افزایش ۳۹درصدی مرگ ناشی از فشار خون بالا در ایران

رویداد۲۴ رضا ملک‌زاده، فشار خون را مهمترین و شایعترین عامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی، سکته‌های قلبی و مغزی و بیماری‌های مزمن کلیوی دانست و آن را یک خطر رو به رشد برای سلامت کشورهای در حال توسعه و کم‌درآمد توصیف کرد.

نویسنده همکار در وسیع‌ترین و دقیق‌ترین مطالعه جهانی «بار بیماری فشار خون در 195 کشور طی سالهای 1990 تا 2015 » با استناد به نتایج مطالعه، از افزایش قابل ملاحظه بار این بیماری در برخی کشورها و کاهش چشمگیر آن در کشورهای پردرآمد و توسعه‌یافته جهان خبر داد.

فشار خون بالا، فشار خون مضاعفی است که بر رگهای خونی و اعضای مهمی مانند قلب، مغز و کلیه‌ها وارد می‌شود. در حالی که گایدلاین قدیمی جهانی، فشار خون بالا را سیستولیک معادل یا بالاتر از 140 میلی‌متر جیوه یا فشار خون دیاستولیک معادل یا بالاتر از 90 میلی‌متر جیوه می‌دانست، گایدلاین جدید جهانی، فشار خون افزایش‌یافته را سیستولیک بین 120 تا 129 میلی‌متر جیوه و دیاستولیک زیر 80 میلی‌متر جیوه اعلام کرده است. همچنین پرفشاری خون مرحله یک، سیستولیک 130 تا 139 میلی‌متر جیوه یا دیاستولیک بین 80 تا 90 میلی‌متر جیوه است، در نهایت تعریف پرفشاری خون مرحله دو شامل سیستولیک معادل یا بالاتر از 140 میلی‌متر جیوه یا دیاستولیک معادل یا بالاتر از 90 میلی‌متر جیوه است.

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه تشریح نتایج بار بیماری فشار خون در جهان، شمار مبتلایان این بیماری را یک میلیارد و 130 میلیون نفر بر اساس فشار خون سیستولیک معادل یا بالاتر از 140 میلی‌متر جیوه اعلام کرد و گفت: بر اساس راهنمای بالینی جدید، این مطالعه پیش‌بینی می‌کند تعداد مبتلایان فشار خون، از 1.87 میلیارد نفر در سال 1990 به‌ 3.5 ‌میلیارد نفر در سال 2015 افزایش یافته باشد. این رقم شاید بسیار زیاد به‌نظر برسد اما گویای واقعیت‌هایی است که به‌زودی درباره فشار خون شاهد خواهیم بود.

وی افزود: نرخ ابتلا به فشار خون در جهان طی سالهای یادشده، بر مبنای فشار خون سیستولیک 140 میلی‌متر جیوه و بالاتر، از 17 هزار در هر 100 هزار نفر، به 20 هزار در هر 100 هزار نفر رسیده اما همین نرخ بر مبنای فشار خون سیستولیک 115‌ــ110 میلی‌متر جیوه و بالاتر، از 73 هزار در هر 100 هزار نفر‌ به‌ 81 هزار در هر 100 هزار نفر ‌در 2015 افزایش یافته است.

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه به شمار مرگهای سالانه ناشی از فشار بالا اشاره کرد و افزود: شمار مرگها از 7.2 میلیون نفر در سال 1990، به 10.7 میلیون نفر در سال 2015 رسیده و به‌عبارتی، مرگهای ناشی از فشار خون در جهان طی 25 سال یادشده، بیش از 48 درصد افزایش داشته است.

به‌گفته وی اما بر اساس پیش‌بینی مطالعه، مرگ‌ومیر سالانه ناشی از فشار خون از 135 مرگ در هر 100 هزار نفر در سال 1990 به 145 مرگ در هر 100 هزار نفر در 2015 رسیده است و این ارقام، در فشار خون سیستولیک 140 میلی‌متر جیوه و بالاتر، کمتر است.

ملک‌زاده در عین حال توضیح داد: اما بر اساس نرخ استانداردشده سنی مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های مرتبط با فشار خون، تعداد مرگها از 225 در هر 100 هزار نفر به 170 در هر 100 هزار نفر کاهش یافته که نشان می‌دهد رشد جمعیت و پیری جمعیت عامل افزایش مرگهای مشاهده‌شده بر اثر فشار خون در ارقام قبلی بوده و اگر مقیاس، نرخ استانداردشده سنی باشد، میزان مرگ‌ومیرهای ناشی از این بیماری کاهش داشته است.

