سایه جنگ ایران و آمریکا بر سر رفع تحریم‌ها/ تهران به دنبال حمله تلافی جویانه است؟

رویداد۲۴تنش میان ایران و غرب در فاز برنامه هسته‌ای و تقابل نظامی در واپسین روز‌های ریاست جمهوری ترامپ به اوج خود رسیده است. در حالی که تنش‌ها میان ایران و آمریکا بر سر آغاز جنگ نظامی احتمالی مستقیم یا غیرمستقیم در هفته‌های پیش رو تشدید شده است، ایران با ارسال نامه‌ای به آژانس بین‌المللی انرژی از قصد خود برای اجرای مصوبه اخیرهسته‌ای مجلس و افزایش سطح غنی سازی به ۲۰ درصد خبر داد.

العربیه روز گذشته با انتشار خبری به نقل از سفیر روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران قصد دارد سطح غنای اورانیوم را به زودی به ۲۰ درصد برساند. العربیه نوشت که دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل به اطلاع شورای حکام رسانده است که ایران گفته است قصد دارد به غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۲۰ درصد بپردازد.

در شرایطی که ایران از زمان پیروزی جوبایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بارها به صراحت از آمریکا خواسته بود تا به توافق هسته ای ایران بازگردد، اکنون تهران به دنبال افزایش سطح غنی سازی اورانیوم است، اقدامی که فراتر از تعهدات برجامی ایران و نقض این توافق از سوی ایران تلقی می شود. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین نیز روز جمعه در توییتی نوشت: «مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اطلاع شورای حکام و شورای امنیت سازمان ملل قصد ایران برای آغاز غنی‌سازی تا سطح ۲۰ درصد را رسانده است. عموما چنین گزارش‌های محرمانه‌ای در عرض ۱۰ دقیقه به رسانه‌ها درز پیدا می‌کرد. امروز این اتفاق دو ساعت زمان برده است. کسی که این اطلاعات را فاش می‌کند یک انسان است که در تعطیلات به سر می‌برد.»

رئیس سازمان انرژی اتمی نیز به این گزارش واکنش نشان داد و تلویحا از آمادگی ایران برای افزایش غنی سازی خبر داد و گفت: نامه‌ای به نماینده جمهوری اسلامی در وین داده‌ایم که تسلیم آژانس بشود. بازرسان بیایند فک پلمپ کنند. تحت نظارت آژانس در آینده نزدیک باید کپسول گاز اورانیوم را تعویض کنیم. ما باید مصوبه مجلس را اجرا کنیم، اما دولت آیین نامه‌ای در خصوص چگونگی اجرای آن باید ابلاغ کند و رئیس جمهور باید دستور اقدام صادر کند. ما سرباز نظام هستیم و دستمان روی ماشه است. فرمانده باید دستور بدهد. ما خیلی سریع می‌توانیم کار را شروع کنیم. مجلس اخیرا طرحی را تصویب کرده که به موجب آن، ایران باید سطح غنی سازی خود را به ۲۰ درصد افزایش دهد. این طرح با واکنش غرب مواجه شد و کشور‌های اروپایی با انتشار بیانیه‌ای از ایران خواستند به مفاد برجام پایبند باشد.

درخواست افزایش غنی سازی از سوی ایران اما در حالی مطرح می شود که پس از پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا، صداهای متفاوتی از سوی دیگر اطراف برجام در خصوص احیای این توافق شنیده می شود. اروپایی ها که تا پیش از این در مقابل ترامپ قرار گرفته و خواستار حفظ برجان بودند، به ابراز مواضع جدید خود در این باره پرداخته و ضمن آنکه خواستار حفظ برجام شدند اما از سرگیری مذاکرات بر سر توافق جدیدی که شامل برنامه موشکی و نقش منطقه ای ایران باشد را نیز خواستار شدند. درخواستی که تا به این لحظه از سوی ایران قویا رد شده است. این در حالی است که برخی منابع خبری اعلام کردند که در نشست های اخیر هسته ای ایران و غرب، اروپایی ها پذیرفته اند که بدون پیش شرط برجام احیا شود.

افزایش سطح تنش میان ایران و آمریکا؛ سناریوهای موجود چیست؟

تنش لفظی میان ایران و آمریکا در روزهای اخیر و همزمان با نزدیک شدن سالگرد ترور سردار سلیمانی افزایش پیدا کرده است و سناریوهای متعددی در این زمینه از سوی رسانه ها مطرح می شود.

گاردین با انتشار گزارشی در این باره می‌نویسد: ایران نگران است که دونالد ترامپ در حال آماده سازی برای دستور حمله نظامی به منافع منطقه‌ای تهران در سه هفته پایانی دولت آمریکا است و هشدار داده که هر اقدام آمریکا را علیه پایگاه‌های این کشور در منطقه تلافی خواهد کرد. طی هفته‌های گذشته نگرانی‌ها در تهران بر سر اقدام احتمالی رئیس جمهور آمریکا مبنی بر حمله علیه گروه‌های نیابتی ایران در عراق و یا حمله شدیدتر علیه ایران افزایش پیدا کرده است.

محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران پنجشنبه گذشته ترامپ را متهم کرد که به دنبال بهانه‌ای برای حمله به ایران همزمان با پایان زمان مسئولیتش در دولت آمریکا است. اظهارنظر ظریف پس از حضور ۲ جنگنده B۵۲ در منطقه و همچنین اعزام مجدد یک ناوهواپیمابر به اقیانوس هند در اوایل هفته گذشته بود. ظریف در این توییت نوشت: به جای مبارزه با ویروس کرونا در آمریکا دونالد ترامپ و دار و دسته اش میلیون‌ها دلار برای پرواز بمب افکن‌های B۵۲ و ارسال ناوگان دریایی به منطقه ما هزینه می‌کند. اطلاعات به دست آمده از عراق حاکی از توطئه‌ای برای ساخته و پرداخته کردن بهانه‌ای برای جنگ است. وی در ادامه تاکید کرد: ایران به دنبال جنگ نیست، اما آشکارا و بی‌درنگ از مردم، امنیت و منافع حیاتی خود دفاع خواهد کرد.

گاردین در ادامه نوشت: در دوران ریاست جمهوری ترامپ، عراق به صحنه تقابل مستقیم و غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن تبدیل شد. یک سال پیش روز یکشنبه، یک پهپاد آمریکایی قاسم سلیمانی، قدرتمندترین ژنرال ایرانی را خارج از فرودگاه بغداد ترور کرد و پس از آن ایران در تلافی این موضوع با ۳۰ موشک بالستیک به پایگاه نظامی آمریکا در عراق که در شمال شهر اربیل قرار دارد حمله کرد. این اتفاق طرفین ماجرا را به تقابلی گسترده‌تر از هر زمان در یک دهه گذشته نزدیک‌تر کرد.

بیشتر بخوانید:تحرکات مشکوک در آستانه ترور سردار سلیمانی/ تنش میان ایران و آمریکا به جنگ منجر می‌شود؟

حسین دهقان، مشاور رهبر ایران نیز به سلسله هشدار‌های تهران به آمریکا پیوست و در این باره گفت: در خبر‌ها دیدیم که آمریکایی‌ها به دلیل ترس از انتقام بر سر ترور سردار سلیمانی در حالت هشدار قرار گرفته اند و دو بمب افکن B۵۲ را به خلیج فارس اعزام کرده اند. دهقان همچنین گفت: همه پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه در تیررس موشک‌های ما قرار دارند. به اخراجی کاخ سفید توصیه می‌کنم سال جدید را برای آمریکایی‌ها به سوگواری تبدیل نکند.

فرمانده ارشد سپاه پاسداران ایران با بیان اینکه ایران کاملا آماده پاسخگویی است گفت: امروز ما هیچ مساله ای، نگرانی و یا هراسی برای مقابله با هیچ قدرتی نداریم. ما حرف پایانی به دشمنانمان را در زمین جنگ می‌گوییم. اسماعلی قاآنی، جانشین سردار سلیمانی نیز در مراسم یادبود سالگرد ترور سردار سلیمانی هشدار داد که افراد ازادی خواه در آمریکا می‌توانند انتقام این حمله را بگیرند و افرادی در آمریکا هستند که پاسخ جنایتی که انجام دادید را از شما بگیرند.

پس از ترور سردار سلیمانی، سری حملات راکتی علیه منطقه سبز بغداد جایی که سفارت آمریکا قرار دارد منجر به تهدیدات تند و جنگ طلبانه‌ای از سوی ترامپ و مایک پومپئو وزیر خارجه آمریکا علی ایران شد. پومپئو تلاش‌های بسیاری تحت عنوان فشار حداکثری علیه حکومت ایران و از طریق سیاست تحریم انجام داد.

طی یک دهه گذشته، تقریبا همه حملات راکتی در منطقه سبز بغداد از سوی نیرو‌های نظامی مورد حمایت ایران در عراق صورت می‌گرفت. دولت ترامپ به پایان خود نزدیک می‌شود و این حملات به معنای وسیع تری صورت می‌گیرد. گروه‌های نیابتی تلاش می‌کنند تصویری از مقاومت و سرکشتی از خود نشان دهند و ترامپ به نظر می‌رسد که از ترک قدرت در میان درگیری و تنش جلوگیری می‌کند.

از جانب دیگر، برخی رسانه‌ها از احتمال حمله ایران علیه منافع آمریکا در منطقه سخن گفته و در این باره سناریو‌هایی را مطرح کردند. ان بی سی نیوز در این باره به نقل از مقام آمریکایی نوشت: آمریکا شاهد احتمال فزاینده‌ای است که نشان می‌دهد ایران ممکن است در حال برنامه‌ریزی برای حمله علیه نیرو‌های آمریکایی و یا منافع آن‌ها در خاورمیانه است. این مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود با بیان اینکخ اطلاع پیدا کردن از قصد ایران «دشوار و غیرقابل پیش بینی است.»تاکید کرد که این نشانه‌ها باید جدی گرفته شوند. این مقام آمریکایی با اشاره به اینکه ما از تنش زدایی استقبال می‌کنیم، گفت: با وجود عدم اطمینانی که وجود دارد، اما شرایط همچنان تحت نظر است.

به نوشته ان بی سی نیوز، تنش میان ایران و آمریکا در حالی چند هفته پیش از آغاز به کار جو بایدن رئیس جمهور منتخب آمریکا افزایش پیدا کرده است که ایران سیگنال‌های روشنی مبنی اینکه خواستار برداشته شدن تحریم‌های آمریکا ارسال کرده است، درخواستی که هرگونه حمله‌ای می‌تواند آن را به خطر اندازد.