قربانیان سیل شیراز در جستجوی عدالت/ روایتی تلخ از سوگوارانی که دلجویی هم نشدند

رویداد۲۴ شادی مکی: ۵ فرودین سال ۹۸ افرادی که داخل خودرو‌های خود در ترافیک دروازه قرآن گیر افتاده بودند، هرگز گمان نمی‌کردند در حال سپری کردن آخرین لحظات زندگی خود هستند و آنانکه ماندند هم به ذهنشان خطور نمی‌کرد که تا چند لحظه دیگر عزیزان خود را در میان گل و لای از دست خواهند داد.

همه چیز با شنیدن صدای یک انفجار مهیب شروع شد، خودرو‌های گیر افتاده در ترافیک صدای انفجار را می‌شنوند، اما برای لحظاتی علت آن را درک نمی‌کنند تا اینکه موجی از آب و گل با ارتفاع حدود ۳ متر به سوی آن‌ها آمده و خودروهایشان را در هم می‌پیچد.

افرادی که حادثه را با تمام وجودشان درک کرده‌اند می‌گویند، سدخاکی بالادستی را شکسته بودند و آب گل‌آلود با سرعت و قدرت به سمت دروازه قرآن حرکت می‌کرد. البته این آب باید به داخل کانالی که در همان نزدیکی بود می‌ریخت، اما از آنجایی که کانال آب لایروبی نشده و پراز زباله شهری و قوطی نوشابه بود آب نمی‌تواند داخل کانال شود پس با همان سرعت و قدرت وارد فضای دروازه قرآن می‌شود. موجی که طی ۱۰ دقیقه ۱۶۸ نفر را مصدوم کرده و جان ۲۱ نفر از جمله ۵ کودک را در تعطیلات نوروزی می‌گیرد.

حالا ۲ سال است که قربانیان سیل شیراز داغدار و سوگوار عزیزان خود هستند، عزیزانی که در اثر سهل‌انگاری متولیان شهر شیراز جان باخته‌اند. تاسف‌آور آنکه ۲ روز پیش از وقوع سیل یعنی در تاریخ ۳ فروردین اداره کل هواشناسی استان فارس طی نامه‌ای به سازمان مدیریت بحران این استان و شهرداری‌ها نسبت به وقوع سیل و آبگرفتگی هشدار می‌دهد. هشداری که اگر جدی گرفته شده و اقدامات مناسب صورت می‌گرفت هرگز چنین فاجعه‌ای رخ نمی‌داد.

با این همه، اما هیچ یک از متولیان امر از خانواده قربانیان دلجویی نکرده و حتی عذرخواهی هم نکرده‌اند. حکم بدوی صادر شده برای این پرونده نیز به نظر نمی‌رسد تاثیر چندانی در برقراری عدالت داشته باشد. بر اساس این حکم شهردار فعلی شیراز به سه سال حبس تعزیری که به صورت تعلیق درآمده محکوم شد؛ و حکم شهردار اسبق شیراز نیز از حیث تعزیر مشمول مرور زمان شد. علاوه بر این در حکم صادره شهردار فعلی، شهردار اسبق و شهرداری شیراز هر سه از حیث تضامنی به پرداخت دیه محکوم شده‌اند. البته این حکم قابل تجدید نظر بوده و  در دادگاه تجدید نظر در حال بررسی است.

صدور این حکم بهانه‌ای شد برای اینکه رویداد‌۲۴ اوائل سال جاری گزارشی با عنوان «بازخوانی اتفاقات عجیب پرونده سیل شیراز از زبان خانواده قربانیان/ در دادگاه چه گذشت؟ +اسناد» را منتشر کند. اما با گذشت ۱۰ ماه از انتشار این گزارش هنوز هم در بر همان پاشنه چرخیده و قربانیان حادثه همچنان در تب و تاب هستند.

التهابی که آنقدر زیاد بود که باعث شد خانواده قربانیان در تماس با رویداد‌۲۴ بار دیگر بر ناامیدی و تظلم‌خواهی خود تاکید کرده و از رسانه‌ها بخواهند که جلوی پایمال شدن خون عزیزانشان را بگیرند.

۲۱ نفر جان باختند، اما مقصران یک روز حبس قابل اجرا ندارند

مصطفی بردبار وکیل پرونده سیل شیراز که پدرش را در این حادثه از دست داده است، درباره آخرین وضعیت پرونده به رویداد‌۲۴ می‌گوید: این پرونده از ۶ فروردین سال ۹۸ شروع شده، اما با گذشت ۲ سال هنوز حکم قطعی برای آن صادر نشده است.