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، بیشترین مرگ ناشی از بیماری‌های مرتبط با فشار خون بالا در 2015 را مربوط به ایسکمیک قلبی، سکته‌های قلبی و مغزی، سایر بیماری‌های قلبی عروقی و بیماری‌های مزمن کلیوی دانست.

و اما دیگر یافته نگران‌کننده این مطالعه جهانی، سالهای ازدست‌رفته عمر بر اثر ناتوانی‌های ناشی از فشار خون است که به‌گفته ملک‌زاده، طبق پیش‌بینی مطالعه و بر اساس فشار خون سیستولیک 115 ــ 110 میلی‌متر جیوه، میزان سالهای ازدست ‌رفته عمر بر اثر ناتوانی ناشی از فشار خون که در 1990‌، 148 میلیون سال بوده، با رشد 43درصدی‌، به 212 میلیون سال در 2015 ‌رسیده است.

به‌گفته معاون تحقیقات وزیر بهداشت، بار بیماری فشار خون با افزایش سن بیشتر می‌شود؛ به‌طوری که 66 درصد بار این بیماری بین گروه‌های سنی بین 80 ــ 25 سال و بالاتر مورد مطالعه، مربوط به سنین بالای 60 سال است. بیش از 50 میلیون سال ازدست‌رفته عمر نیز مربوط به گروه‌های سنی زیر 55 سال است که این رقم نشان می‌دهد فشار خون یک تهدید برای افراد زیر این سنین شده است.

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: شمار مرگ‌ومیر استانداردشده سنی زنان بر اثر فشارخون، 145 به‌ازای هر 100 هزار و در مردان 197 به‌ازای هر 100 هزار نفر است.

وی افزود: در تمام گروه‌های سنی بار بیماری فشار خون طی 25 سال مورد مطالعه، در مردان بیش از زنان است. 125 میلیون سال عمر ازدست‌رفته مربوط به مردان و 86 میلیون سال عمر ازدست‌رفته مربوط به زنان است. تنها در گروه سنی 80 سال به بالا‌، به‌دلیل زندگی طولانی‌تر ناشی از امید به زندگی بالاتر، بار این بیماری در زنان بیشتر می‌شود.

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: 30 درصد سالهای ازدست‌رفته عمر بر اثر ناتوانی ناشی از فشار خون بالا و بیماری‌های مرتبط با آن، مربوط به بیماری ایسکمیک قلبی و سکته‌های قلبی و مغزی بوده است. همچنین سایر بیماری‌های قلبی عروقی و به‌ویژه بیماری‌های مزمن کلیوی بار قابل توجهی را در سالهای ازدست‌رفته عمر ناشی از فشار خون به خود اختصاص داده‌اند.

وی هشدار داد که‌ 30 درصد بار بیماری‌های قلبی میان افراد 25 تا 29 سال نیز مربوط به کسانی است که دارای فشار خون بالا بوده‌اند.

معاون تحقیقات وزیر بهداشت در ادامه با بیان این‌که بیشترین بار بیماری فشار خون (‌60 درصد‌)‌ در 10 کشور جهان بوده است، گفت: دو کشور بر اساس نرخ جمعیت بالاتر در جهان، بیشترین بار این بیماری را متحمل شده‌اند که شامل چین با دو میلیون و 334 هزار مرگ و 45.1 میلیون سال از‌دست‌رفته عمر و هند با یک میلیون و 638 هزار مرگ و 38.7 میلیون سال ازدست‌رفته عمر‌ بر اثر نانوانی ناشی از فشار خون بالا بودند. روسیه، اندونزی و ایالات متحده نیز بین کشورهایی هستند که این مطالعه‌، برای آنها، بار بالای فشار خون را کنار چند کشور نام‌برده پیش‌بینی کرده است.

