تور اروپایی ظریف؛ پسابرجام را هموار می‌کند

رویداد۲۴ وزیرخارجه کشورمان در سفر به سه کشور اروپایی رایزنی‌های گسترده اقتصادی و سیاسی داشت. کارشناسان معتقدند سفر او به کشور‌های اروپایی، بی ارتباط با مذاکرات وین نبوده است. ظریف آخرین سفر‌های کاری خود را به کشور‌های اروپایی انجام داد. ایتالیا، اسپانیا و ایرلند در روز‌های گذشته میزبان وزیر امور خارجه کشورمان بودند. سفر ظریف به این کشور‌ها آنهم در شرایطی که ایران در وین مشغول مذاکره با ۴+۱ به طور مستقیم بود و ایالات متحده هم در نشست‌هایی جداگانه برای احیای برجام در این شهر حضور داشت، توجه بسیاری را به خود جلب کرد. در خبرآنلاین با مرتضی مکی کارشناس امور بین الملل در مورد اهمیت این سفر‌ها به گفتگو نشستیم:

ما شاهد این هستیم که وزیرخارجه کشورمان اخیرا سفر‌هایی به سه کشور اروپایی داشته است. هدف او از این سفر‌ها چه بود؟

سفر اقای ظریف به کشور‌های اروپایی آن هم پس از سفری که به کشور‌های منطقه‌ای داشت در راستای احیای برجام و تقویت مناسبات منطقه‌ای ایران و تقویت مناسبات با کشور‌های اروپایی که روابط خوبی با ایران داشته اند، بود. رویکرد و دیدگاه این کشور‌های اروپایی می‌تواند در روند احیای برجام و روابط کشور‌های اروپایی با ایران بعد از احیای توافق هسته‌ای بسیار موثر باشد. کشور‌های اروپایی که ظریف به آن‌ها سفر کرد اسپانیا، ایتالیا و ایرلند بود و قرار بود به اتریش هم سفر کند که به علت سیاست‌های وین به تعویق در آمد. اتریشی‌ها هم به خوبی علت را درک کردند و اعلام کردند که این اتفاق ربطی به روابط دو کشور و نشست‌های وین نخواهد داشت. سفر ظریف به این کشور‌های اروپایی می‌تواند در راستای روند احیای توافق هسته‌ای باشد.

ایا ایران در این سفر‌ها می‌تواند به دنبال آن باشد تا علیه اجماع احتمالی علیه کشورمان هماهنگ باشد؟

یکی از تهدید‌هایی که روند احیای برجام را تهدید می‌کند می‌تواند کارشکنی‌های رژیم صهیونیستی باشد. سیاست‌های مخالفتی نتانیاهو و مشکلاتی در کنگره علیه بازگشت به برجام وجود دارد. در داخل برخی از کشور‌های اروپایی همچنان نفوذ صهیونیست‌ها و عربستان فعال است. این دیدگاه‌ها اینطور است که در بسیاری از کشور‌های اروپایی نگاه یکسانی وجود ندارد در فرانسه و المان مثلا صدا‌هایی علیه این مذاکرات شنیده می‌شود. اگر بایدن نخواهد آنطور که باید و شاید به برجام برگردد و مذاکرات به نتیجه نرسد دیدگاه کشورهایی، چون ایتالیا و اسپانیا برای احیای مذاکرات برجام قطعا می‌تواند برای ایجاد شکاف در اتحادیه اروپا جهت حفط برجام و تحت فشار قرار دادن اتحادیه کارساز باشد. سفر همزمان ظریف به کشور‌های اروپایی در حالی که مذاکرات برجام ادامه داشت می‌تواند تاکیدی بر این موضوع باشد.

