آیا جنگی بین ایران و اسرائیل در راه است؟
رویداد۲۴ سه شنبه شب هفته گذشته اعلام شد که سانحه روی داده برای کشتی ایرانی ساویز ناشی از انفجار مین‌های چسبان در بدنه کشتی بوده است؛ کشتی که در چند سال گذشته با حضور خود در دریای سرخ، پشتیبانی جدی از تکاورهای ایرانی برای اسکورت شناورهای تجاری اعزامی داشته است. پس از وقوع این حادثه و بر اساس ادعای روزنامه نیویورک تایمز به نقل از یک مقام آمریکایی، اسرائیل طراح و عامل این حمله قلمداد شد.
ضمن این که این مقام آمریکایی عنوان داشت که تل آویو این حمله را، اقدامی تلافی جویانه پس از آن چه حمله های اخیر نیروهای نظامی ایران به کشتی های اسرائیلی خواند، نامیده است. پیرو این مسئله سردار ابولفضل شکارچی، سخنگوی ارشد نیروهای مسلح پنج‌شنبه گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاری اسپوتنیک تاکید کرد که تهران بدون شک به حمله به کشتی ایران در دریای سرخ پاسخ خواهد داد. در سایه این نکات به نظر می رسد که شرایط امنیتی منطقه وارد مرحله حساسی شده است که از یک سو به مذاکرات احیای برجام در وین گره خورده است و از طرف دیگر می تواند دالی بر تلاش نتانیاهو برای فرار از وضعیت شکننده سیاسیش در سرزمین‌های اشغالی بعد از ناکامی در انتخابات پارلمانی باشد.
از این رو حتی رسانه‌های اسرائیلی با اشاره به اینکه حمله به کشتی ایرانی ساویز در دریای سرخ با تمدید مذاکرات احیای توافق هسته ای در وین همزمان شده است از افزایش نگرانی در مورد درگیری گسترده‌تر بین دو طرف خبر داده‌اند؟ با این وصف آیا جنگی بین ایران و اسرائیل در راه است؟ پاسخ به این سوال، موضوع گفت وگویی با داوود هرمیداس باوند، تحلیلگر ارشد مسائل بین الملل است که از نظر می گذرانید:
کشتی تجاری ایران با نام ساویز سه شنبه هفته گذشته ۱۷ فروردین حدود ساعت ۶ صبح به وقت محلی در دریای سرخ و در نزدیکی سواحل کشور جیبوتی بر اثر انفجاری مین دریایی دچار آسیب جدی شد. در پی این حادثه سیبل اتهامات به طرف اسرائیل نشانه رفت خصوصا که به نقل از یک مقام آمریکایی در گفت‌وگو با نیویورک تایمز به صراحت عنوان شد که تل آویو، کاخ سفید را در جریان حمله به این کشتی گذاشته بود. پیرو این نکات بسیاری احتمال اوج گیری تنش تهران – تل آویو را چندان دور از ذهن نمی دانند.
آن هم در شرایطی که سردار ابولفضل شکارچی، سخنگوی ارشد نیروهای مسلح پنج‌شنبه گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاری اسپوتنیک تاکید کرد که تهران بدون شک به حمله به کشتی ایران در دریای سرخ پاسخ خواهد داد. حال از نگاه شما اساسا تنش و یا جنگی احتمالی و قریب الوقوع بین ایران و اسرائیل در راه است، به ویژه که این چهارمین حادثه از نوع خود در منطقه طی بیش از یک ماه اخیر است؟
اساسا طی چهار دهه ای که از عمر انقلاب می گذرد همواره تنش و سایه جنگ ایران و اسرائیل با شدت ضعف وجود داشته است، اما به دلایل متعدد این جنگ از حالت نیابتی وارد جنگ مستقیم میان دو طرف نشده است. ضمن این که اسرائیلی ها با اوج گیری قدرت و توان هسته ای ایران طی سال های اخیر از هر گونه تلاش برای توقف و یا کاهش شتاب در افزایش توان هسته ای دریغ نکرده است. از تررو گرفته تا جاسوسی، خرابکاری، بحرانی افرینی و غیره. اما چنانی که شما هم اشاره کردید طی چند هفته اخیر به نظر می رسد که شاهد سلسله حملاتی به کشتی های اسرائیلی و ایرانی هستیم که طرفین همدیگر را مقصر این حملات می دانند، آن هم حملاتی که به نظر می رسد، هم شدت یافتن آن و هم کاهش فاصله زمانی وقوعشان حکایت از این دارد که فضا در حال وارد شدن به نوع جدیدی از تقابل بین دو طرف است. به هر حال حمله به کشتی ساویز چهارمین حادثه از نوع خود در منطقه طی بیش از یک ماه اخیر است.
