علت افزایش مرگ‌های کرونایی در ایران/ ماجرای جهش ویروس

رویداد۲۴ سید محمد جزایری، با اشاره به اینکه میزان مرگ و میر براثر ویروس کرونا در برخی کشورها کمتر و در بعضی دیگر بیشتر است، گفت: تعداد معدودی از مطالعات در دنیا در خصوص کووید ۱۹ توسط یکی از پیشرفته ترین تکنولوژیهادر علم ژنتیک به اسم تعیین توالی وسیع (Next Generation Sequencing) و یا NGSانجام شده است. 

در ایران نیز دو یا سه مرکز با استفاده از این تکنولوژی تعدادی از نمونه های ایرانی راتعیین توالی نموده اند. اخیرا دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی- گروه ژنتیک با همکاری شبکه تحقیقات بیماری های ویروسی کشور مواردی از نمونه های ایرانی را با تکنولوژی فوق الذکر مورد مطالعه قرار داده  و تعیین توالی نموده اند.

استاد ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران، افزود: اطلاعات بدست آمده از این توالی ها نشان می دهد آن جهش هایی که گفته می شود مختص نژاد ایرانی است، حداقل در جایگاه اسید آمینه مشابه آن در سایرکشورهای دنیا نیز وجود دارد.

وی ادامه داد: لذا هر جهشی و در هر موقعیت اسید آمینه نمی تواند به عنوان یک جهش متمایز برای یک کشور در نظرگرفته شود. ثانیا از جنبه تکامل ویروسی، این جهش ها در هر موقعیت اسید آمینه و بصورت تصادفی رخ نمی دهند، بلکه باید در نقاطی که از نظر اتصال به آنتی بادی (طبیعی و یا به دنبال تزریق واکسن) و یا از نظر شناخت HLA میزبان و...، رخ دهد تا در رفتار ویروس تغییر ایجاد گردد. آنگاه اینگونه جهش ها می توانند برای برخی نژادها اختصاصی عمل کنند.

در حال حاضر شواهد حاکی از آن است که اوائل سال ۲۰۲۰، این تغییرات جهشی در ویروس، در کشور چین ایجاد شده و سپس به ایران و اروپا انتقال یافته سپس دستخوش برخی تغییرات شده و متعاقبا باعث افزایش موربیدیتی و مورتالیتی در این کشورها شده است. ویروسی که در این موج دوم پاندمیک مشاهده می شود، همان ویروسی است که در  موج اول ایران و دنیای غرب را درنوردید و ویرو س جهش یافته جدیدی نیست.

بیشتر بخوانید: وزیر بهداشت: مصاحبه نکنید که تخت خالی نداریم/ مردم نباید وحشت زده شوند

جزایری با اشاره به اینکه اگر بخواهیم میزان مرگ و میر بالا در کشور را به این پدیده نسبت دهیم خیلی علمی نیست، تصریح کرد: البته باید نمونه های توالی از بیماران جدا و در مقاطع مختلف مورد تجزیه و بررسی قرار گیرد. ویروس ها زمانی که بخواهند تنوع ژنتیکی داشته و جهش ایجاد کنند دو حالت دارند، یا جهش آنها ساختاری است که در نقاط فانکشنال خاصی از ویروس رخ داده و قابلیت تکثیر را تغییر می دهد، مثلا با یک و یا چند تغییر جهشی در سطح اسید آمینه قدرت تکثیرش می تواند به چند برابر برسد که برای انسان بیماری زایی بیشتری را به دنبال خواهد داشت.

این متخصص ویروس شناسی بالینی اضافه کرد: تغییرات دیگر ویروس نیز از همان نوع ساختاریست، لیکن در نقاط آنتی ژنیک رخ میدهد، یعنی در نقاطی که با سیستم ایمنی بدن روبرو می شود که در این جا ویروس جهش و تغییراتی به خود می دهد تا سیستم ایمنی بدن آن را به عنوان آنتی ژن نشناسد؛ یعنی ویروس در بدن وجود دارد اما سیستم ایمنی آن را نمیشناسد یا چندان قوی وارد عمل نمی شود. به این پدیده فرار از سیستم ایمنی و یا Immune Escape گفته می شود.

رئیس شبکه تحقیقاتی بیماری های ویروسی کشور با اشاره به اینکه نوع دوم شایع تر بوده و اگر در کشورهای مختلف دنیا هم یافت شود، بیشتر به تغییرات در سیستم HLA میزبان باز می گردد، اظهار کرد: این پدیده در مورد سایر ویروس ها نیز وجود دارد، یعنی ویروس وارد یک جامعه شده و به فراخور HLA افراد آن، سیستم آنتی ژنیکی خود را عوض کرده و به این ترتیب از سیستم ایمنی فرار می کند. این پدیده را در مورد واکسن هم داریم که برای فرار از واکسن تغییرات آنتی ژنیک داده تا در برابر آنتی بادی های ناشی ازواکسن بتواند مقاومت کند.

جزایری ضمن بیان این مطلب که فرار این ویروس ها از سیستم ایمنی و واکسن باعث زحمت بیشتر بشر شده اما عمدتا سبب افزایش کشندگی نخواهد شد؛ خاطرنشان کرد: اینگونه تغییرات سبب افزایش آداپتاسیون ویروس با بدن میزبان می شود. بروز چنین تغییراتی به قدری زمان نیاز دارد و برای یک پدیده حادی مانند پاندمی کووید ۱۹ ایجاد جهش در هر کشوری آنهم در مدت زمان چند ماه در دنیای ویروسی قدری غیر معمول است. این که بخواهیم دنبال ویروس خاص و تغییرات آنتی ژنیکی و جهش های خاص بگردیم تا این میزان کشندگی در کشور را به موارد فوق ربط دهیم، حداقل در این دوران به اندازه کافی شواهد علمی وجود ندارد.

وی گفت : بررسی و مقایسه با کشورهای دیگر نشان می دهد زمانی که مردم اصول بهداشتی را رعایت نمی کنند میزان کشندگی ویروس کرونا افزایش می یابد مانند موج دوم کنونی که به رغم کاهش مرگ و میر در اکثریت قریب به اتفاق کشورهای دنیا و خصوصا آن دسته از کشورهایی که در موج اول بسیار آسیب دیدند، در برخی کشورهای آمریکای جنوبی و ایران نه تنها میزان مرگ و میر کاهش نیافته بلکه مقداری افزایش هم نشان می دهد.

استاد ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه جهش های اولیه ویروس کرونا از ابتدا در چین رخ داده و باعث شده از حیوانات به انسان قابل انتقال بوده و قدرت کشندگی بالایی داشته باشد، یادآور شد: هنوز جهشی جدیدتر از جهش های چند ماه قبل که سبب افزایش مورتالیتی ویروس شود، یافت نشده و تفاوت در میزان مرگ و میر به رفتار کشورها و جوامع نسبت به رعایت موارد پیشگیری و فاصله گذاری اجتماعی برای مقابله و کنترل ویروس کرونا باز می گردد. لازم به ذکر است، جهش های فراوان و جدید مرتبا از کشور های مختلف و از جمله ایران گزارش شده و خواهد شد. لیکن این جهش ها از انواعی نیستند که بخواهد این افزایش مورتالیتی را در ایران و سایر کشورهای دنیا توجیه نماید.