بیشتر بخوانید: سخنگوی کمیسیون امنیت ملی به نقل از عراقچی: بخش زیادی از تحریم‌ها را به مرحله رفع رساندیم / روند مذاکرات همچنان ادامه دارد

ایا ایران در وضعیت فعلی خواهان این است که با برخی از کشور‌های اروپایی روابطی را شکل دهد که حتی پس از پایان این دولت و حتی بعد از توافق احیای برجام بتواند مفید واقع شود؟

مناسبات ایران با کشور‌های اروپایی در چهار دهه گذشته کم‌تر تحت تاثیر دولت‌ها بوده است. چه دولت‌های چپ و چه راست در این کشور‌ها بر روی کار آمده، روابط نسبتا خوبی بین ایتالیا و اسپانیا و ایرلند با ایران وجود داشته است. هر چند آن‌ها بر اساس سیاست‌های اتحادیه اروپا مواضع یکسانی می‌گرفتند. اما انچه که مربوط به روابط دو جانبه بوده، روابط خوبی وجود داشته حتی زمانی که تنش بین ایران و اروپا وجود داشته این دسته از کشور‌ها مواضع دوستانه‌تر و نرم تری می‌گرفتند. این برای ایران یک ظرفیت است تا بتواند روابط حسنه در شرایط سخت و دشواری که تهران با آن روبه روست را حفظ کند و از این فرصت‌ها استفاده کند.

مساله دیگری که مطرح می‌شد این بود که ایران روابط خود با کشور‌های اروپایی را بیش از کشور‌های شرقی گسترش داده بود. ایا سفر‌های اقای ظریف را می‌توان در ادامه سیاستی دانست که تهران علاقه بیشتری را به کشور‌های غربی نشان می‌داد؟

مشکل ایران با کشور‌های غربی تاثیرات خودش را در رابطه با کشور‌های شرقی هم گذاشته است. تا زمانی که تحریم‌های ایران لغو نشود و احیای برجام صورت نگیرد، قطعا نمی‌توانیم پیوند‌های خود را با کشور‌های شرقی تقویت کنیم. روابط ما با این کشور‌ها هم درگیر مناسبات با غرب است. پول‌های بلوکه شده ما در شرق اسیا تحت تاثیر تحریم‌هایی است که امریکا علیه ایران اعمال کرده است. تا زمانی که ما نتوانیم روابط خود را با غرب ترمیم کنیم، قطعا با شرق هم نمی‌توانیم مناسبات خوبی داشته باشیم. ایران کشوری بین المللی است و کشوری است که ظرفیت مناسبی برای ارتباط موازی با همه کشور‌های جهان دارد. از این جنبه باید استفاده شود. این اتهام زنی‌هایی که به دولت یازدهم زده می‌شد بیشتر جنبه سیاسی و تبلیغاتی داشته است. ما طی چند سال گذشته روابط گسترده‌ای با روسیه و چین داشته ایم. نکته‌ای که باید در سطح کلان مورد توجه قرار بگیرد این است که منافع ملی باید مدنظر قرار بگیرد.

مذاکرات ایران در وین در چه حال است؟ اخبار ضد و نقیضی از وین می‌آید. برخی معتقدند که این دور می‌تواند اخرین دوره باشد و برخی می‌گویند ممکن است زمان بیشتری نیاز دارد.

مذاکرات وین درروز‌های گذشته به تحقق احیای برجام نزدیک‌تر شده. آنهم به اراده ایران بر می‌گردد که قصد دارد تحریم‌ها را لغو کند. تمام طرفین برجام هیچ آلترناتیوی برای آن ندارند؛ و نمی‌دانند که چگونه باید بدون برجام تحریم‌ها لغو شود و به اهدافشان هم برسند. در داخل امریکا توافق هسته‌ای مخالفان سر سختی دارد، اما دولت بایدن می‌داند که اگر بخواهد سیاست‌های خود را در خاورمیانه پیش ببرد و تعهداتش را کاهش داده و متمرکز بر روی چین و روسیه شود، راهی به جز احیای برجام ندارد. پس دولت او برای احیای برجام مصمم است. با این حال دموکرات‌ها هم ترجیح می‌دهند که همه تحریم‌ها علیه ایران برداشته نشود چرا که به برخی از آن‌ها برای پیشبرد اهداف خود نیاز دارند.