آنانی که درِ خروج از وطن را به مردم نشان دادند
«آلات موسیقی که جزء کالای اساسی نیست که ما ورودش را الزامی بدانیم. عینک افتابی و یا آلات موسیقی باشد یا نباشد هیچ تفاوتی در زندگی مردم ایجاد نمی‌کند. اگر افرادی که به دنبال آلات موسیقی یا امیال شخصی‌خودشان هستند، کشور‌های دیگر هستند، می‌توانند از ایران بروند.» این بخشی از سخنان سید کاظم موسوی، نماینده اردبیل در مجلس است که در همین مدت کوتاهی که از انتشار آن گذشته، واکنش‌های زیادی را به همراه داشته است.
از جمله امان‌الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس که عنوان کرده است: «این حرف‌ها شکاف میان مردم و حاکمیت را زیاد می‌کند آن هم در حالی که رهبری تلاش و تاکید دارند این فاصله کم و کمتر شود. این افراد به کشور خیانت می‌کنند. این‌ها چه کسی هستند که به مردم بگویند بروید یا بمانید. شاه هم گفت هر کس حزب رستاخیر را نمی‌خواهد شناسنامه‌اش را بگیرد و برود. این حرف‌ها تکرار حرف‌ّهای شاه است که خطرناک است. نماینده مجلس باید سعی کند فاصله مردم و حاکمیت را بهبود ببخشد.».
بیشتر بخوانید: آمار وحشتناک از تمایل ایرانی‌ها برای مهاجرت/ از هر ۳ نفر یک نفر می‌خواهد برود
اما این اولین بار نیست که ناراضیان تشویق به رفتن و ترک وطن خود می‌شوند چرا که پیش از این هم در سال ۹۸ زینب ابوطالب مجری شبکه افق به ناراضیان در خروج از کشور را نشان داد. او در قامت مجری و کارشناس برنامه گفت: «..، اما گفتمانی که به آن باور داریم اقتضائاتی دارد و گاهی می‌طلبد که ما حماسی و جهادی زندگی کنیم؛ به برکت خونی که ریخته شد ما یک تکان جدی خوردیم که یا باید آن حرف‌ها را ببوسیم و کنار بگذاریم، ببخشید شاید توی دوربین من نباید این حرف را بزنم، ولی اگر کسی اعتقاد ندارد، جمع کند از ایران برود. برود همان جا‌هایی که همان رفاه و همان مدل زندگی را دارد و اگر اعتقاد داریم به نظرم باید جدی به میدان بیاییم. به نظرم امروز نشان دادیم که همه ما ایرانیان به یک مدل زندگی سلحشورانه احتیاج داریم و آن مدل را نیاز داریم.»
واکنش افکار عمومی به هر دوی این اظهارات به قدری گسترده بود که هر دو مجبور به واکنش شدند. سید کاظم موسوی یک روز بعد در پیام ویدیویی، اظهارات قبلی خود را تکذیب کرد و گفت «در آن گفتگو، خبرنگار از من مصرانه درباره استفاده از ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات وسایل موسیقی سوال می‌کرد که من هم پاسخ دادم: آیا تامین کالا‌های اساسی مردم و نان شب مردم مهمتر است یا مواردی که شما سوال می‌کنید؟»
زینب ابوطالب هم چند روز بعد از آن برنامه بابت سخنان خود از مردم عذر‌خواهی کرد.
یا از کشور بروید یا تحمل کنید
با این حال شاید بتوان گفت همین شکاف میان توقعات مردم و مسئولان که روز به روز در حال افزایش است، خود عاملی برای مهاجرت است. چرا که مسئولان به جای آنکه در بهبود وضعیت رفاه و معیشت مردم تلاش کنند، یا درِ خروج از کشور را به آنان نشان می‌دهند و یا از تریبون‌های مختلف مردم را به صبوری در برابر مشکلات اقتصادی و خوردن «اشکنه پیاز» دعوت می‌کنند و به نوعی توپ را در زمین مردم می‌اندازند.
