ایران و آمریکا گرفتار در چرخه‌ای خطرناک

 رویداد۲۴ رابین رایت در نیویورکر نوشت: از اوایل ماه مه شاهد افزایش تنش بین آمریکا و جمهوری اسلامی ایران بوده ایم. دو کشور دوباره در چرخه‌ای از اقدامات خشونت آمیز گرفتار شده اند. نیروی دریایی آمریکا روز پنج شنبه یک پهپاد ایرانی را بر فراز تنگه هرمز سرنگون کرد. آقای ترامپ بعد از این حادثه گفت: «ایران همچنان به اقدامات تحریک آمیز خود علیه نفت کش‌ها و کشتی‌های حاضر در آب‌های بین المللی خلیج فارس را ادامه می‌دهد. آمریکا حق دارد که از نیرو‌ها و منافع خود در منطقه دفاع کند. ما از ملت‌های جهان درخواست می‌کنیم که تلاش‌های ایران برای ایجاد اختلال در تجارت جهانی و آزادی عبور و مرور را محکوم کنند». گفتنی است، تقریبا یک سوم نفت دنیا از طریق تنگه هرمز تجارت می‌شود.

در ادامه این مطلب آمده است: روز جمعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد که یک نفت کش تجاری با پرچم بریتانیا را در خلیج فارس توقیف کرده است. مقامات ایرانی می‌گویند که این نفت کش قوانین بین المللی دریانوردی را نقض کرده بود. مالک کشتی گفت که موفق به برقراری تماس با شرکت استنا ایمپرو نشده است و خدمه نفت کش توسط تعدادی کشتی و یک بالگرد محاصره شده اند. اما بحران اخیر در تاریخ ۴ ژوئن شروع شد. نیرو‌های بریتانیایی یک نفت کش ایرانی را در تنگه جبل الطارق توقیف کردند. بریتانیا ادعا کرد که نفت کش گریس ۱ بر خلاف تحریم‌های اتحادیه اروپا در حال انتقال نفت به سوریه بوده است. روز جمعه دادگاهی در جبل الطارق اعلام کرد که نفت کش ایرانی باید برای سی روز دیگر در کنترل نیرو‌های بریتانیایی بماند. حوادث اخیر باعث تشدید تنش بین ایران و غرب شده اند و تهدیدی برای آزادی عبور و مرور نفت کش‌های تجاری در تنگه هرمز محسوب می‌شوند. بریتانیا بر خلاف آمریکا تاکنون به توافق هسته‌ای برجام پایبند مانده است و تلاش می‌کند به ایران برای دور زدن این تحریم‌ها کمک کند. آقای ترامپ روز جمعه بعد از انتشار خبر توقیف نفت کش بریتانیایی در خلیج فارس گفت: «ایران چیزی جز دردسر برای ما نیست. همه حرف‌های من در مورد ایران درست بودند».

دولت ترامپ ایران را مقصر اصلی افزایش تنش‌ها در خلیج فارس می‌داند. در ماه‌های گذشته شش نفت کش تجاری در نزدیکی خلیج عمان مورد هدف قرار گرفته بودند. ایران همچنین در تاریخ ۲۰ ژوئن یک پهپاد آمریکایی را با موشک زمین به هوا سرنگون کرد. تهران گفت که پهپاد جاسوسی هاوک بر فراز قلمرو هوایی ایران در حال پرواز بوده است. ظاهرا آقای ترامپ در ابتدا با انجام یک حمله انتقام جویانه در واکنش به سرنگونی پهپاد آمریکا موافقت کرده بود. اما در نهایت از تصمیم خود منصرف شد.

اما مقامات ایرانی معتقدند که خروج ترامپ از توافق تاریخی برجام در سال ۲۰۱۵ عامل اصلی بحران کنونی بوده است. این توافق در سال ۲۰۱۵ بعد از دو سال مذاکره مداوم بین تهران و قدرت‌های جهانی امضا شد. ترامپ در ماه نوامبر دوباره تحریم‌های اقتصادی را علیه ایران اعمال کرد. دولت ترامپ قول داده است که صادرات نفت ایران را به صفر برساند. ترامپ به دنبال بازگرداندن ایران به میر مذاکره است. او معتقد است که در توافق جدید باید مسائل دیگر از جمله حمایت تهران از گروه‌های شبه نظامی، برنامه موشکی و حقوق بشر نیز شامل شود. اما استراتژی آقای ترامپ تاکنون به تسلیم ایران منجر نشده است.

هم زمان با تشدید تنش ها، بازیگران کلیدی در تهران و واشنگتن تلاش می‌کنند که از بروز جنگ در منطقه پرهیز کنند. مطابق با گزارش پلیتیکو، این هفته آقای ترامپ با پیشنهاد آقای رند پال، سناتور جمهوری خواه برای دیدار با جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در نیویورک موافقت کرده است. آقای ترامپ تلاش کرده است که افکار خطرناک برخی نزدیکان خود از جمله جان بولتون، مشاور امنیت ملی را کنترل کند. آقای بولتون در گذشته بار‌ها خواستار تغییر نظام در ایران شده است. گفتنی است، ظریف تحصیل کرده آمریکا است و در سفر‌های خود با مقامات کنونی و سابق آمریکایی دیدار می‌کند. او روز پنج شنبه تایید کرد که دوباره با اعضای کنگره دیدار خواهد کرد. البته او به نام این افراد اشاره نکرد. آقای ظریف همچنین از تصمیم ترامپ در ماه گذشته تقدیر کرد: «گمان می‌کنم که بعد از حادثه سرنگونی پهپاد آمریکا چند دقیقه تا جنگ فاصله داشتیم. رئیس جمهور آمریکا تصمیم عاقلانه‌ای گرفت. این موضوع ما را به آینده امیدوار می‌کند.»

آقای ظریف همچنین نقشه راهی برای پایان دادن به بن بست دیپلماتیک و شروع مذاکره پیشنهاد کرده است. ایران حاضر است که پروتکل الحاقی آژانس بین المللی انرژی اتمی را امضا کند. این پروتکل ابزار‌های بیشتری را در اختیار ماموران آژانس قرار می‌دهد تا صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را تایید کنند. علاوه بر این، راهی برای برطرف کردن نگرانی‌های آمریکا در مورد بند‌های غروب در توافق برجام فراهم می‌شود. مطابق با این بندها، برخی محدودیت‌های مرتبط با غنی سازی در سال‌های آینده منقضی می‌شوند. آقای ظریف گفت که واشنگتن باید تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را لغو کند.

اما پیشنهادات آقای ظریف دیگر نگرانی‌های آمریکا در مورد حمایت از جنبش ها، ایفای نقش در کشور‌های همسایه، آزمایش‌های موشکی و حقوق بشر را بی پاسخ می‌گذارد. ترامپ برای تعامل با ایران باید راهی برای کاهش تنش‌ها و شکستن چرخه کنونی پیدا کند. آقای ظریف اخیرا گفته بود: «ما تاریخچه طولانی‌ای داریم. کشور ما مدت‌ها بعد از رفتن آقای ترامپ به حیات خود ادامه خواهد داد».