تأملی در پیامدهای احتمالی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا

پیمان اتحادیه اروپا یا به طور غیررسمی پیمان ماستریخت در تاریخ ۷ فوریه ۱۹۹۲ در شهر ماستریخت کشور هلند و پس از  سلسله مذاکرات صورت گرفته در تاریخ ۹ دسامبر ۱۹۹۱ بین اعضای European Community  امضا و در تاریخ ۱ نوامبر ۱۹۹۳ به اجرا گذاشته شد.

این پیمان منجر به ایجاد اتحادیه اروپا و خلق یورو شد. شایان توجه است که این اتفاق، رویای دیرینه بسیاری از مردان سیاست اروپا را در جهت تسلط بر دنیا به ذهن ناظران بین المللی نمایان می ساخت. 

اما حرف و حدیث های منقول مبنی بر خروج احتمالی انگلیس از اتحادیه اروپا که همه پرسی روز پنج شنبه، مُهر تأییدی بر آن بود، مبرهن ساخت که رویای گذشته در جهت درهم تنیدگی بیشتر اتحادیه، چندان نزدیک به واقعیت نیست. نگاه خود برتر بيني و جلوگيري از موج مهاجرت، باعث شد تا همان ارتباط نيم‌بند با اتحاديه اروپا به خصوص در حوزه سياسي نيز از هم بپاشد و از خود راضي‌ترين مردم جهان، ستاره خود را از اتحاديه اروپا جدا کنند.

آنها در پروسه‌اي حداقل دوساله از اتحاديه اروپا جدا خواهند شد؛ اتحاديه‌اي كه شايد آراي مردم انگليس پيش‌لرزه‌هايش باشد و تا فرو ريختن اتحاديه زمان زيادي نمانده باشد.

با این وجود،آنچه که اکنون در کانون توجه می باشد پیامدهای خروج این کشور از اتحادیه اروپا است که به نظر می رسد تبعات مخربی را در عرصه‌های اقتصادی و سیاسی برای لندن به دنبال خواهد داشت. در خور یادآوری است که بریتانیا از طریق پیوستن به اتحادیه اروپا، رشد اقتصادی قابل توجهی را طی دهه‌های گذشته تجربه کرده و توانسته است پا به پای آلمان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اتحادیه اروپا، در عرصه اقتصادی پیش برود و خروج از اتحادیه، این فرصت را از بریتانیا سلب می‌کند.

جزئیات آرای همه‌پرسی  صورت پذیرفته به این شرح است:
مجموع آرا: 33,577,342    
خروج: 17,410,742 ( 9/51 درصد)     
ابقا: 16,141,241 ( 1/48)

با این آراء، فرآیندی پیچیده و دستکم دو ساله برای خروج انگلستان آغاز می‌شود. انگلستان اولین کشوری است که تصمیم به خروج از اتحادیه اروپا گرفته و به همین دلیل ابهامات زیادی در ساز و کار اجرایی این فرآیند وجود دارد.

با ذکر این مقدمه، واکاوی پیامدهای  احتمالی خروج انگلیس از اتحادیه شایان توجه است.

1ـ  تجزیه و فروپاشی اتحادیه اروپا در افق پیش رو
اولیه نکته ای که در رابطه با همه پرسی اخیر به ذهن تداعی می شود این است که چنین اقدامی  به صورت بالقوه می‌تواند به تضعیف اتحادیه اروپا منجر شود و در افق پیش رو، خلل هایی در روند کار این مجموعه وارد سازد. 

همچنین ممکن است که این موضوع به صورت یک دومینوی دنباله دار،    نصب العین دیگر کشور‌های عضو اتحادیه جهت اقدام به خروج گردد. به بیان دیگر؛ خروج انگلیس از اتحادیه اروپا می‌تواند بستر مناسبی جهت ایجاد وسوسه برای  دیگر کشورهای عضو - بخصوص کشور‌هایی مانند یونان که با چالش‌ بدهی به دیگر اعضای اتحادیه اروپا و اعتراض‌های مردمی به اصلاحات اقتصادی مورد نظر این اتحادیه روبرو بوده است- برای خروج از این اتحادیه فراهم ‌سازد. این احتمال وجود دارد که سایر کشورهای عضو این اتحادیه نیز در صدد مذاکره مجدد با اتحادیه اروپا درباره شروط عضویت خود برآیند و در صورت برآورده نشدن تقاضاهای خود، اقدام به تکرار سیاست لندن نمایند.

2ـ چندپارگی و تجزیه بلند مدت پادشاهی انگلیس
علاوه بر خطر فروپاشی تدریجی اتحادیه اروپا، نباید این مهم را نیز از نظر دور داشت که خطر تجزیه انگلیس نیز به صورت جدی وجود دارد زیرا نیکولا استورجن (Nicola Sturgeon) وزیر اول اسکاتلند که طرفدار باقی ماندن در اتحادیه اروپا است اعلام نمود: «با خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، همه پرسی جدیدی درباره استقلال اسکاتلند از انگلیس برگزار خواهد شد و این بار اسکاتلند است که تصمیم ماندن در انگلستان را خواهد گرفت.»