وی ادامه می‌دهد: حدود ۱۰ ماه هست که پرونده در دادگاه تجدید نظر در جریان است. یک بار هم در تاریخ بیستم مرداد سال جاری جلسه برگزار شد که از آن جلسه تاکنون هیچ تصمیمی گرفته نشده است. البته گاهی دادگاه قصد انجام تحقیقاتی را دارد و به همین دلیل ممکن است که روند صدور حکم طول بکشد، اما تا جایی که ما مطلع هستیم تحقیقات خاصی در خصوص پرونده ما در جریان نیست.

وکیل پرونده سیل شیراز ادامه می‌دهد: در آخرین رایی که صادر شده است دو نفر از مسئولان شهر شیراز یعنی مسئول فعلی و مسئول اسبق یک نهاد عمومی این شهر به عنوان شخص حقیقی و همان نهاد عمومی به عنوان شخص حقوقی محکوم شده‌اند. اما این حکم مورد اعتراض هر دوطرف پرونده یعنی هم خانواده قربانیان سیل و هم طرف دیگر پرونده قرار گرفته است.

این وکیل دادگستری توضیح می‌دهد: در سیل شیراز ۱۶۸ نفر مصدوم و ۲۱ نفر کشته شدند، میلیارد‌ها تومان هم خسارت به مردم و شهر زده شده است. این درحالی است که در این رای برای مقصران حادثه نه یک روز حبس قابل اجرا هم بریده شده ونه انفصال موقت از خدمت. به نظر ما این حکم مطلقا با آنچه شایسته بود انطباق نداشته است. ما همچنین در خصوص روند تحقیقات ایراداتی را وارد کردیم، زیرا تحقیقات آنچنان که باید صورت نگرفته و در بسیاری موارد ناقص است.

وی در خصوص حکم دیه صادر شده برای خانواده قربانیان سیل شیراز عنوان می‌کند: سال گذشته بازپرس پرونده به شهرداری پیشنهاد داد که با توجه به اینکه در شهرداری‌ها برای حوادث مترقبه بودجه‌ای پیش‌بینی شده است شهرداری در خصوص افرادی که از سیل آسیب دیده‌اند از طریق این مبلغ بدون پذیرش مسئولیت، جبران خسارت کند. شهرداری هم روی کاغذ اعلام کرد که چنین کاری می‌کند، اما در عمل اقدامی انجام نداد.

بیشتر بخوانید:علت تأخیر طولانی در صدور حکم قطعی حادثه سیل شیراز چیست؟

احکام پرونده حادثه سیل شیراز صادر شد

بردبار اضافه می‌کند: شهرداری آن زمان اقدامی انجام نداد تا اینکه اواخر سال گذشته مبلغی که احتمالاً حدود ۴ میلیارد تومان بود را به جای آنکه به حساب خانواده آسیب‌دیدگان و قربانیان سیل به حساب دادگستری واریز کرد. صندوق دادگستری نیز این مبلغ را به حساب شاکیان واریز نکرده و اعلام کرد که باید تا زمان صدور حکم قطعی صبر کنیم. این درحالی است که مبالغ دیه قربانیان سیل بیش از ۱۰ میلیارد تومان است.

او با تاکید بر اینکه تا کنون دیه‌ای به خانواده قربانیان پرداخت نشده است خاطرنشان می‌کند: درحالیکه شهرداری اعلام کرده بود مبلغ واریز شده دیه نبوده و جبران خسارت حادثه غیرمترقبه است، اما در رای اولیه دادگاه مبلغ واریز شده از سوی شهرداری به عنوان دیه تلقی شده است. نکته آنکه اولا همانطور که شهرداری هم اعلام کرده این مبلغ دیه نبوده دوم آنکه به شاکیان پرداخت نشده و سوم آنکه مبلغ دیه باید صورت یوم الادا یعنی در زمان پرداخت ملاک محاسبه قرار بگیرد و همانطور که می‌دانیم هر سال مبلغ دیه اعلام شده با سال قبل متفاوت است و قطعا دیه سال آینده نیز ا دیه امسال متفاوت است. به علاوه آنکه این اتفاق در ماه رجب که ماه حرام بوده رخ داده که بازهم دیه آن متفاوت است.

