جانشین ملا اخترمنصور کیست؟

رویداد24- کشته شدن رهبر گروه طالبان، ملا اختر منصور در حملات هوایی آمریکا در پاکستان سؤالات زیادی به وجود آورده است، به‌خصوص درباره مذاکرات متوقف‌شده صلح میان دولت افغانستان و طالبان.

به گزارش آسیا تایمز، حملات هوایی سی. آی. اِی تنها چند روز پس از گردهمایی نمایندگانی از آمریکا، پاکستان، افغانستان و چین صورت گرفت که برای ادامه و ازسرگیری مذاکرات صلح تشکیل‌شده بود. 

مرگ منصور نه‌تنها شانس دستیابی به صلح را از بین برد، بلکه احتمال کنترل گروه توسط رهبری تندروتر، سراج‌الدین حقانی، را بیشتر کرد. مرگ منصور می‌تواند سبب قدرت گیری بیشتر گروه‌های تروریستی مانند داعش و حزب جنبش اسلامی ازبکستان (IMU) شود. 

این عملیات از جانب آمریکا علیه ملا اختر منصور نشان‌دهنده عزم و اراده این کشور در دنبال کردن رهبر طالبان در هر نقطه‌ای  از پاکستان است که می‌تواند روابط محدود و تیره‌وتار پاکستان و آمریکا را وخیم‌تر کند. مجلس نمایندگان آمریکا چندین لایحه در بیست مه تصویب کرد که کمک‌های نظامی آمریکا به پاکستان را محدود کند. در این قوانین کمک نظامی به پاکستان از طرف آمریکا، به دستگیری و اعدام رهبران مهمِ گروه سراج‌الدین حقانی مشروط شده است. 

اولین باری است که حملات هوایی آمریکا به‌طور مستقیم رهبر گروه طالبان افغانستان را هدف قرارداده و کشته است و این اتفاق در استان بلوچستانِ پاکستان رخ‌داده است. منصور در حالی کشته شد که دولت آمریکا هنوز گروه طالبان را به‌طور رسمی در لیست گروه‌های تروریستی قرار نداده بود. 

ولی محمد که بود؟

منصور پنج سال پس از کشته شدن رهبر القاعده اسامه بن‌لادن در شهر ایبت آباد پاکستان کشته شد. بمب‌های هوایی شلیک‌شده در 4:30 دقیقه عصر روز شنبه (21 مه 2016) در نزدیکی شهر احمد وال در منطقه کوچاکی به یک تویوتا کرولای سفیدرنگ با پلاک ALL 570اصابت کرد و دو سرنشین آن کشته شدند. اجساد این دو براثر سوختگی قابل‌شناسایی نبود. 

این ماشین یک تاکسیِ کرایه‌ای بود که بنا به ادعای پاکستان از شهر تفتان در مرز ایران، وارد پاکستان شده بود (وزارت خارجه ایران این ادعای پاکستان را رد کرده است). راننده ماشین محمد اعظم برای شرکت کرایه ماشین الحبیب خارج از کویته کار می‌کرد. 

طبق ادعای اولیه مسئولین پاکستان، مسافر این خودرو در هنگام ورود به پاکستان با خود یورو به همراه داشته است که بعد آن را به روپیه پاکستان تبدیل کرده است. 

جنازه این دو فرد در آمبولانسی به بیمارستان غیرنظامی کویته منتقل شد که جنازه راننده پس از کالبدشکافی به خویشان دانش تحویل داده شد. بدنِ مرد مسافر که ولی محمد نام داشت آن‌قدر سوخته بود که قابل‌شناسایی نبود. برخی مقامات ارشد امنیتی جنازه او را برای انجام آزمایش DNA دریافت کردند. 

مرگ رهبر طالبان و بروز مشکلات جدید

پاکستان همیشه اتهامات مقامات آمریکا و افغانستان درباره حضور رهبران طالبان در خاکش را رد کرده است. اما اکنون مشخص شد که منصور پاسپورت پاکستانی بانام مستعار ولی محمد داشته است. 

بر روی پاسپورت پاکستانی که در لاشه‌های خودروی بمب خورده پیدا شد، تصویر منصور دیده می‌شد؛ اما بانام مستعار "ولی محمد" فرزند "شاه محمد" از بلوچستان. صاحب این پاسپورت در 28 مارس 2016 پاکستان را به مقصد ایران ترک کرده بود و در روز بازگشت کشته شد (ایران این ادعا را رد کرده است). 

تاریخ تولد درج‌شده در پاسپورت 1 ژانویه 1972 می‌باشد. پاسپورت در تاریخ 11 اکتبر 2011 توسط مرجع ثبت اطلاعات ملی (NADRA) صادرشده است و تاریخ اتمام اعتبار آن 10 اکتبر 2016 است. 

آیا اقدام آمریکا درست بود؟

در هنگام اعلام عمومی این خبر، وزیر امور خارجه آمریکا جان کری اظهار داشت که دولت پاکستان را از این حمله هوایی مطلع کرده بودند. 

