گزارش ارزیابی آمریکا: برجام، رویکردهای تهران را تغییر نداد

رویداد24- جامعه اطلاعاتی آمریکا روز سه‌شنبه گزارش مشروح خود در مورد تهدیدات پیش روی آمریکا در سال 2016 را منتشر کرد که بخش مهمی از آن به ایران اختصاص یافته است.

«جیمز کلپر» مدیر اطلاعات ملی آمریکا روز سه‌شنبه گزارش «ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا از تهدیدات جهانی» در سال 2016 را منتشر کرد.

در این گزارش 29 صفحه‌ای بارها به نام ایران اشاره شده و یک بخش کامل هم به جمهوری اسلامی ایران اختصاص یافته است.

این گزارش به طور کلی در فصل تدوین شده است:

تهدیدات جهانی شامل:

سایبر و فناوری

تروریسم

تسلیحات کشتار جمعی و اشاعه

فضا و ضدفضا

ضد اطلاعات

جرایم سازمان‌یافته فراملی

اقتصاد و منابع طبیعی

امنیت انسانی

تهدیدات منطقه‌ای

در ادامه نگاهی داریم به مهمترین بخش‌های این گزارش سالانه:

 

در اولین فصل از این گزارش، در بخشی با عنوان «تهدیدگران پیشرو»، نام ایران در کنار روسیه، چین، کره شمالی و بازیگران غیردولتی، به عنوان یکی از 5 تهدید سایبری اصلی علیه آمریکا، ذکر شده است.

در توضیح نقش ایران در حوزه سایبر آمده است: «در سال 2015، ایران برای پشتیبانی از اولویت‌های امنیتی خود، اثرگذاری بر رخدادها و مقابله با تهدیدات، از جاسوسی، پروپاگاندا و حملات سایبری از جمله علیه متحدان ایالات متحده در منطقه، استفاده کرد.»

 

در فصل دوم این گزارش، یعنی فصل مربوط به «تروریسم»، همانطور که انتظار می‌رفت، ایران به حمایت از گروه‌های تروریستی متهم شده است.

در ابتدای این فصل آمده است: «ایالات متحده و متحدانش در سال 2016، با محیط تهدید چالش برانگیزی مواجه هستند. افراط‌گرایی خشن سنی از دهه 1970 به بعد روند رو به رشدی داشته و بیش از هر زمان دیگری در طول تاریخ، گروه، عضو و مأمن دارد. در عین حال، افراط‌گرایی خشن شیعی احتمالا برای مقابله با تهدیدات فرضی و واقعی و همچنین پیشبرد نفوذ ایران، تنش‌های مذهبی را تعمیق خواهد کرد.»

این گزارش در بخش دیگری ایران را به حمایت حوثی‌ها در یمن متهم کرده و افزوده است: «ایران به عنوان اصلی‌ترین حامی دولتی تروریسم، به اعمال نفوذ در بحران‌های منطقه از طریق سپاه پاسداران انقلاب (نیروی قدس) و شرکای تروریستش در حزب‌‌الله لبنان و گروه‌های نیابتی دیگر، ادامه می‌دهد. این کشور همچنین از متحدان خود در منطقه، حمایت نظامی و اقتصادی می‌کند. ایران و حزب‌الله همچنان تهدیدی تروریستی برای منافع ایالات متحده و شرکایش در سرتاسر جهان هستند.»

 

نام ایران در فصل سوم گزارش، که مربوط به «تسلیحات کشتار جمعی و اشاعه» است هم وجود دارد. در ابتدا در بخش مربوط به کره شمالی عنوان شده است که پیونگ یانگ به ایران اقلام مربوط به برنامه موشکی صادر کرده است.

در ادامه در صفحه 8 این گزارش، بخش کاملی به ایران اختصاص یافته است، به این عنوان: «پایبندی ایران به توافق با هدف حفظ توانمندی‌ها و رسیدن به رفع تحریم‌‌ها.»