وقتی قربانی خودش مبلغ خسارت را می‌پردازد

وی خاطرنشان می‌کند: بر اساس حکم دادگاه مقصران حادثه به علاوه مسئولین مقصر یک نهاد عمومی متضامنا مسئول جبران خسارت هستند. یعنی اگر نهاد عمومی پول را پرداخت کند دیگر مقصری که شخص حقیقی است نباید پولی پرداخت کند. قطعا نهاد عمومی هم از بودجه خود مبالغی را به قربانیان پرداخت می‌کند. با این اوصاف در عمل خانواده قربانیان سیل خودشان مبلغ جبران خسارت را پرداخت می‌کنند، زیرا این پول از بودجه شهرداری پرداخت شده و بودجه شهرداری هم از طریق عوارضی که شهروندان پرداخت می‌کنند تامین می‌شود و فرد مقصر هیچ نوع تاوانی نمی‌دهد، حتی تاوان مالی.

وکیل قربانیان سیل، تصریح می‌کند: حکم اولیه در تاریخ ۲۸ اسفند ۹۸ به ما ابلاغ شد این در حالی است که فاصله نوشتن و صدور رای تا ابلاغ آن نزدیک به ۲ ماه طول کشیده بود که این مساله شاید عادی نباشد.

بردبار با تاکید براینکه در حال حاضر خانواده قربانیان سیل در شرایط بسیار بدی قرار دارند، توضیح می‌دهد: مشکل این خانواده‌ها نسبت به روز‌های اول بعد از حادثه افزایش یافته است. روز اول ما به مشکل اینگونه نگاه می‌کردیم که اشتباهاتی رخ داده است و قطعاً با مقصرین برخورد می‌شود، اما وقتی این برخورد صورت نگیرد ما ذهنیت منطقی‌مان را از دست می‌دهیم و دچار سردرگمی می‌شویم که مشکل اصلی چه کسی است آنکه مقصر است یا آنکه برخورد نکرد؟ ا باید از چه کسی شاکی باشیم و گلایه کنیم؟ ما درانتظار عدالت به افرادی که وظیفه برخورد با مقصران را داشتند پناه بردیم.

وی اضافه می‌کند: از نظر ما مقصر حادثه قصور داشته، اما شاید لزوماً تعمدی نداشته است، اما نمی‌توانیم بگوییم کسی که عدالت را اجرا نکند اشتباه کرده است، وقتی مرجعی آگاه است که متهم سنش ۵۰ سال است، اما برای اینکه شایسته تخفیف جلوه داده شود سن او را ۶۰ سال اعلام می‌کند دیگر یک اشتباه نیست. این مساله نه تنها با ملاحظه اسناد که حتی باچشم هم به راحتی قابل رویت است و به سادگی نمی‌توان گفت اشتباه شده است.

وکیل قربانیان سیل درباره صحت و سقم شایعات مبنی بر تبانی میان مسئولان بر سر این پرونده خاطرنشان می‌کند: هر وقت یک طرف دعوی یک نهاد عمومی یا دولتی باشد چنین شائبه‌هایی برای شکات ایجاد می‌شود. دادگستری باید به گونه‌ای رفتار کند که این شائبه‌ها رفع شود. مثلا اگر بعد از جلسه دادگاه قاضی با متهمان داخل یک اتاق نرود و شاکیان را از آن اتاق بیرون نکنند چنین ذهنیتی تقویت نمی‌شود یا اگر در طول رسیدگی به پرونده با طرفین به یک نحو و با دید واحد برخورد شود بدگمانی ایجاد نمی‌شود. البته ما تمامی این موارد را در فرض ادعا و ضرورت از مجاری قانونی پیگیری می‌کنیم. دستگاه قضایی در چنین مواردی خیلی بهتر می‌تواند عمل کند و با افرادی که اعتبار دستگاه قضایی را زیر سوال می‌برند باید برخورد شود.

به گزارش رویداد ۲۴ خانواده‌های قربانیان سیل شیراز آنچنان این حکم را ناامید کننده و به دور از عدالت قضایی می‌دانند که چند روز پیش نامه‌ای را خطاب به رئیس دستگاه قضایی کشور نوشتند، در این نامه از ابراهیم رئیسی خواسته شده است که به کمک خانواده قربانیان سیل آمده و حکم صادره برای متهمان را مورد بررسی قرار دهد.