کری گفت: " آمریکا در طی یک حمله هوایی ارزشمند رهبر گروه طالبان ملا منصور را در منطقه‌ای متروک در مرز پاکستان- افغانستان هدف قرارداد. منصور تهدیدی مداوم و قریب‌الوقوع برای کارکنان آمریکا و افغان‌ها محسوب می‌شد. اگر افرادی بخواهند در مسیر صلح قرار بگیرند و به تهدید و کشتار مردم ادامه دهند، چاره‌ای جز مقابله نداریم و پاسخی مناسب به آن‌ها خواهیم داد."

وی ادامه داد: " گفتگوهایی طولانی با پاکستان و افغانستان درباره هدف قرار دادن ملا منصور داشتیم و رهبران هر دو کشور را در جریان این حمله هوایی قرار داده بودیم. مهم است مردم بدانند منصور فعالانه در طرح‌ریزی حملات کابل در افغانستان دست داشته است و خطری جدی برای شهروندان افغان و نیروهای ائتلاف محسوب می‌شد."

اما سخنگوی وزارت خارجه پاکستان در واکنش به این حمله هوایی اظهار داشت که نخست‌وزیر و رئیس ستاد ارتش این کشور پس از رخداد این حمله توسط مقامات آمریکا در جریان قرار گرفتند. 

سخنگوی وزارت خارجه پاکستان گفت: "در جریانِ تحقیقات بیشتر دولت پاکستان باری دیگر این حمله هوایی را نقض حاکمیت ملی خود می‌خواند؛ مشکلی که درگذشته نیز با آمریکا داشته است."

پاکستان در خلال سال‌های 1996 تا 2001 و در دوره رهبریِ ملا عمر، متحد اصلی طالبان افغانستان بود. پاکستان به‌رغم فشار برای همکاری علیه این گروه که حاضر به آمدن بر سر میز مذاکره نشد، همچنان به حمایت از آن ادامه می‌دهد. 

چه کسی جانشین منصور خواهد شد؟ 

انتظار می‌رود مرگ منصور باعث وقوع موجی دیگر از نبردهای جانشینی در میان طالبان شود و علاوه بر آن شکاف‌هایی که در پس از مرگ ملا محمد عمر در این گروه به وجود آمد را تعمیق کند. 

صدور مجوز این حمله هوایی توسط باراک اوباما مشخص کرد که آمریکا در تعقیب رهبران طالبان در پاکستان بسیار مصمم است. دولت اشرف غنی در کابل بارها پاکستان را به پناه دادن به شورشیان افغان متهم کرده است. 

محافل آگاه در مقر امنیتی پاکستان معتقدند فرمانده ارشد عملیاتی شبکه شبه‌نظامی حقانی (سراج‌الدین حقانی) قرار است رهبر جدید طالبان باشد. سراج‌الدین به استفاده از تاکتیک‌های ظالمانه علیه نیروهای ائتلاف در افغانستان معروف است. 

منصور، سراج‌الدین و هیبت الله آخوندزاده را به‌عنوان نمایندگان خود برگزیده بود. آخوندزاده یک روحانی معروف در قندهار (منطقه مرکزی طالبان) است که تحت رژیم طالبان به‌عنوان رئیس دادگستری افغانستان خدمت کرده است. 

گروه تروریستی و مرگبار حقانی که ظاهراً از خاک پاکستان عملیات خود را انجام می‌دهند و رهبرانش در مقر امنیتی پاکستان به‌عنوان "دارایی استراتژیک" محافظت می‌شوند، برخی از خونین‌ترین حملات تروریستی در کابل را طرح‌ریزی کرده‌اند که منجر به مرگ صدها نفر شده است. 

در حال حاضر گروه حقانی نفوذی بر جنگجویان جنوب ندارد؛ اما مرگ منصور می‌تواند قدرتشان در بحبوحه‌ی شورش‌ها را تقویت کند و درنتیجه مصالحه از قبل نیز دشوارتر شود. 

سراج‌الدین و پدرش ایدئولوژیست هایی هستند  که با شیخ عیسی المصری کارکرده‌اند که یک متفکر تأثیرگذار در القاعده است و با معرفی اسلام القاعده به جنگجویان، آن‌ها را افراط‌گرا می‌کرد. زمانی که پس از حملات تروریستی یازده سپتامبر نیروهای متحد آمریکا وارد  افغانستان شدند، اعضای گروه حقانی به سازمان اطلاعات پاکستان در شمال وزیرستان پناه بردند و به یکی از اولین مبارزان ضد آمریکا در مناطق مرزی تبدیل شدند. 

منصور سراج‌الدین را به دلیل قدرت نظامی و تأثیر سیاسی پدرش جلال‌الدین، به نمایندگی خود برگزید.

درواقع منصور یکی از اعضای بنیان گزار طالبان افغانستان بود. او شخصاً مولا عمر و بن‌لادن را می‌شناخت؛ اما تا زمان مرگ ملا عمر فعالیت و حضور خود را زیاد آشکار نمی‌کرد. 

زمانی که پس از مرگ ملا عمر به‌عنوان رهبر طالبان انتخاب شد، تصور می‌شد سازمان امنیت پاکستان راه را برای جانشینی او هموارساخته است. اما موضع او در مذاکرات صلح با دولت افغانستان سبب غافلگیری و شرمندگی دولت پاکستان شد که موافق با پیشروی روند مصالحه بود. 