در این بخش آمده است: «ایران احتمالا برنامه جامعه اقدام مشترک را ابزاری برای رفع تحریم‌ها و در عین حال حفظ توانمندی‌های هسته‌ای‌اش و همچنین گزینه توسعه زیرساخت‌های هسته‌ای‌اش می‌داند. ارزیابی ما همچنان این است که هدف راهبردی فراگیر ایران جهت ارتقا امنیت، پرستیژ و نفوذ منطقه‌ای این کشور را به پیگیری توانمندی‌هایی واداشته که اهداف ایران در زمینه انرژی هسته‌ای و فناوری را محقق کرده و در عین حال این توان را به این کشور می‌دهد که در صورت اتخاذ تصمیم، بتواند تسلیحات هسته‌ای قابل حمل با موشک، بسازد. پیگیری این اهداف از سوی ایران، میزان پایبندی این کشور به برجام در طول زمان را تعیین می‌کند. نمی‌دانیم که آیا ایران نهایتا تصمیم به ساخت سلاح هسته‌ای می‌گیرد یا نه.»

همچنین، ارزیابی ما همچنان این است که ایران برای ساخت یک سلاح هسته‌ای، با هیچ مانع غیرقابل عبوری مواجه نیست که همین امر اراده سیاسی ایران را به مهمترین عنصر بدل می‌کند. با این حال، اجرای برجام از سوی ایران، زمان مورد نیاز این کشور برای تولید مواد تشعشع‌زا برای ساخت یک سلاح هسته‌ای را از چند ماه به حدود یک سال افزایش داده است. برجام همچنین شفافیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران را افزایش داده است که این امر عمدتا از طریق دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اختیارات بازرسی ذیل پروتکل الحاقی موافقتنامه جامع پادمانی، حاصل می‌شود.

در نتیجه، جامعه بین‌المللی در جایگاه مناسبی قرار گرفته تا به سرعت تغییراتی را که با هدف کاهش زمان مورد نیاز ایران برای تولید مواد تشعشع‌زا در برنامه این کشور انجام می‌شود، شناسایی کند. علاوه بر این، برجام ابزاری در اختیار آژانس قرار داده تا موارد نقض ممنوعیت‌های اعمال‌شده بر فعالیت‌‌های مشخص تحقیق و توسعه را که می‌توانند به ساخت یک سلاح هسته‌ای کمک کنند، مورد تحقیق قرار دهد.

قضاوت ما این است که ایران در صورت ساخت سلاح‌های هسته‌ای، ترجیح می‌دهد برای استفاده از آن‌ها، موشک‌های بالستیک را به کار بگیرد. موشک‌های بالستیک ایران ذاتا دارای توان حمل تسلیحات کشتار جمعی هستند و تهران همین حالا هم بزرگترین زرادخانه موشک‌های بالستیک در خاورمیانه را در اختیار دارد. پیشرفت ایران در پرتاب موشک‌های فضایی و همچنین خواسته این کشور برای ایجاد بازدارندگی در برابر ایالات متحده و متحدانش، ابزار و انگیزه لازم برای ساخت موشک‌های دوربردتر از جمله موشک‌های بالستیک قاره پیما را در اختیار ایران قرار می‌دهد.»

 

در ادامه پس از پایان تهدیدات جهانی، در فصل مربوط به تهدیدات منطقه‌ای، در چند بخش دیگری از جمله مسئله ضد اطلاعات و همچنین بررسی اوضاع در ترکیه، عراق، یمن و سودان نیز از ایران نام برده شده است. جامعه اطلاعاتی آمریکا در گزارش خود نوشته‌اند که سرویس‌های اطلاعاتی ایران همچنان آمریکا را به عنوان اصلی‌ترین تهدید می‌بینند.

این ارزیابی، گسترش نفوذ و نقش ایران در منطقه را مایه نگرانی ترکیه دانسته و حمایت ایران از گروه‌های شیعه دخیل در بازپس‌گیری مناطق تحت تصرف داعش در عراق را دلیل بی‌میلی اهل سنت این مناطق به مخالفت با داعش ارزیابی کرده است. در مورد یمن نیز ایران به عنوان پشتیبان حوثی‌ها معرفی و عنوان شده است که ایران آمادگی خود برای مذاکره را نشان داده است. در ارتباط با سودان هم در این گزارش گفته شده است که این کشور پس از قطع روابط دیپلماتیک با ایران، به عربستان نزدیک‌تر شده است. 

 

صفحه 24 گزارش تقریبا به طور کامل به ایران اختصاص یافته و در آن در مورد برنامه جامع اقدام مشترک، برنامه موشکی و نقش منطقه‌ای ایران صحبت شده است.