معصومه شیخیان امضا کننده این نامه همسر ۴۹ ساله و فرزند ۱۲ ساله خود به نام‌های محمود و یاسین حقیقت را در سیل ۵ فروردین شیراز از دست داده و خود نیز از شاهدان حادثه بوده است، او هم همچون دیگر قربانیان داغدار این سیل فاجعه‌آفرین به دنبال احقاق حقوق خود و مجازات مقصران این حادثه تلخ است که از فرایند رسیدگی به پرونده و احکام صادر شده برای مقصران حادثه دل پردردی دارد.

شهردار حاضر به عذرخواهی و دلجویی نشد

شیخیان به رویداد ۲۴ می‌گوید: ما ۲ ماه بعد از حادثه شکایتی را مطرح کردیم. بعد از گذشت یک سال روز ۲۹ اسفند سال ۹۸ و چند ساعت مانده به آغاز سال ۹۹ پیامی مبنی بر صدور حکم را دریافت کردیم.

وی با تاکید بر اینکه حکم صادر شده بسیار غیرمنصفانه و همراه با مسامحه بود، ادامه می‌دهد: جالب آنکه شهرداری هم که طرف دیگر دعوی بود به حکم اعتراض کرده بودند. ۵ ماه بعد جلسه دادگاه تشکیل شد و از آن زمان تاکنون هم هیچ جلسه‌ای برگزار نشده است. هر زمانی هم که با شعبه مورد نظر تماس می‌گیرم و درباره پرونده سوال می‌کنم، منشی شعبه بسیار ناشایست رفتار کرده و حتی گوشی را روی من قطع کرده‌اند. سایر خانواده‌ها نیز با شعبه تماس گرفته و باز هم با همین برخورد عجیب مواجه شده‌اند. از طرف دیگر به واسطه کرونا امکان حضور یافتن ما در محل وجود ندارد و حالا ما مانده‌ایم و داغ بزرگی که در دل داریم و هیچکس هم پاسخگوی ما نیست.

این مادر داغدار با بیان اینکه همه فقط شعار می‌دهند، عنوان می‌کند: بعد از گذشت مدتی با وساطت یکی از شهرداران مناطق شیراز از سوی شهرداری پیشنهاد مصالحه به ما داده شد و ما هم پذیریفتیم و درخواست کردیم که جلسه‌ای با حضور خانواده قربانیان سیل که بعضا ۲ یا ۳ نفر از اعضای خود را از دست داده‌اند برگزار شده و شهردار شیراز آقای اسکندرپور عذرخواهی کند و از صدا و سیما هم این مراسم پخش شود. زیرا در این مدت شهرداری نه از خانواده‌ها دلجویی و عذرخواهی کرده و نه سراغی از خانواده‌ها گرفته بود. اما شهردار رضایت به این کار نداد و اعلام کرد که، چون من مقصر نیستم دلیلی هم برای عذرخواهی وجود ندارد.

وی اضافه می‌کند: حکم صادر شده اصلا عادلانه نبود، زیرا مجازاتی که برای این افراد صادر شده است در صورتی قابل اجراست که این دو نفر مرتکب تخلفی دیگری شوند در این صورت علاوه بر تحمل حبس مرتبط با تخلف بعدی باید حبس حادثه شیراز را نیز تحمل کنند که در عمل این حکم قابل اجرا نیست. از سوی دیگر از آنجاییکه بر اساس قوانین سن افراد نیز در تعیین مجازات موثر است و می‌تواند جهتی برای تخفیف باشد، سن یکی از مجرمین را ۱۰ سال بیش از آنچه هست اعلام کرده‌اند و گفتند به دلیل کهولت سن حکم حبس ایشان تعلیقی شده است.

شیخیان در انتقاد به اینکه کهولت سن مبنای چنین حکمی قرار گرفته است، عنوان می‌کند: اگر ایشان با این شعبده‌ها مثل تغییر سن نمی‌تواند به زندان برود آیا باید یک کودک به زندان برود؟ مگر ایشان بالاتر از سن ۱۸ سال ندارد و عاقل نیست؟ ما شبانه‌روز با داغ و درد از دست دادن عزیزانمان سر می‌کنیم و دردناک‌تر آنکه کسی داد ما را نگرفته است. آیا آقایان نگران نیستند که ما داغ دیدگان تمام مسئولانی را که حق ما را نگرفته‌اند نفرین کنیم و خون عزیزان ما دامن آن‌ها را بگیرد؟ من از خون عزیزانم نمی‌گذرم  و اگر عدالت اجرا نشود خون عزیزانم انتقام می‌گیرد.

