ارائه سه طرح همکاری‌های منطقه‌ای/ سه عامل اصلی بحران‌های جاری خاورمیانه
رویداد۲۴-کنفرانس دو روزه کنفرانس ترتیبات امنیتی خاورمیانه در بیروت و به دعوت امین جمیل رئیس‌جمهور پیشین لبنان و رئیس اندیشکده بیت‌المستقبل با حضور حدود ۲۰۰ تن از صاحب‌نظران سیاسی - امنیتی جهان به منظور بررسی ترتیبات جدید امنیتی در خاورمیانه تشکیل شد.سید حسین موسویان در این کنفرانس گفت: بخش عمده آسیای غربی در بحران هرج و مرج و ناامنی به سر می‌برد. جنگ‌های جاری در سوریه، یمن، عراق و افغانستان کشته‌های زیادی به‌جای گذاشته است. هنوز راه‌حل سیاسی برای اکثر بحرانها یافت نشده است. ضمن اینکه راه نظامی برای هیچ یک هم متصور نیست.
همکاری روسیه و ایران معادلات بحران سوریه را تغییر داده است
وی ادامه داد: گروه‌های تروریستی همچنان فعال هستند و تبدیل به بزرگترین تهدید امنیت منطقه و جهان شده‌اند. بی‌ثباتی در خاورمیانه صلح و امنیت جهانی را به خطر انداخته است.
این دیپلمات سابق کشورمان با بیان اینکه منطقه خاورمیانه با دو درگیری مرتبط باهم مواجه است، اظهار داشت: یک درگیری، بین قدرت‌های بزرگ که عمدتا آمریکا و روسیه هستند، است و دوم، بین قدرت‌های منطقه‌ای. همکاری روسیه و ایران در مورد بحران سوریه معادلات این بحران را تغییر داده است. اختلافات بین قدرت‌های منطقه به سطح کم‌سابقه‌ای رسیده که نمونه آن در شعارها، اقدامات و اتحاد اسرائیل و عربستان و امارات علیه ایران مشهود است.
سه عامل اصلی بحران‌های جاری خاورمیانه
موسویان در تشریح ریشه‌های بی‌ثباتی‌های کنونی در غرب آسیا تصریح کرد: ریشه بی‌ثباتی‌ها و بحران‌های جاری به چند دهه قبل برمی‌گردد و سه عامل اصلی دارد:
اول: حمایت بی‌چون و چرای آمریکا و سایر قدرت‌های جهانی از دیکتاتورهای فاسد در منطقه، جهان عرب و جهان اسلام.
دوم: چک سفید امضاء واشنگتن به اسرائیل برای اشغال و ظلم و تصرف خاک کشورهای عربی.
سوم: جنگ‌های زیر در منطقه:
چهار اشتباه بزرگ امریکا و متحدانش در غرب آسیا
اولین اشتباه آمریکا و سایر قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای، حمایت از تجاوز صدام به خاک ایران و استفاده از سلاح شیمیایی بود که ده‌ها هزار ایرانی را شهید و مجروح کرد. نتیجه این حمایت، تجاوز صدام به خاک کویت بود.
دومین اشتباه آمریکا و متحدانش، حمله نظامی به عراق و افغانستان بعد از حادثه یازده سپتامبر ۲۰۱۱ بود که موج بی‌ثباتی و تروریسم در منطقه به راه انداخت تا جایی که بعد از ۱۷ سال اشغال افغانستان توسط آمریکا، امروز بخش عمده‌ای از خاک افغانستان در اختیار طالبان است.
سومین اشتباه بزرگ، تجاوز نظامی ناتو و متحدان عربش به لیبی بود که این کشور را به یک کشور شکست‌خورده در جهان عرب و جهان اسلام تبدیل کرد.
چهارمین اشتباه بد همانطور که نخست‌وزیر سابق قطر اذعان داشت، حمایت آمریکا و متحدانش از تروریست‌های مهاجم به خاک سوریه بود، موضوعی که جو بایدن، معاون سابق رئیس‌جمهور آمریکا هم آن را تایید کرد. طبق گزارش دیوید ایگنیشس نویسنده واشنگتن پست، عملیات سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا با همکاری متحدان منطقه‌ای‌اش موجب کشته شدن یکصد هزار سرباز ارتش سوریه شده است.
