صف واکسن و مسئولانی که همچنان وعده می‌دهند/ وعده واکسیناسیون ۱۴ میلیون نفر تا خردادماه چه شد؟
رویداد۲۴ مخاطبان دیگر نیز هر یک روایت کم و بیش مشابهی را تعریف کرده اند. کمبود واکسن، موضوعی است که بدون تعارف، مسئولان کشور نتوانسته اند آن را مدیریت کنند. اینکه هر روز هزار سالمند ۷۰ ساله و بالاتر به یک مرکز درمانی بروند و ۷۰۰ نفرشان دست خالی برگردند، بی تردید نمره قابل قبولی برای مسئولان به همراه ندارد.
اخیرا رسانه‌ها اهلام کرده بودند که شلوغی در جلوی مرکز بهداشت و درمان شمیرانات به حدی زیاد بود که پلیس راهنمایی و رانندگی برای کمک به رفت و آمد خودرو‌ها و جلوگیری از بروز تنش و درگیری در محل حاضر شده بود.
از چند هفته پیش هم به علت همین کمبود و بی نظمی، واکسیناسیون در برخی استان‌ها متوقف شد و پس از آغاز مجدد آن نیز با سرعت بسیار کمی در حال انجام است.
بدقولی روسیه و چین
ماجرای کمبود واکسن دلایل مختلفی دارد. یکی از آنها بدقولی چین و روسیه برای تامین واکسن است. به گفته علیرضا ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی و عضو کمیته علمی کووید ۱۹، «بخشی از این نابسمانی‌ها به دلیل بدقولی شرکت‌های تولید واکسن سینوفارم و اسپوتنیک است. قرار بود سینوفارم ۳ میلیون دوز واکسن به ایران تحویل دهد، اما این کار را نکرد.» او و سایر مسئولان وزارت بهداشت البته بخشی از این مشکل را به کمبود واکسن در جهان نسبت می‌دهند.
توقف واکسن ۶۵ ساله‌ها
مسئله کمبود واکسن باعث شد تا واکسیناسیون ۶۵ ساله‌ها به تاخیر بیفتد. دو هفته پیش قرار بود واکسیناسیون این گروه سنی آغاز شود، اما کمبود واکسن کار را به جایی رساند که مسئولان اعلام کردند واکسیناسیون این گروه سنی متوقف می‌شود تا ابتدا گروه سنی بالای ۷۰ سال دوز دوم خود را نیز تزریق کنند و سپس نوبت به گروه‌های سنی دیگر برسد.
واکسن ایرانی
به نظر می‌رسد مسئولان به هر دلیلی، منتظر تولید واکسن داخلی هستند و قرار نیست واکسن‌های خارجی سهم عمده‌ای در تامین ولکسن مورد نیاز داشته باشند. از زمانی که مشکل کمبود واکسن بروز کرده، مسئولان مختلف به هر ترتیبی بوده، روز‌ها را سپری کرده و انتقاد‌ها را شنیده اند تا سرانجام واکسن ایرانی برکت مجوز مصرف اضطراری دریافت کند. آنچه از نحوه رفتار و گفتار مسئولان برمی آید این است که احتمالا واکسن‌های موردنیاز از این پس در داخل تولید خواهند شد و مقداری کمی از خارج وارد خواهد شد. هر چند این واکسن نیز خود وارد حاشیه شده است. اعلام قیمت ۲۰۰ هزار تومانی برای واکسن برکت بسیاری را شوکه کرد. قیمتی که با توضیحات مسئولان، نشان داد این واکسن چندان هم از مواد اولیه خارجی بی نیاز نیست. به گفته محمدرضا شانه‌ساز معاون وزیر بهداشت و رئیس سازمان غذاودارو، «ما بر اساس ارز نیمایی واکسن‌های داخلی را قیمت‌گذاری می‌کنیم چراکه مواد اولیه، مدیا، محیط کشت و رزین با ارز نیمایی انجام می‌شود و بر همین اساس با ارز نیمایی قیمت‌گذاری انجام شده است و به هیچ وجه با ارز نیمایی واکسن برکت واکسن گرانی محسوب نمی‌شود.»
ابهام در متفاوت بودن دوز دوم واکسن
در حالی که برخی مسئولان اعلام کرده اند تزریق واکسن ایرانی در دوز دوم، برای کسانی که در دوز اول واکسن خارجی زده اند، مشکلی ایجاد نمی‌کند، برخی دیگر از مسئولان این موضوع را رد کرده اند. برای نمونه مینو محرز محقق تیم پروژهش واکسن کوو ایران برکت گفته بود: «افرادی که در مرحله اول دریافت واکسن کرونا، با واکسن‌های خارجی واکسینه شدند، اکنون می‌توانند برای تزریق دوز دوم از واکسن ایرانی برکت استفاده کنند، چراکه میزان واکسن تولید شده در دنیا بسیار کم است.» این در حالی است که حامد حسینی، مدیر کارآزمایی بالینی واکسن برکت، گفته است اطلاعات دقیقی درباره تزریق برکت به جای واکسن چینی ندارد و به باور کارشناسان، پلتفرم واکسن‌های برکت و سینوفارم مشابه است، اما بهتر است این کار انجام نشود.