وی خاطرنشان می‌کند: چه کسی از مقصران حادثه حمایت می‌کند که حتی راضی به عذرخواهی و دلجویی از ما نشدند. چرا هیچکس پاسخگوی خانواده ۵ کودک بی گناهی که در این حادثه جان خود را از دست دادند و فرزند من هم یکی از آن‌ها بود نیست؟ چرا مسئولان بی‌کفایت شیراز پاسخگو نیستند؟ چرا روز حادثه هیچ گروه امداد و نجاتی حضور نداشت؟

این همسر سوگوار یادآوری می‌کند: ۱۵ روز بعد از حادثه از طرف پلیس برای ما پیام آمد که خودروی شما در پارکینگ مانده و باید بابت آن روزی ۱۷ هزار تومان بپردازید. ما درحالی که سوگوار بودیم از تهران به شیراز رفتیم و مسئول مدیریت بحران شیراز به من می‌گوید «ماشینت را می‌خرم»، سوال من آن است که این فرد مسئول مدیریت بحران شهر است یا دلال ماشین که در آن شرایط به جای دلداری و راهنمایی پیشنهاد خرید خودروی ما را می‌دهد؟ خودرویی که از آن یک حلبی آغشته به خون عزیزانم باقی مانده بود. جالب آنکه پلیس هم در آن شرایط می‌خواهد از ما که داغدار هستیم پول بگیرد.

وی اظهار می‌کند: ما از آقای رئیسی انتظار داشتیم که شخصی را از تهران مامور این پرونده کنند. از سوی دیگر به ما اعلام کردند که اگر بخواهید از طریق آقای رئیسی و نامه‌نگاری به سطوح بالاتر اقدام کنید دادگستری شیراز ممکن است حساس شود، همچنین تماسی گرفته و اعلام شد که حق ندارید از شیراز گزارشی را به تهران ارسال کنید.

شیخیان تاکید می‌کند: آیا ما باید برای هر مساله‌ای به شخص آقای رئیسی رئیس دستگاه قضا رجوع کنیم. آیا این قضات و قوانین پاسخگو نیستند و ایشان باید تمام مسائل را کنترل و بررسی کرده و رای صادر کند؟ این چنین روشی منطقی است؟

وی با بیان اینکه بسیاری از خانواده قربانیان سیل شیراز در شرایط اقتصادی بسیار بدی قرار دارند، می‌گوید: یکی از این خانواده‌ها پدری است که فرزند و همسر خود را در حادثه سیل شیراز از دست داده و شهروند شیراز هم هست، این خانواده در وضعیت مالی به شدت سختی قرار دارد به علاوه آنکه این پدر بعد از حادثه دچار افسردگی شدیدی شده است. حدود مهر ماه دختر ۳ ساله این فرد زمین خورده و ۴ دندان جلویی وی شکسته است، این کودک درد شدیدی دارد، اما هزینه درمان وی زیاد بوده و پدر توان پرداخت ندارد.

او می‌افزاید: ما از شهرداری درخواست کردیم که به این کودک کمک کرده و او را به یک مرکز درمانی ارجاع دهند تا مشکل دندان وی حل شود. اما متاسفانه تاکنون برای کمک به این کودک اقدام ناقدامی نشده است. این شرم‌آور است که مسئولان شهر شیراز حاضر نیستند کمکی به این کودک بکنند. در حالیکه در طول پیگیری پرونده شهرداری در دادگستری شیراز، مقابل این نهاد توسط شهرداری پل مکانیزه افتتاح شده و هزینه‌های زیادی در اطراف دادگستری انجام داد.

شیخیان با تاکید براینکه ما از دستگاه قضایی بسیار ناامید هستیم، خاطرنشان می‌کند: بعد از گذشت ۲ سال از حادثه هنوز حکمی صادر نشده و آنطور که به ما خبر داده‌اند ممکن است در حکمی که صادر می‌شود دیه سال ۹۸ را پرداخت کنند در حالیکه از سال ۹۸ تاکنون قیمت‌ها افزایش زیادی داشته است. سوال ما این است که چرا برای قربانیان سیل شیراز نباید همانطور که در قوانین آمده مبلغ دیه یوم‌الادا پرداخت شود. این حکم ناعادلانه است و ما خواهان حکم عادلانه هستیم.