حمله نظامی به یمن، بدترین فاجعه انسانی را خلق کرده است
وی افزود: جنگ سوریه یک پدیده جدید در تاریخ معاصر خاورمیانه است. زیرا این منطقه قبلا سه شیوه تغییر رژیم را به خود دیده بود:
۱- انقلابات مردمی مثل انقلاب اسلامی در ایران یا انقلاب مصر
۲- کودتاهای نظامی مثل کودتای آمریکا و انگلیس علیه مصدق
۳- تجاوز نظامی همچون تجاوز آمریکا به عراق و افغانستان و لیبی
این پژوهشگر و استاد دانشگاه پرینستون با بیان اینکه طرح «تغییر رژیم» در سوریه از طریق سازماندهی حدود صد هزار تروریست از ده‌ها کشور مختلف و اعزام آنها به سوریه صورت گرفت که این شیوه تغییر رژیم، پدیده‌‌ای جدید در تاریخ معاصر خاورمیانه محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: پنجمین اشتباه فاجعه‌بار، حمله نظامی عربستان، امارات و آمریکا به یمن بود که طبق ارزیابی سازمان ملل متحد، بدترین فاجعه انسانی را خلق کرده است.
ترکیه از امریکا و ناتو فاصله گرفته و مستقل‌تر عمل می‌کند
موسویان با بیان اینکه در این منطقه مصیبت زده، در کنار سایر قدرت‌های منطقه‌ای، ایران و ترکیه دو کشوری هستند که می‌توانند نقش کلیدی در مدیریت بحرانها ایفا کنند، ابراز داشت: روابط دو کشور بعد از بحران سوریه دچار مشکلاتی شد چون ترکیه به دنبال تغییر رژیم در دمشق از طریق حمایت از گروهای تروریستی بود و ایران از دولت مرکزی حمایت می‌کرد.
وی اضافه کرد: ترکیه اخیرا از یک متحد بلاشرط آمریکا و ناتو فاصله گرفته و مستقل‌تر عمل می‌کند که نمونه آن را در همکاری سه‌جانبه روسیه – ترکیه - ایران معروف به «پروسه آستانه»، در مدیریت بحران سوریه مشاهده می‌کنیم.
علت موفقیت آستانه، مبارزه جدی با تروریسم و عدم موفقیت ژنو حمایت عملی از تروریسم است
معاون اسبق شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه علت موفقیت پروسه آستانه، مبارزه جدی با تروریسم و علت عدم موفقیت پروسه ژنو به رهبری آمریکا، شعار مبارزه با تروریسم و حمایت عملی از تروریسم بوده است، عنوان کرد: ترکیه بعد از ورود به پروسه آستانه، اقدامات عملی خوبی علیه گروه‌های تروریستی انجام داده است.
موسویان با بیان اینکه در مورد روابط ایران و ترکیه توجه به این نکته مهم است که دو کشور در طی چهارصد سال گذشته جنگی با هم نداشته و در صلح و دوستی زیسته‌‌اند، یادآور شد: واقعیت این است که بدون همکاری قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی، ما شاهد صلح و ثبات در منطقه نخواهیم بود.
ایران و ترکیه می‌توانند موازنه بالانسی بین قدرت‌های جهانی در منطقه برقرار کنند
وی با بیان اینکه یک بخش از اختلافات عمده منطقه بین کشورهای عربی و غیر عربی است، بیان کرد: ایران و ترکیه دو قدرت منطقه‌ای غیرعربی هستند که دارای مشکلاتی در روابط با کشورهای عربی هستند. ترکیه با درهم کوبیدن اخوان‌المسلمین توسط مصر، عربستان و امارات مخالف است و ایران هم با تهدید صدور ایدئولوژی وهابیت مواجه است زیرا که این تفکر، شیعه را کافر دانسته و گروه‌های تروریستی هم پیرو این مکتب هستند. این تقابل تا حدی پیش رفته که محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، ایران، ترکیه و اخوان‌المسلمین را علنا مثلث شرارت خوانده است. ایران و ترکیه دو قدرتی هستند که می‌توانند موازنه بالانسی بین قدرت‌های جهانی در منطقه برقرار کنند.