عوارض تاخیر دوز دوم
با وضعیتی که پیش آمده، بسیاری از کسانی که دوز اول واکسن را دریافت کرده اند، زمان تزریق دوز دومشان گذشته و هنوز هیچ خبری از تزریق دوز دوم نیست. علاوه بر اینکه آنها نمی‌دانند دوز دوم واکسن را نیز مشابه دوز اول خواهند زد یا واکسن ایرانی جایگزین آن خواهد شد، باید استرس عوارض تاخیر در تزریق دوز دوم را هم تحمل کنند. علیرضا ناجی رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی و عضو کمیته علمی کووید ۱۹ در این باره می‌گوید: «پاسخ این سؤال را باید به نوع واکسنی که تزریق کرده‌ایم ارجاع دهیم. آسترازنکا حدود دو تا سه ماه بین دوز اول و دوم فاصله دارد و برخلاف نظریه‌های اول این فاصله زمانی در مورد آسترازنکا آنتی‌بادی‌ها را تا دو و نیم برابر افزایش می‌دهد. اسپوتنیک اعلام کرده فاصله بین دوز اول و دوم می‌تواند تا ۶۰ روز برسد در مورد سینوفارم طبق گفته شرکت سازنده تا ۶ هفته فاصله دوز اول و دوم امکانپذیر است البته فاصله دوز اول و دوم را ۲۸ روز می‌زنند اگر بیشتر از ۶ هفته طول بکشد باید حتماً از نمونه‌ها تیتر آنتی بادی انجام دهیم و ببینیم اگر تیتر آنتی بادی مناسب نیست پروتکل سه دوز برای آن باید در نظر گرفته شود. چنانچه تأخیر در تزریق دوز دوم واکسن‌ها بیش از این فواصل زمانی باشد باید به فکر تزریق ترکیبی از واکسن‌ها باشیم.»
مدیریت نوبت دهی
فارغ از این همه سرگردانی و وارد کردن استرس به مردم به ویژه سالمندان، مدیریت نوبت دهی برای تزریق واکسن هم در نوع خود فاجعه آمیز است. اینکه نوبت دهی با میزان واکسنی که هم اکنون در اختیار خانه‌های بهداشت است، همخوانی داشته باشد حتما کار سخت و پیچیده‌ای نیست. قطعا می‌توان با ایجاد یک سامانه نوبت دهی منظم، برای افراد در روز خاص و مکان خاصی، نوبت واکسن تعیین کرد. با این حال مشخص نیست نوبت دهی چگونه است که بسیاری از افرادی که نوبت آنها فرارسیده، ساعت‌ها در صف می‌ایستند و در نهایت بدون نتیجه به خانه باز می‌گردند. البته حتما بخشی از این مشکل به مراجعه بدون نوبت افراد بازمی گردد، اما همین موضع را هم باید به حساب مدیریت نادرست مسئولان نوشت.
چه باید کرد؟
بی تردید، مهمترین راه برای حل این معضل تامین واکسن است و هیچ راه جایگزین دیگری که مشکل را به طور دائمی حل کند وجود ندارد. بنابر اعلام وزارت بهداشت تا روز سوم تیرماه، ۴ میلیون و ۴۱۲ هزار و ۱۰۴ نفر دوز اول واکسن کرونا و و یک میلیون و ۶۹ هزار و ۵۶۵ نفر نیز دوز دوم را تزریق کرده اند و مجموع واکسن‌های تزریق شده در کشور به ۵ میلیون و ۴۸۱ هزار و ۶۶۹ دوز رسید.
به بیان ساده تر، کسانی که در ایران دست کم یک دوز واکسن زده اند، حداکثر پنج درصد کل جمعیت کشور هستند.
این در حالی است که روزانه بیش از ۱۱ هزار نفر مبتلای جدید به کرونا شناسایی می‌شوند و بیش از ۱۰۰ نفر جان می‌بازند
به گفته گمرک، در مجموع ۷ میلیون و ۸۴۷ هزار و ۸۰۰ دوز واکسن تاکنون وارد ایران شده است.
هدف گذاری وزارت بهداشت چنانکه وزیر اعلام کرده بود، واکسیناسیون ۱۴ میلیون نفر تا پایان تیر یا اوایل تیر بود. این یعنی ۲۸ میلیون دوز واکسن مورد نیاز است. این رقم محقق نشده و اکنون که سه روز از تیر گذشته، فقط کمتر از ۸ میلیون دوز واکسن تامین شده است.
روز ۲۴ خردادماه مدیر اجرایی مطالعات بالینی واکسن تولیدی ستاد اجرایی فرمان امام گفته بود: با آغاز تولید واکسن برکت از ابتدای خرداد تاکنون حدود سه میلیون دوز واکسن تولید شده است و از تیرماه با راه‌اندازی خط تولید جدید، ماهانه ۱۱ میلیون دوز واکسن تولید خواهد شد.
این اظهارات بدان معناست که واکسیناسیون گروه‌های هدف همچنان به واردات نیاز دارد. این تازه به جز واکسن‌هایی است که دوز دوم آنها وارد نشده و سالمندان را دچار مشکل کرده است.
حسن روحانی رییس جمهور اعلام کرده که با تامین واکسن موردنیاز، سرعت واکسیناسیون بالاتر خواهد رفت اما هنوز هیچ خبری از تامین واکسن موردنیاز نیست و مشخص نیست تا چه زمانی این بی تدبیری ادامه خواهد داشت.
فقط شعار های گنده گنده و دیگر هیچ!