این مسئله در آینده ای که «عنصرِ نامعلومی» بر آن حاکم  است به احتمال زیاد موجب غافلگیری (blindside)  انگلیس از زاویه چنین تحلیلی گردد.

3ـ  کاسته شدن از میزان قدرت چانه زنی اتحادیه اروپا در عرصه بین الملل
اتحادیه اروپا با دارا بودن دو کرسی شورای امنیت که برای آنها حق وتو تعریف شده است نقش تعیین کننده در معادلات جهانی و تأمین امنیت و کسب اقتدار برای خود داشت.  بنابراین از آنجایی که انگلیس، کشوری است که به همراه فرانسه از کرسی دائم شورای امنیت برخوردار است و این موضوع سبب شده بود تا اتحادیه در روابط بین الملل خود با سایر کشورها از اقتدار برخوردار باشد و همچنین در حفظ صلح و امنیت بین المللی تأثیرگذار باشد لذا خروج انگلیس از این اتحادیه ممکن است تبعات به نسبت  مخربی بر سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا  از خود بر جای بگذارد و در آینده از قدرت چانه زنی این مجموعه به طرز قابل توجهی کاسته شود. 

این مسئله را نیز نباید از نظر دور داشت که کشور فرانسه نیز از دیرباز تمایلی به قربانی شدن از لحاظ نظامی جهت عرض اندام و نشان دادن هیمنه و هیبت کشورهای اروپایی نداشته و بنابراین محرز می گردد که عملاً  خروج  انگلیس از اتحادیه، این پازل را تکمیل خواهد کرد. 

4ـ  حاکم شدن ناآرامی ها و دوره ای از تنش های خونین در انگلیس
از  مدتها قبل، نظرات دوگانه ای در بین مردم انگلیس مبنی بر خروج از اتحادیه یا ماندن در مجموعه مشاهده می شد که  این مسئله در طول همه پرسی به نحو بارزی خود را نمایان ساخت.  به این صورت که نظرسنجی های انجام گرفته در خصوص همه پرسی روز پنج شنبه، حاکی از آن است که طرفداران و مخالفان ماندن انگلیس در اتحادیه اروپا دوشادوش هم قرار دارند و رقابت مغرضانه ای بین آنها حاکم بوده و چشم های خیره آنها به سوی آینده تحولات کشور و دیدن نتایج ملموس حاصل از این اقدام  نظاره گر است.

 از زاویه چنین تحلیلی باید بیان داشت که خروج انگلیس از این اتحادیه، به احتمال زیاد به نزاع و آشوب های دامنه دار در بین مخالفان و موافقان مبدل خواهد شد که این خود تهدیدی فاجعه بار برای اتحادیه اروپا و انگلیس به شمار می رود.

5ـ کاهش میزان رشد اقصادی
  در جهان کنونی، ربط وثیقی میان حوزه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی ، امنیتی و... برقرار است و پیامدهای یک اقدام در حوزه ای مانند مسائل سیاسی به حوزهای دیگر به خصوص عرصه اقتصادی سرریز ( spill over) می کند.

 با این وجود؛ نظر به اینکه ابعاد سیاسی و اقتصادی انگلیس درهم تنیدگی(Entanglement)  زیادی به هم دارند پیش بینی¬های صورت گرفته در خصوص خروج انگلیس، حاکی از آن است که خروج این کشور از اتحادیه اروپا سبب می¬شود پویایی و رشد اقتصادی  لندن  به طرز قابل توجهی تقلیل یابد.

درخور توجه است که مدیر کل سازمان تجارت جهانی نیز هنگام سفر به لندن هشدار داد چنانچه انگلیس از اتحادیه اروپا خارج شود قدرت رقابت تجاری آن تضعیف خواهد شد. «روبرتو آزودو» بر این اعتقاد است که « هرچند تجارت ادامه خواهد یافت، اما این تجارت ممکن است در شرایط بدتری صورت گیرد. 

نکته دیگر اینکه چنین رخدادی باعث خواهد شد پيش‌بيني‌هاي رشد اقتصادي اروپا و حتي جهان كاهش يافته و ميزان بدهي كشورهاي عضو يورو افزايش يابد. در همین رابطه پس از انتشار این خبر، ارزش استرلینگ بیشترین کاهش یک روزه خود را تجربه کرد و با افت بیش از 10 درصدی در برابر دلار به پایین ترین رقم در 31 سال گذشته رسید.

 ارزش یورو در برابر دلار نیز بیش از 3 درصد کاهش یافت. بازارها نگرانند این تصمیم موجب آسیب دیدن ورود سرمایه به پنجمین اقتصاد بزرگ جهان شود. افزایش نگرانی ها از این مسئله که خروج انگلیس از اتحادیه اروپا موجب بیشتر شدن آسیب های اقتصادی- سیاسی اروپا خواهد شد، ارزش یورو را در برابر دلار بیش از 3 درصد کاهش داد. سرمایه گذاران؛ دارایی های خود را به سمت بهشت های امن نظیر بازار طلا و ین ژاپن سرازیر کرده اند. سهام های اروپایی امروز کار خود را با 6 تا 7.5 درصد کاهش شروع خواهند کرد.

*دانشجوی دکتری آینده پژوهی مطالعات سیاسی و کارشناس مسائل سیاسی