لذا در پاسخ مشخص به سوال شما اگر دامنه و شدت این حملات اوج پیدا کند شاهد تشدید تنش خواهیم بود، اما این تشدید تنش لزوما به معنای جنگ مستقیم و کلاسیک اسرائیل و ایران نیست. من به دلایل متعدد معتقدم که این جنگ روی نخواهد داد. البته باید خاطر نشان کنم که پیرو مواضع مقامات ایرانی باید اقدامات تنبیهی و بازدارنده در دستور کار کشور قرار گیرد چرا که در غیر این صورت باید شاهد تداوم و گستردگی این خرابکاری از سوی اسرائیلی ها باشیم. البته این واکنش های بازدارنده باید به نوعی در دستور کار قرار گیرد که ضمن تقابل و ایجاد توزان امنیتی و نظامی به افزایش هزینه برای تهران منجر نشود.
بیشتر بخوانید: سایه جنگ دریایی ایران و اسرائیل بر مذاکرات وین/ ماجرای حمله به کشتی ایرانی ساویز چیست؟
با این وصف اهداف تل آویو از انجام این حملات چیست؟ آیا همزمانی حمله روز سه شنبه به کشتی ایرانی در دریای سرخ در اولین روز مذاکرات از سر گرفته شده وین به منظور احیای توافق هسته ای که انریکه مورا دیپلمات اروپایی و رئیس جلسه کمیسیون مشترک برجام، آن را مذاکراتی «سازنده» خواند، نشان از آن دارد که اسرائیلی ها برای عدم احیای برجام تا مرز جنگ با ایران پیش خواهند رفت، به گونه ای که حتی رسانه‌های اسرائیلی با اشاره به اینکه حمله به کشتی ایرانی ساویز در دریای سرخ با تمدید مذاکرات احیای توافق هسته ای در وین همزمان شده است از افزایش نگرانی در مورد درگیری گسترده‌تر بین دو طرف خبر داده‌اند؟
کماکان معتقدم جنگی مستقیم میان ایران و اسرائیل روی نمی دهد. اما بر این باورم که همزمانی حمله به کشتی ایرانی و از سرگیری مذاکرات برجامی در وین اتفاقی نیست. چرا که اسرائیلی ها و شخص نتانیاهو از هیچ کوشش و تلاشی، چه در سطح دیپلماتیک و چه در سطح نظامی و امنیتی برای عدم احیای برجام و عدم لغو تحریم های ایران دریغ نمی کنند. به هر حال لغو تحریم ها به شکل چشم گیری باعث تقویت جایگاه ایران در منطقه می شود. لذا به هر میزان که شدت و دامنه تلاش‌های دیپلماتیک اعضای ۱+۴ و ایالات متحده آمریکا برای احیای برجام و لغو تحریم ها افزایش پیدا کند به تبع آن شاهد پررنگ شدن نگرانی اسرائیلی‌ها و شخص نتانیاهو خواهیم بود. از این رو تلاش‌های ضد برجامی تل‌آویو هم پررنگ تر خواهد شد.
