امید‌ها برای کاهش تنش‌ها در خلیج فارس فروکش کرد

 رویداد۲۴  رابین رایت در نیویورکر نوشت: روز پنج شنبه یک نفت کش ژاپنی در حال حرکت از عربستان سعودی به سمت سنگاپور بود که توسط یک وسیله انفجاری آسیب دید. کشتی‌های نیروی دریایی آمریکا در ساعت ۶:۱۲ صبح اولین سیگنال اضطراری را دریافت کردند. حریقی در داخل اتاق اصلی موتور کشتی به راه افتاد. خدمه در حال ترک کردن کشتی بودند. سیگنال اضطراری دوم در ساعت ۷:۰۰ دریافت شد. یک نفت کش نروژی نیز که از امارات به سمت تایوان حرکت می‌کرد مورد هدف قرار گرفت. این حوادث جنجال زیادی در دنیا ایجاد کردند. قیمت نفت چهار درصد افزایش پیدا کرد. نیروی دریایی آمریکا برای کمک به خدمه و انجام تحقیقات در محل حادثه حاضر شد. شورای امنیت سازمان ملل خواستار انجام اقدامات فوری برای جلوگیری از جنگی دیگر در خاورمیانه شد. شرکت‌های مالک نفت کش قرارداد‌های جدید خود با کشور‌های تولید کننده نفت در خلیج فارس را به حالت تعلیق درآوردند. ایران و آمریکا هم زمان با افزایش تنش‌ها انگشت اتهام را به سمت یکدیگر نشانه گرفته اند.

 در ادامه این مطلب آمده است: مقامات آمریکایی ایران را مسئول حملات معرفی کردند. ماه گذشته نیز چهار نفت کش تجاری در نزدیکی خلیج عمان مورد حمله قرار گرفته بودند. آمریکا و عربستان ایران را متهم کرده بودند که در این حملات نقش داشته است. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در کنفرانس خبری خود در وزارت دفاع کشور گفت: «ما بر اساس گزارش نهاد‌های اطلاعاتی، سلاح‌های استفاده شده، سطح پیچیدگی عملیات و حملات مشابه قبلی ارزیابی خود را انجام دادیم. باید به این واقعیت توجه داشته باشیم که هیچ گروه دیگری در منطقه قابلیت انجام چنین حملات دریایی دقیقی را ندارد».

اما دولت ترامپ هنوز شواهدی در مورد ادعا‌های خود فراهم نکرده است. به همین خاطر نمیتوانیم با قاطعیت در مورد نقش ایران در حملات اخیر یا وقایع ماه قبل صحبت کنیم. وزارت دفاع آمریکا روز پنجشنبه گزارش کرد که یک مین منفجر نشده را در نزدیکی یکی از کشتی‌ها مشاهده کرده است. هر دو نفت کش در نزدیکی سطح آب مورد هدف قرار گرفته بودند.

دولت جمهوری اسلامی ایران هر گونه نقشی در این حملات را انکار کرد. جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در حساب توییتر خود نوشت: «حوادث صبح امروز بسیار مشکوک به نظر میرسند».

برخی تحلیلگران معتقدند که هر دو کشور در وقوع حوادث اخیر و افزایش تنش‌ها در منطقه سهیم هستند. علی واعظ، مسئول پروژه ایران در گروه بین المللی بحران در این ارتباط گفت: «در صورتی که ایران عامل حمله به نفت کش‌ها باشد، دولت ترامپ باید خودش را به خاطر پیروی از سیاست‌هایی سرزنش کند که ایران را وادار به انجام این اقدامات افراطی کرده اند. ما از زمان جنگ ایران-عراق شاهد چنین حملاتی علیه نفت کش‌های تجاری در منطقه نبوده ایم. اما در صورتی که ایران نقشی در این حوادث نداشته باشد، احتمالا کسانی پشت این حملات بوده اند که خواستار شروع جنگ بین دو کشور هستند. افزایش تنش‌ها در خلیج فارس و دریای سرخ به افزایش قیمت‌های انرژی در بازار‌های جهانی منجر خواهد شد».