در این بخش از گزارش آمده است: «از ماه ژانویه، تهران تعهدات لازم برای اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را اجرایی کرده، بازداشت‌شدگان را مبادله کرده و 10 ملوان ایالات متحده را آزاد کرده است. با وجود این تحولات، جمهوری اسلامی ایران به دلیل حمایتش از تروریست‌‌ها منطقه‌ای و گروه‌های شبه نظامی و رژیم (بشار) اسد (رئیس‌جمهور سوریه) و همچنین توسعه توانمندی‌های پیشرفته نظامی، تهدیدی پایدار برای منافع ملی ایالات متحده است. تهران خود را رهبر «محور مقاومت»، که شامل رژیم اسد و گروه‌های محلی همسو با ایران به خصوص حزب‌الله لبنان و شبه نظامیان شیعه عراقی، می‌داند. هدف آن‌ها مقابله با نفوذ ایالات متحده، عربستان سعودی و اسرائیل، تقویت متحدانشان و مبارزه با گسترش داعش است. تهران ممکن است که از شهروندان آمریکایی بازداشت شده به هنگام ورود به اراضی ایران، به عنوان یک برگ چانه‌زنی برای دستیابی به امتیازات مالی یا سیاسی همسو با اهداف راهبردی‌اش، استفاده کند.»

این گزارش می‌افزاید: «دخالت ایران در درگیری‌های سوریه، عراق و یمن در سال 2015 تعمیق شد. در سوریه، ایران به صورتی علنی‌تر به کشته شدن «شهدای» ایرانی اذعان کرده، شمار نیروهایش را افزایش داده و نقش پیشروتری در مبارزه با «تروریست‌ها» بر عهده گرفته است. در عراق، نیروهای رزمی ایران، از راکت، توپخانه و پهپاد برای مقابله با داعش استفاده کرده‌اند. ایران همچنین با تلاش برای انتقاد کمک‌های کشنده برای حوثی‌ ها، از آن‌ها حمایت می‌کند. تهران تقریبا قطعا در سال 2016 نیز برای حمایت از شرکای منطقه‌‌ای خود و گسترش نفوذ منطقه‌ای‌‌اش در سرتاسر خلیج فارس و مرزهای شرقی خود فعال خواهد ماند. مقامات ایرانی معتقدند که مقابله با دشمنان در مناطق دور از مرزها، به جلوگیری از کشیده شدن بی‌ثباتی به داخل ایران کمک کرده و تهدید داعش برای ایران و شرکای منطقه‌ای‌اش را کاهش می‌دهد. ایران همچنین همکاری خود با روسیه در منطقه را افزایش داده است.»

در ادامه گزارش با بیان اینکه «آیت‌الله خامنه‌ای رهبر عالی ایران همچنان ایالات متحده را تهدیدی بزرگ برای ایران می‌داند و ارزیابی ما این است که با وجود اجرای برجام، نگاه وی تغییری نمی‌کند،» عنوان شده است که برخورد سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی با روزنامه‌نگاران و تجار متهم به ارتباط با غرب، پیامی است مبنی بر اینکه برجام به معنی تغییر در روابط با غرب نخواهد بود. این گزارش می‌افزاید: «ایران در ژانویه 2016 چند شهروند ایالات متحده را که در ایران بازداشت شده بودند، آزاد کرد، اما ممکن است که این کشور از شهروندان دیگر ایالات متحده به عنوان یک برگ چانه‌زنی برای امتیازگیری از ایالات متحده استفاده کند.»

در پایان بخش مربوط به ایران در گزارش آمده است: «نظامیان و سازمان‌‌های امینی ایران می‌خواهند نشان دهند که آرمان‌های قدرت منطقه‌ای آن‌ها با وجود توافق هسته‌ای، تغییری نکرده است. یک هفته پیش از روز اجرای برجام، ایران آزمایش یک موشک بالستیک «دور برد» و دقیق‌تر خود به نام عماد را علنی کرد. ایران همچنین توسعه سامانه‌های تسلیحاتی تولید داخل، زیردریایی‌ها و جنگ‌افزارهای سطحی، توپخانه و پهپادی را با هدف ایجاد بازدارندگی در برابر دشمنان بالقوه خود و تقویت نفوذ و جایگاه منطقه‌‌ای‌اش، علنی می‌کند. مشارکت ایران در درگیری‌های سوریه و عراق، منجر به کسب تجربیات ارزشمند میدانی برای انجام عملیات‌های ضدشورش، توسط نیروهای این کشور شده است.