جنگجویان طالبان در زمان رهبری  منصور شورشی استثنایی ترتیب دادند و حمله‌های سنگینی به مناطق مختلف افغانستان صورت گرفت تا فشار را بر نیروهای امنیتی افغانستان بیشتر کنند. علیرغم فشار از جانب آمریکا و پاکستان، او از مذاکره‌ی رودررو با دولت افغانستان امتناع کرد و برای انجام مذاکره شروطی تعیین کرد.

منصور در روستای میوند در استان قندهار افغانستان بزرگ شد و زمانی که پس از خروج نیروهای شوروی کشور غرق در جنگ‌های داخلی شد، او در مکانی نه‌چندان دور از ملا عمر زندگی می‌کرد. او با طالبان در مبارزه با جنگ‌سالاران فاسد و ظالم منطقه هم‌دست شد و در فراهم کردن پول و اسلحه از طریق تجار ثروتمند قبیله‌اش نقش داشت.   

او سپس به پاکستان رفت و سالها به‌عنوان دانش‌آموز دارالعلوم حقانیه در استان خیبر در این کشور زندگی کرد. ملا عمر و سراج‌الدین نیز در همین مدرسه تحصیل کردند. 

منصور جوان به‌تدریج وزیر هوانوردی شد که حملات هوایی علیه نیروهای مخالف در شمال را هدایت می‌کرد. او در این دوران با بن‌لادن آشنا شد زیرا وی نزدیک به فرودگاه قندهار زندگی می‌کرد که منصور اکثر زمان خود را آنجا می‌گذراند و بن‌لادن گاهی برای صحبت با مبارزان عرب به آنجا سر می‌زد. 

او در سال 2001 همانند بسیاری دیگر از رهبران کلیدی طالبان تسلیم‌شده بود، اما بازهم نیروهای آمریکایی باور نمی‌کردند که آن‌ها دست از مبارزه برداشته‌اند. پس از یک سری حملات تهاجمی نظامی، او به پاکستان گریخت و به بازسازی طالبان به‌عنوان یک گروه شورشی کمک کرد. 

آیا یعقوب رهبر می‌شود؟

در روزنامه‌ی 5 اکتبر 2015 نیویورک تایمز آمده است: "ملا منصور در بندرگاه توریستی در غرب دبی منزلی دارد که مرتباً به آنجا رفت‌وآمد می‌کند و بخشی از تجارت خود را ازآنجا انجام می‌دهد. او نه‌تنها پولدار است، بلکه از امکانات سفر و امنیت خوبی نیز برخوردار است."

این گزارش به نقل از یک مقام امنیتی ارشد افغانستان گفت: "گفته می‌شود او منزلی دارد که توسط سازمان اطلاعات پاکستان در شهر کویته محافظت می‌شود که ازآنجا نیز بخش دیگری از تجارت خود ازجمله یک شرکت موبایل را مدیریت می‌کند... گرچه او در لیست سیاه پرواز سازمان ملل قرار دارد، اما پروازهای زیادی به داخل و خارج از پاکستان داشته است."

منصور در 29 ژوئیه 2015 به‌عنوان رهبر طالبان انتخاب شد. اما گروهی جداشده از طالبان به نام فدائیان (Fidayeen Front) ادعا کردند منصور و گل آغا در یک کودتا ملا عمر را به قتل رسانده‌اند. منصور تا قبل از انتشار گزارشی از مرگ عمر، درباره علل مرگ او دروغ گفته بود. 

برخی رهبران طالبان انتخاب منصور را نامعتبر می‌دانستند. طیب آغا رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر نیز با این انتخاب مخالفت کرد. برخی ملا محمد یعقوب، پسر بزرگ محمد عمر را ترجیح می‌دادند. یعقوب از حمایت عمویش ملا عبدل منان و عبدل القیوم ذاکر فرمانده نظامی سابق طالبان برخوردار بود. 

پس‌ازآنکه برخی مخالفان بزرگ طالبان وفاداری خود به یعقوب را اعلام کردند، در آوریل 2016 منصور یک سمت نظامی ارشد به او داد. یعقوب که به‌طور علنی انتصاب منصور را نامعتبر خوانده بود، مسئول هدایت عملیات نظامی در 15 استان ( از 34 استان ) افغانستان شد. این گروه مسئول نظارت بر تمام امور نظامی طالبان است و ملا ابراهیم صدر رهبری‌اش را بر عهده دارد. 

یعقوب به عضویت شورای تصمیم‌گیری طالبان یا "شورای رهبری" درآمد. طالبان ملا عبدل منان را نیز به عضویت این گروه درآوردند. 

منصور تا زمان مرگش اعتقاد داشت  تا وقتی‌که نیروهای خارجی در افغانستان حضور دارند و دولت کابل پیمان امنیتی‌اش با دیگر کشورها را لغو نکند، ادامه روند صلح غیرممکن است. احتمال دارد جانشین او نیز همین سیاست را دنبال کند. 

منبع: فرارو