تابستان امسال محمود احمدی‌بیغش عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در گفتگو با «ایلنا» در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه اگر نخواهیم مذاکره کنیم، چه راهکار دیگری وجود دارد، عنوان کرده بود: «. ما برای این قصه راهی نداریم جز اینکه روی پای خودمان بایستیم؛ مرحوم گاندی چگونه زندگی کرد؟ ما هم باید همینطور باشیم، اگر به سمت زندگی برویم که به خودمان متکی باشیم (با هزاران سختی که دارد) و تحریم‌ها را تحمل کنیم، می‌توانیم.»
غلامحسین کرمی عضو هیئت رئیسه کمیسیون برنامه و بودجه مجلس هم ماه گذشته در گفتگو با «انتخاب» درباره تاثیر تحریم‌ها و فشار اقتصادی بر افزایش مهاجرت نخبگان، خاطر نشان کرد: «تحریم‌ها نه اینکه تاثیر نداشته باشد، ولی کمترین اثر را داشته است.» او همچنین درمورد تاثیر طرح‌هایی مانند طرح «صیانت از فضای مجازی» بر مهاجرت نخبگان دارد، گفت: «نه این توسط رسانه‌های بیگانه مطرح شده. این طرح که محدودیت ایجاد نمی‌کند، اگر کسی مطالعه کرده باشد اتفاقا این طرح می‌خواهد از فضای مجازی به گونه‌ای حمایت کند که سره را از ناسره بتواند تشخیص دهد... من در این حوزه مشکلی نمی‌بینم.».
اما همه‌ی این‌ها در حالیست که در این چند سال به خصوص پس از خروج امریکا از برجام و افزایش فشار تحریم‌ها بر مردم، بار‌ها هم از سوی کارشناسان مربوطه و هم از سوی مسئولان از به صدا در آمدن زنگ خطر مهاجرت مردم و نخبگان، شنیده‌ایم؛ با این حال، طبعا تلاش برای جلوگیری از مهاجرت، نیاز به فراهم کردن فضا دارد. اما برای مهیا کردن این فضا، چه اقداماتی باید انجام داد؟
چرا مهاجرت؟
مرکز افکارسنجی کیو، در آذرماه ۱۴۰۰ خورشیدی، نخستین نظرسنجی ملی «تمایل به مهاجرت» را برگزار کرد که نتایج آن می‌تواند هم هشداردهنده و هم راهگشا باشد.
جامعه آماری این نظرسنجی کلیه افراد بالای ۱۸ سال ساکن در کشور بوده و حجم نمونه برابر با ۱۳۰۰ نفر است. بر اساس این نظرسنجی، تمایل به مهاجرت در سال ۹۵ برابر با ۲۹.۸درصد بوده است. به عبارتی ۲۹.۸ درصد از افراد در آن سال بیان کرده‌اند که مایلند مهاجرت کنند، اما اکنون بر اساس پیمایش کیو در آذرماه ۱۴۰۰، این نسبت به بیش از ۳۳ درصد رسیده است.
از میان افرادی که تمایل به مهاجرت دارند، ۸۳ درصدشان خواستار مهاجرت با خانواده هستند. ۶۷ درصد هم به دنبال مهاجرت دائمند.
نکته قابل تامل در علت مهاجرت هاست؛ فقط ۶ درصد از افرادی که تمایل به مهاجرت دارند، دلیل آن را تحصیل اعلام کرده اند. ۷ درصد نیز عوامل سیاسی را به عنوان علت تمایلشان به مهاجرت پیش کشیده اند. اما علل اصلی را باید در عوامل فرنگی و اقتصادی جستجو کرد. ۲۲ درصد افرادی که تمایل به مهاجرت دارند، علت آن را عوامل فرهنگی و ۸۰ درصد افراد، علت را عوامل اقتصادی می‌دانند؛ این ارقام خود مشخص کننده مسیر راه مسئولان برای جلوگیری از مهاجرت هاست.
حالا دیگر تردیدی باقی نمی‌ماند که از بین رفتن تبعیض به ویژه در حوزه اقتصادی، ایجاد عدالت، کاهش محدودیت‌ها و افزایش آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی از مهمترین عواملی است که می‌تواند تمایل به مهاجرت را کاهش دهد و مسئولانی که به دنبال کاهش مهاجرت مردم هستند، باید چنین زمینه‌هایی را فراهم کنند.