‌ملک‌زاده سپس به میزان کاهش یا افزایش بار بیماری فشار خون در مناطق مختلف جهان اشاره کرد و افزود: اروپای غربی (به‌عنوان موفق‌ترین منطقه)‌، اروپای مرکزی‌، آسیا‌ پاسفیک و آمریکای شمالی همگی دارای کاهش رشد مناسبی در تعداد مرگها و سالهای ازدست‌رفته عمر ناشی از فشار خون شده‌اند و این در حالی است که منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، جنوب و شرق آسیا‌، آمریکای مرکزی و کشورهای صحرای آفریقا دارای افزایش قابل توجه (بین 60 تا بیش از 100 درصد) در بار بیماری فشار خون هستند.

وی با استناد به دیگر نتایج مطالعه جهانی بار بیماری فشار خون در 195 کشور، بالاترین نرخ مرگ‌ومیر استانداردشده سنی ناشی از بیماری‌های مرتبط با فشار خون را در افغانستان با 637 مرگ و عراق با 415 مرگ در هر 100 هزار نفر اعلام کرد و پایین‌ترین نرخ را مربوط به فرانسه با 62 مرگ و کانادا با 64 مرگ در هر 100 هزار نفر دانست.

وی انگلستان را موفق‌ترین کشور در کنترل بار بیماری فشار خون با کاهش 50درصدی مرگها و 55درصدی سالهای از‌دست‌رفته عمر معرفی کرد و گفت: کشورهای پردرآمد توسعه‌یافته‌ای همچون فرانسه، کانادا، آلمان، ایتالیا نیز جزو کشورهای بسیار موفق در این زمینه بوده‌اند.

استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران، کشور آمریکا را نیز در شمار کشورهای موفق در کنترل بار بیماری فشار خون برشمرد و افزود: میزان کاهش مرگ بر اثر فشار خون در آمریکا‌ 8 درصد و سالهای ازدست‌رفته عمر 11 ‌درصد بوده است.

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، همچنین تعداد مرگهای ناشی از فشار خون در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را در سال‌ 1990‌، 381 هزار مورد اعلام کرد که با بیش از 70 درصد رشد در سال 2015 به 650 هزار مورد رسیده است. همچنین تعداد سالهای ازدست‌رفته عمر ناشی از این بیماری در منطقه‌، بیش از 15 میلیون سال برآورد شده که نسبت به 1990، با 9 میلیون سال ازدست‌رفته‌، 66 درصد افزایش نشان می‌دهد.

معاون تحقیقات وزیر بهداشت گفت: در سال 1990، 31 هزار مرگ بر اثر فشار خون سیستولیک معادل 140 میلی‌متر جیوه و بالاتر در ایران رخ داده ‌که در سال 2015‌، این رقم با 39 درصد افزایش، به‌ 44 هزار مرگ رسیده است، همچنین تعداد سالهای ازدست‌رفته عمر ناشی از این بیماری، طی سال 1990، از 699 هزار سال با حدود 32 درصد افزایش به 926 هزار سال در 2015 رسیده و این ارقام با محاسبه فشار خون معادل 115 ــ 110 میلی‌متر جیوه و بالاتر، بسیار بیشتر است.

نویسنده همکار در مطالعه مهم جهانی بار بیماری فشار خون، با مقایسه وضعیت ایران و ترکیه افزود: وضعیت ترکیه، به‌خلاف ایران که با رشد بالایی در تعداد مرگ و سالهای ازدست‌رفته عمر ناشی از فشار خون مواجه بوده، بسیار بهتر از ایران است، به‌طوری که این کشور، شاهد کاهش 3درصدی مرگ و 9درصدی سالهای ازدست‌رفته عمر بر اثر فشار خون بالا در سال 2015 بوده است.

معاون تحقیقات وزیر بهداشت در پایان تأکید کرد: نگاهی به وضعیت کشورهای مختلف جهان در بار بیماری فشار خون، به‌خوبی نشان می‌دهد که کشورهای توسعه‌یافته با درک خطر رو به رشد فشار خون به‌عنوان عامل بروز بسیاری از بیماری‌های پرهزینه ‌مانند بیماری‌های قلبی عروقی و سکته‌های قلبی و مغزی و در نهایت، مرگهای زودرس، توانسته‌اند آن را طبق الگوی مناسبی هم در زمینه پیشگیری و هم در زمینه درمان این بیماری تأثیرگذار تحت کنترل درآورند، این در حالی است که بار بیماری فشار خون در کشورهای توسعه‌نیافته و کم‌درآمد، روز به روز سنگین‌تر و تعداد مرگها و سالهای ازدست‌رفته عمر ناشی از ناتوانی‌ها بیشتر می‌شود.