد‌های اسماعیلیون در گروه منشور مخالف بودند. به گفته خود اسماعیلیون همیشه بخشی از حملات به اپوزیسیون از سمت سایبری‌های درون ایران هدایت می‌شود.

پیش از این هم برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی از تلاش اسماعیلیون برای حذف پرچم شیر و خورشید از اجتماعات مردمی در خارج از کشور خبر داده بودند. انتشار شایعاتی درباره طرح مساله بنغازی کردن کردستان در نشست هالیفکس کانادا با حضور اسماعیلیون هم در واقع سناریویی برای حمله با او بود تا اتهام تجزبه طلبی را به اسماعیلیون وارد کنند.

خروج حامد اسماعیلیون از منشور همبستگی و اظهارات او درباره اتفاق نظر سایر اعضای گروه در مخالفت با رضا پهلوی نشان می‌دهد سرنوشتی جز انحلال در انتظار این منشور نیست. منشور ۱۷ بندی که پیش از این رویداد۲۴ در گزارشی به ایرادات نهفته در آن پرداخته بود، عمری کوتاه‌تر از دو ماه داشت و به زودی معلوم شد ایرادات متن کوتاهی که ناشی از اختلاف نظر تدوین‌کنندگان آن بوده، جدی‌تر از آن بود که انتظارش را داشتند.