تجاوز به حریم بنا‌های تاریخی تهران جلوی چشم میراث فرهنگی

رویداد۲۴ از پنجره اتاق تمام طبقات اداره کل میراث فرهنگی استان تهران هم می‌شود تجاوز به حریم بنا‌های تاریخی را دید. حتی اگر این تجاوز به حریم در حد حریم منظری کلیسای تاریخی سرکیس مقدس در خیابان استاد نجات الهی باشد که مشرف به این اداره است.

ساخت و سازی برای ساختمان ۶ طبقه که چهار طبقه آن روی زمین است و مالک کاربری آن را تجاری، مسکونی و فروشگاه صنایع دستی اعلام کرده است.

جدای از آن، مهمترین اثر تاریخی و جهانی تهران که همان کاخ گلستان است هم بار‌ها مورد هجمه سرمایه گذاران قرار گرفته و در حریم ثبت شده آن نیز ساخت و ساز‌ها انجام شده و یا در حال انجام است. از سرای دلگشا گرفته تا گودبرداری در تکیه دولت. این روز‌ها هر مسئولی در سازمان میراث فرهنگی به کاخ گلستان می‌رود و برای اینکه نشان دهد دلسوز این بنای میراثی است در سرزنش تجاوز به حریم آن سخنرانی‌ها می‌کند.

جالب اینجاست که شهردار منطقه ۱۲ نیز گفته که این گودبرداری در تکیه دولت به تایید میراث فرهنگی رسیده است.

علی محمد سعادتی گفته که: در حال حاضر برخی بنا‌ها از جمله کاخ گلستان، نگارستان و عمارت مسعودیه دارای حریم قانونی هستند و در سایر ساختمان‌های واجد ارزش میراثی هیچ حریمی وجود ندارد.

همین صحبت و یا تفکرات باعث شده تا خیلی از اوقات شاهد آن باشیم که در کنار آثار تاریخی و حتی چسبیده به آن ساختمان‌های جدید ساخته شود. از جمله وقتی که بیخ گوش مسجد فخرآباد ساخت و ساز کردند و این بنا را لرزاندند.

همین چند روز پیش بود که خبر رسید: در حالی که تنها یک ماه از گشایش تنها موزه نفتی پایتخت می‌گذرد، اما عملیات غیراصولی احداث ایستگاه آتش‌نشانی در ضلع جنوبی موزه پمپ بنزین دروازه دولت، حریم این اثر ملی را در معرض تهدید قرار داد.

عملیات گودبرداری، بتن‌ریزی غیراصولی و بدون رعایت الزامات ایمنی ساخت ایستگاه آتش‌نشانی در مجاورت موزه پمپ بنزین دروازه دولت تهران که به شماره ۳۱۷۱۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، موجب تخریب بخشی از دیوار ضلع جنوبی بنای تاریخی این موزه و آسیب به اقلام و تجهیزات به نمایش درآمده در محوطه باز موزه شده است.

از سال‌ها قبل هم که موضوع ساخت مجتمع فرهنگی مذهبی ولیعصر در کنار بنای تئاتر شهر مطرح بود این مجتمع با معماری مدرن چسبیده به بنای تاریخی تئاتر شهر در تقاطع خیابان انقلاب و ولیعصر که واکنش بسیاری از افراد را از معماران تا هنرمندان گرفته در پی داشت. این درحالی بود که آن طرف‌تر از بنای ثبت ملی شده تئاتر شهر خروجی مترو قرار داشت و آن موضوع هم چالش دیگری برای این بنا شد.

حسینیه ارشاد، هم که با وجود داشتن حریم، در کنارش مجتمع تجاری ۱۱ طبقه‌ای ساخته خواهد شد. آسمان‌خراشی که چند سالی است سایه‌بان گنبد ترک خورده حسینیه ارشاد شده، در کمتر از ۵۰ متری این بنای تاریخی نگرانی‌هایی را برای کاهش حریم حسینیه ارشاد» به وجود آورد.

این درحالی است که حسینیه ارشاد سال ۸۲ در فهرست میراث ملی ثبت شده است. پیش از این رضا موسوی از کارشناسان میراث فرهنگی درباره ساخت و ساز در اطراف حسینیه گفته بود: درگذشته میراث فرهنگی تهران و مدیریت حسینیه ارشاد به این توافق رسیدند که با توجه به ضرورت وجود کتابخانه در این محدوده، ارتفاع ساختمانی که در عرصه حسینیه ارشاد ساخته می‌شود، هم‌تراز با این حسینیه و با کاربری فرهنگی باشد و اگر قرار شد ساختمان دیگری در این محدوده ساخته شود ۱۰.۵ متر بیشتر ارتفاع نداشته باشد؛ بنابراین ساخت و ساز در حریم درجه یک حسینیه ارشاد خارج از ضوابط حریم حفاظتی اثر، ممنوع است و اگر چنین اتفاقی در حال وقوع باشد، نیاز به بررسی بیشتر توسط سازمان میراث فرهنگی دارد.

از این دست اتفاقات در حوزه بهم زدن حریم منظری و میراثی و حتی حریم ثبت شده آثار تاریخی در کلانشهر تهران کم نیست. به خصوص زمانی که اداره کل میراث فرهنگی تهران با تغییرات پی در پی مدیریتی مجالی برای سر و سامان دادن به این اوضاع پیدا نمی‌کند و برنامه‌ای با متولیان شهری برای چنین موضوعاتی ندارد.