این دیپلمات سابق کشورمان ادامه داد: بخش دیگر اختلافات منطقه اختلافات عربی - عربی است، مثل خصومت عربستان و امارات با قطر و برخی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با عراق.
خلاء سیستم همکاری جمعی و مداخله قدرت‌های خارجی، دو مشکل اساسی امروز خاورمیانه است
موسویان با تاکید بر اینکه دو مشکل اساسی امروز خاورمیانه، «خلاء سیستم همکاری جمعی» و «مداخله قدرت‌های خارجی» است، گفت: صلح پایدار نیازمند نهادینه کردن همکاری مشترک پنج قدرت منطقه مصر، ترکیه، عربستان، عراق و ایران و پنج قدرت جهانی عضو شورای امنیت سازمان ملل است.
وی افزود: ابتکارات جدید برای همکاری، صلح و ثبات پایدار در منطقه لازم است:
اول: تبدیل سازمان همکاری‌های اقتصادی سازمان اکو به سازمان همکاری‌های جامع سیاسی – اقتصادی – امنیتی - فرهنگی و نظامی: سازمان اکو که توسط ترکیه، ایران و پاکستان بنیانگذاری شد، امروز با پیوستن کشورهای آسیای مرکزی و قفقار دارای ده عضو با جمعیتی حدود ۴۷۰ میلیون نفر است که تبدیل آن به سازمانی مشابه اتحادیه اروپا موجب ایجاد یک بلوک قدرتمند تامین‌کننده امنیت خواهد بود.
دوم: تشکیل سیستم همکاری و امنیت جمعی خلیج فارس بین عراق، ایران و عربستان و سایر کشورهای عربی عضو شورای همکاری: خصومت در خلیج فارس اعم از خصومت عربی - عربی همچون عربستان و قطر یا خصومت عربی - ایرانی را می‌توان از این طرق مهار و به همکاری تبدیل کرد. این سیستم باید شامل همکاری‌های جامع سیاسی – اقتصادی – امنیتی - نظامی و فرهنگی باشد.
کشورهای حاشیه خلیج فارس دو گزینه بیشتر ندارند: گزینه اول، ادامه روند خصومت‌های فعلی که موجب گسترش بیشتر بی‌ثباتی، ناامنی و فرقه‌گرایی شده و می‌تواند به درگیری نظامی هم ختم شود که ممکن است ابعاد فرامنطقه‌ای نیز داشته باشد. گزینه دوم، همکاری برای ایجاد چنین سیستمی است که تامین‌کننده صلح و ثبات پایدار خواهد بود. برای تحقق این گزینه اولین قدم نشست وزرای خارجه هشت کشور حاشیه خلیج فارس خواهد بود.
سوم: مجمع گفت‌وگوهای کشورهای عرب و غیرعرب منطقه: کشوری مثل مصر باید در همکاری‌های منطقه‌ای نقش داشته باشد. برای مهار فرقه‌گرایی، گفت‌وگوی دینی بین علمای اهل سنت الازهر مصر، مفتی‌های عربستان و سایر کشورهای اسلامی با علمای شیعه قم و نجف ضروری است.
معاون اسبق شورای عالی امنیت ملی تاکید کرد: صلح واقعی باید بر اساس اصول: احترام به حاکمیت، عدم استفاده از زور، احترام به مرزهای موجود، حفظ تمامیت ارضی، حل مسالمت‌آمیز اختلافات و عدم مداخله در امور داخلی کشورها باشد. این پروسه با یک روند تدریجی با دیدار و گفت‌وگوی دیپلمات‌ها، تکنوکرات‌ها و هنرمندان و اساتید باید آغاز شود تا به سیستمی مشابه سازمان امنیت و همکاری اروپا برسد.