پیرو این نکته شما با خروجی دور دوم کمیسیون مشترک برجام در وین که دیروز جمعه برگزار شد و قرار است که ادامه جلسه چهارشنبه هفته جاری مجددا در همین شهر (وین) ادامه پیدا کند و تقریبا از فحوای کلام حاضران چنین به نظر می رسد که احیای برجام در حال تقویت است می تواند به افزایش نگرانی و به دنبالش احتمال تکرار اقدامات خرابکارنه ضد برجامی تل آویو منجر شود؟
من معتقدم مسئله تنها به احیای برجام باز نمی گردد. چرا که نگرانی تل آویو و شخص نتانیاهو از تلاش‌های اعضای ۱+۴ و دولت بایدن برای لغو تحریم ها در کنار وضعیت شکننده سیاسی نخست وزیر فعلی اسرائیل بعد از انتخابات پارلمانی که نتوانست اکثر کرسی ها را به دست آورد سبب شده است که نتانیاهو ذیل بحران آفرینی در عدم احیای برجام از هر طریق ممکن، هم به دنبال ایجاد انحراف در افکار عمومی داخلی و منطقه‌ای برای فرار از محکمه احتمالی است و هم با این تلاش خواهان آن است که با ایجاد ائتلاف با دیگر احزاب مجددا موفق به تشکیل کابینه و رسیدن به کرسی نخست وزیری شود. پس در حقیقت ریسمان حیات سیاسی نتانیاهو در گرو عدم احیای برجام است.
از نگاه شما سفر لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده به اسرائیل ناشی از نگرانی دولت بایدن ذیل احتمال وقوع جنگ میان تهران و تل آویو است یا این که پیرو نگرانی نتایناهو در خصوص احیای برجام، کاخ سفید سعی داشته با این سفر به نوعی از دامنه نگرانی های اسرائیلی ها بکاهد؟
به اعتقاد من سفر وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا به اسرائیل بیش از آن که ناظر به تحولات منطقه‌ای و یا احیای برجام باشد بیشتر برای مدیریت روابط دو طرف است. به هر حال نباید فراموش کرد که از زمان روی کار آمدن بایدن شاهد روابط سردی بین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا و نخست وزیر اسرائیل هستیم. لذا به نظر می رسد که سفر آستین به اسرائیل برای کاهش این گسل باشد.
به نقل از شبکه ۱۲ اسرائیل قرار که ماه آینده میلادی یوسی کوهن، رئیس موساد در سفر به واشنگتن و تا در دیدار با مقامات دولت بایدن خواسته‌های تل‌آویو درباره هرگونه توافق با ایران به منظور احیای برجام را مطرح کند. ضمن این که به نقل از اورشلیم پست، گیلاد اردان، سفیر رژیم صهیونیستی در سازمان ملل طی نامه‌ای به شورای امنیت خواستار بررسی نقض قطعنامه این شورا (۲۲۳۱) توسط جمهوری اسلامی شد. در این نامه آمده است که وی قویا از شورای امنیت می‌خواهد که تخطی‌های مداوم ایران از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای را محکوم کرده و از اعضا بخواهد به تهدید آشکار ایجاد شده علیه صلح و امنیت بین‌المللی توسط برنامه هسته‌ای، موشک‌های بالیستیک و اشاعه تسلیحاتی ایران پاسخ دهند. به باور شما اساسا این دست تحرکات دیپلماتیک تل آویو در کنار خرابکاری می تواند مانع از احیای برجام شود؟
همانگونه که قبلا اشاره کردم اسرائیل تمام تلاش خود را به کار خواهم بست که احیای برجام و لغو تحریم یا به طور کلی متوقف شود یا مسیر آن به کندی پیش رود یا این که اگر در نهایت موفق به عدم لغو تحریم ها نشد، احیای برجام به گونه ای تحقق پیدا کند که امنیت و منافع اسرائیل لحاظ شود. بنابراین اقداماتی که شما به آن اشاره کردید با هدف افزایش هزینه سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی احیای برجام برای دولت جو بایدن صورت گرفته است. یعنی افزایش هزینه ها احیای برجام به قدری افزایش پیدا کند که واشنگتون عملا با مسیر دشواری در این زمینه روبه رو شود که در نهایت لغو تحریم ها را موقف یا کُند کند.
