بلاتکلیفی مناسبات ایران و آمریکا؛ استراتژی یا بن بست؟

​رویداد۲۴ ظاهرا این بخشی از راهبرد دولت آمریکاست که در برخی مواقع متناقض به نظر می‌رسد، اما در نهایت هدف واحدی را دنبال می‌کند و آن فرسوده و گیج کردن ایران است.

با گذشت یک سال از خروج یکجانبه کاخ سفید از توافق هسته‌ای، تنش‌ها میان تهران و واشنگتن به شکل کنترل‌شده ادامه دارد و مناسبات ایران و آمریکا وارد دوره رکود شده است.

روز دوشنبه ۲۲ ژوئیه گذشته، در بحبوحه تنش‌ها با ایران، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، به گزارشگران در کاخ سفید گفت: شرایط امضای توافق با این کشور سخت‌تر می‌شود. این اظهارات در حالی بیان شد که ترامپ پیش‌تر چندین بار گفته بود او برای مذاکره و گفتگو با ایران آماده است.

از آن زمان تاکنون، به رغم تحرکات برخی واسطه‌ها نظیر فرانسه، مناسبات میان ایران و آمریکا وارد دوره‌ای از رکود شده و هیچ تحول جدیدی در راستای تنش‌زدایی در آن اتفاق نیفتاده است. تنش‌های سیاسی و نظامی میان دو طرف همچنان به شکل کنترل‌شده ادامه دارد و در کوتاه مدت راه حلی برای آن قابل تصور نیست. هنوز به طور دقیق معلوم نیست که چرا این تنش‌ها وارد یک دور بلاتکلیفی شده و تحرکات واسطه‌ها نیز نتوانسته است برای آن راه حلی پیدا کند. اما برخی گزارش‌ها در رسانه‌های غربی حاکی از آن است که دولت ترامپ احتمالا در حال حاضر برای ورود به گفتگو با ایران آمادگی ندارد.

"سیگنال‌های متناقض"

برخی محافل غربی می‌گویند یکی از دلایل به نتیجه نرسیدن تحرکات واسطه‌ها و عدم آغاز مذاکرات ایران و آمریکا، سیگنال‌های متناقضی است که به طور پیوسته از مقامات آمریکایی صادر می‌شود. اخیرا چندین مقام اروپایی و آمریکایی به روزنامه دیلی‌بیست گفته‌اند که دولت ترامپ مدام در مورد شروطش برای مذاکرات جدید، به ایران پیام‌های متناقض و متعارضی ارسال می‌کند و هرج و مرجی که در اثر این تناقضات ایجاد شده، ترامپ را ناراحت کرده، تلاش‌های دیپلماتیک متحدان آمریکا را پیچیده کرده و حتی سیاست‌سازان داخل آمریکا را هم گیج کرده است.

به نوشته این روزنامه، آمریکا به منظور آغاز گفتگو‌های دیپلماتیک با ایران، برای چند ماه، فعالانه تلاش کرده از طریق متحدان به مقامات ایران پیام بفرستد. اما اختلاف نظر در دولت ترامپ این فرآیند دیپلماتیک را نابود می‌کند و واسطه‌های خارجی را که میان تهران و واشنگتن وساطت می‌کنند، آشفته می‌کند. این واسطه‌ها می‌گویند آن‌ها از دریافت سیگنال‌های متناقض از تیم دونالد ترامپ خسته شده‌اند.

یکی از این واسطه‌ها که اتفاقا ترامپ به طور علنی تلاش‌هایش را زیر سوال برد، ایمانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، است. ماکرون در دو ماه گذشته چندین بار با همتای ایرانی‌اش، حسن روحانی، تلفنی گفتگو کرد و به او پیشنهاد‌هایی برای تنش‌زدایی میان ایران و غرب داد. طبق برخی گزارش‌های رسانه‌ای ماکرون به روحانی پیشنهاد داده که اعضای باقیمانده در توافق هسته‌ای جمعا ۱۵ میلیارد دلار به سازوکار «ابزار حمایت از مبادلات تجاری» (اینستکس) تزریق کنند. علاوه بر این، رئیس‌جمهور فرانسه به همتای ایرانی خود پیشنهاد کرده که با رئیس جمهور آمریکا گفتگو‌های مستقیمی انجام دهد. اما روحانی این پیشنهاد را نپذیرفته است.