هم زمان، نگرانی‌ها در سطح جهان در حال افزایش است. جاکوب لارسن، رئیس انجمن کشتی رانی بیمکو در این ارتباط گفت: «تنش‌ها در خلیج فارس افزایش پیدا کرده اند و احتمال وقوع یک درگیری نظامی بسیار بالا است». بیمکو نمایندگی شصت درصد از کشتی‌های تجاری دنیا را بر عهده دارد. تقریبا یک سوم از تجارت دریایی دنیا از طریق تنگه هرمز انجام می‌شود.

دولت‌های اروپایی در مورد خطرات درگیری نظامی در خلیج فارس هشدار داده اند. آلمان، یکی از مهم‌ترین حامیان توافق هسته‌ای برجام حملات اخیر را بسیار نگران کننده توصیف کرده است. اما روسیه هشدار داد که نباید در مورد عوامل اصلی این حملات زود قضاوت کنیم. وزارت خارجه روسیه در بیانیه خود گفته است: «اخیرا شاهد بوده ایم که کمپین فشار سیاسی، روانی و نظامی علیه ایران تقویت شده است. آمریکا و کشور‌های منطقه نباید از حوادث نگران کننده اخیر به منظور وخیم‌تر کردن اوضاع منطقه استفاده کنند.»

دولت ایران در تاریخ ۲۲ آوریل هشدار داده بود که چنانچه کمپین فشار آمریکا مانع ادامه صادرت نفت این کشور شود، تنگه هرمز را خواهد بست. پمپئو روز پنجشنبه ادعا کرد که ایران به دنبال عملی کردن این تهدید خود است. حملات اخیر حوثی‌های یمن علیه دو خط لوله استراتژیک در عربستان نیز به ایران ارتباط داده شده اند. در روز‌های اخیر فرودگاه بین المللی اب‌ها در عربستان نیز مورد حملات موشکی شورشی‌های یمن قرار گرفت. در این حادثه ۲۶ نفر زخمی شدند. دولت آمریکا همچنین ایران را متهم کرده است که در حملات راحتی نزدیک سفارت آمریکا در بغداد دست داشته است. آقای پمپئو تاکید کرد که این حملات تهدیدی برای صلح و امنیت بین المللی و ادامه تجارت دریایی در منطقه هستند.

اما تنش‌های اخیر در خلیج فارس یادآور وقایعی است که در دهه ۱۹۸۰ در طول جنگ هشت ساله بین ایران و عراق رخ دادند. در این مدت نیز شاهد حملات گسترده علیه کشتی‌های تجاری در خلیج فارس بودیم. جنگ نفت کش‌ها در سال ۱۹۸۴ شروع شد. نیرو‌های عراقی نفت کش‌های ایران در جزیره خارک در شمال خلیج فارس را هدف قرار دادند. ایران نیز در واکنش به نفت کش‌هایی حمله کرد که نفت عراق را حمل می‌کردند. هم زمان با تشدید حملات علیه این نفت کش‌های تجاری، دولت رونالد ریگان تصمیم گرفت مداخله کند. آمریکایی‌ها کشتی‌های تجاری کویت را با پرچم کشور خود در آب‌های منطقه هدایت می‌کردند. بدین ترتیب نیروی دریایی آمریکا توانست از این نفت کش‌های تجاری محافظت کند. در واقع، آمریکا طولانی‌ترین عملیات نیروی دریایی خود را از زمان پایان جنگ جهانی دوم پیاده سازی کرد.

مداخله آمریکا برای محافظت از نفت کش‌های تجاری به درگیری مستقیم با ایران منجر شد. در سپتامبر سال ۱۹۸۷ هواپیما‌های آمریکایی نیرو‌هایی ایرانی را در حال جایگذاری مین‌های دریایی در آب‌های خلیج فارس مشاهده کردند. هلی کوپتر‌های جنگی آمریکایی به سمت نیرو‌های ایرانی آتش گشودند.

حوادث روز‌های اخیر امید‌ها برای از سرگیری دیپلماسی و کاهش تنش‌ها در خلیج فارس را کاهش داده اند.