در میانه این تحرکات، ترامپ ناگهان علیه ماکرون توئیت کرد و نوشت: «ایران دچار مشکلات جدی مالی است. آن‌ها ناامیدانه خواستار گفتگو با آمریکا هستند. اما به آن‌ها سیگنال‌های مختلطی از سوی همه کسانی که ادعا دارند ما را نمایندگی می‌کنند داده می‌شود؛ از جمله از سوی رئیس‌جمهور ماکرون از فرانسه. می‌دانم که ایمانوئل [ماکرون]نیت خوبی دارد مانند دیگران. اما هیچ‌کس غیر از خود ایالات متحده از جانب ایالات متحده صحبت نمی‌کند. هیچ‌کس به هیچ شکل و طریقی اجازه ندارد که به نمایندگی از طرف ما صحبت کند.»

"اقتصاد آن‌ها مرده است و بدتر خواهد شد"

دولت آمریکا در برخی موارد همزمان با پیشنهاد مذاکره با ایران، تحریم‌هایی علیه این کشور اعمال کرده است. درست است که دولت ترامپ در ظاهر سیگنال‌های متناقضی ارسال می‌کند، اما به نظر می‌رسد این سیگنال‌ها بخشی از استراتژی کاخ سفید در برابر ایران است.

یک مقام بلندپایه دولت آمریکا، در واکنش به مقوله سیگنال‌های متعارض به دیلی‌بیست گفت: «دولت (ترامپ) کاملا در این رویکرد همسو است. رئیس‌جمهور (ترامپ) به وضوح گفته است که او از دیدار با سران ایران برای رسیدن به یک توافق و دادن آینده‌ای به ایران که شایسته آن است، استقبال می‌کند.»

برخی عناصر متنفذ کاخ سفید، من جمله خود ترامپ، معتقدند که اقتصاد ایران به شدت تضعیف شده و به مرحله مرگ رسیده است؛ بنابراین نباید برای امضای توافق با این کشور عجله کرد. چندی پیش مقامات ایران اعلام کردند که تعدادی از جاسوسان سازمان سیا در ایران را بازداشت کرده‌اند. ترامپ در واکنش به این امر، ضمن تکذیب بازداشت جاسوسان، توئیت کرد: «اقتصاد آن‌ها مرده است و بسیار بدتر خواهد شد. ایران، یک آشفتگی محض است.» ترامپ چندین بار این ادعا را تکرار کرده و احتمالا یکی از دلایل عدم تمایل کاخ سفید به تنش‌زدایی با ایران همین است.

علاوه بر این، برخی محافل غیررسمی نزدیک به دولت ترامپ نیز تاکید می‌کنند که با توجه به «بحران اقتصادی» ایران، دولت ترامپ نباید برای امضای توافق اشتیاق علنی نشان دهد. در همین رابطه، مارک دوبوویتز، رئیس اندیشکده بنیاد دفاع از دمکراسی‌ها، اخیرا در توئیتی نوشت: «با توجه به بحران اقتصادی فزاینده ایران، دولت (ترامپ) باید کارزار فشار حداکثری خود را حداکثر کند و نباید برای امضای یک توافق علنا مشتاق باشد.»

اظهارات و تحرکات مقامات دولت ترامپ و محافل نزدیک به آن، نشان می‌دهد که آن‌ها ممکن است به رفع بلاتکلیفی از مناسبات ایران و آمریکا تمایلی نداشته نباشند و فقط می‌خواهند فرسایش اقتصادی ایران ادامه یابد؛ بدون اینکه تنش‌ها از کنترل خارج شود. ظاهرا این بخشی از راهبرد دولت آمریکاست که در برخی مواقع متناقض به نظر می‌رسد، اما در نهایت هدف واحدی را دنبال می‌کند و آن فرسوده و گیج کردن ایران است. مقامات آمریکا از یک طرف، وزیر خارجه ایران را به کاخ سفید دعوت می‌کنند، اما از طرف دیگر او را تحریم می‌کنند. از لزوم مذاکره حرف می‌زنند، اما در عین حال، بر تحریم‌ها می‌افزایند. ترامپ بار‌ها گفته است که به دلیل سیاست‌های دولتش، ایران نمی‌داند چه کند.