اعتصاب سراسری کارکنان صنعت نفت ایران
رویداد۲۴ علیرضا نجفی: ایران در زمان دهه چهل و پنجاه شمسی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در جهان بود. صنعت نفت قلب اقتصادی حکومت پهلوی به حساب می‌آمد؛ صنعت نفتى که علاوه بر تولید حدود ۶ میلیون بشکه نفت خام در روز، داراى بزرگترین پالایشگاه نفت جهان در آبادان هم بود.
منابع عظیم انرژی یکی از دلایل اصلی همکاری و نزدیکی قدرت‌های غربی به شاه بود که در زمان‌هایی نیز با بالا رفتن قیمت نفت رو به تنش و تیرگی می‌رفت. از کودتای ۲۸ مرداد به بعد که صنعت نفت ایران زیر نفوذ آمریکا رفته بود حدود یک‌سوم از کارکنان صنعت نفت در ایران آمریکایی بودند؛ یعنی حدود بیست هزار آمریکایی در پالایشگاه‌های ایران کار می‌کردند. با توجه به خصلت ضد آمریکایی انقلاب ۱۳۵۷؛ یکی از خواسته‌های انقلابیون اخراج کارکنان آمریکایی بود.
عمده کارکنان ایرانی شرکت نفت از طبقات متوسط و از طرفداران آیت الله خمینی بودند که در طول سالیان فعالیتشان با وجود اینکه نسبت به مشاغل دیگر از حقوق و مزایای بالاتری داشتند، دست به اعتصاب زده بودند. اما شاید بتوان اصلی‌ترین و تاثیر گذار‌ترین اعتصاب کارکنان صنعت نفت را در آبان سال ۱۳۵۷ دانست.
علت اصلی اعتصاب، درخواست بالا بردن حقوق و شرایط کار بود؛ اما به زودی خواسته‌های انقلابی در آن غالب شد و شکل کاملا سیاسی گرفت. اعتصاب از پالایشگاه‌های اهواز آغاز شد و به زودی تمام میادین نفتی به اعتصاب‌کنندگان پیوستند. آیت الله خمینی نیز که در آن زما در پاریس بود نمایندگانی به میان اعتصاب کنندگان فرستادند و پیامی دادند مبنی بر اینکه اعتصاب کارکنان نفت باید ادامه پیدا کند: «اعتصاب نفت بسیار مهم است. من دست علماء را می‌بوسم. هرچه در توان دارند در ادامه آن انجام بدهند که اگر اعتصاب شکسته شود، نهضت به عقب می‌افتد.»
اعتصابات سراسری میادین نفتی بسیار موثر بودند و باعث قطع تولید ۶۰۰ هزار بشکه نفت در روز در آبادان و سپس در جزیره خارک شدند. جعفر شریف امامی نخست وزیر وقت در مصاحبه‌ای اعلام کرد که این اعتصاب روزانه حداکثر ۵۷ میلیون دلار از در آمد ارزی کشور را کاهش می‌دهد.
شریف امامی که با روحانیون رابطه خوبی داشت، به صرافت افتاد هر طور شده این مشکل را حل کند. در آن زمان آیت الله منتظری در زندان بود و قرار بود به زودی از زندان آزاد شود و به فرانسه و نزد آیت الله خمینی برود.
شریف امامی یکی از کارمندان عالی‌رتبه ساواک را مامور کرد تا با آیت الله منتظری دیدار کند و از وی بخواهد راهی برای مساله اعتصاب کارکنان نفت پیدا کند. آیت الله منتظری در خاطراتش می‌نویسد: «ازغندی نزد من آمد و گفت به آقای خمینی بگویید اگر اعتصابات به همین شکل ادامه پیدا کنند، مردم در زمستان از سرما خواهند مرد. بخاطر مردم هم که شده بگویید دست بردارند.»
البته این هشدار چندان دور از واقعیت نبود و موضوع قحطی نفت و بنزین از جمله مشکلاتی بود که زمستان ۱۳۵۷ به شدت رخ نمود و تنگنا‌هایی شدید برای مردم به ویژه در هوای سرد زمستانی فراهم آورد.
بیشتر بخوانید: مردم آبادان در دهه چهل شمسی
به گزارش رویداد۲۴ آیت الله منتظری درپاریس پیام شریف امامی را به آیت الله خمینی رساند و ایشان با تولید نفت در حد نیاز‌های داخلی موافقت کرده و اعلامیه‌ای منتشر کردند که در آن چنین دستورهایی داده شده بود:
۱) نظامیان از مناطق و مراکز نفتی بیرون بروند و دخالتی در امور مربوطه ننمایند و از ایجاد هرگونه ارعاب در بین کارکنان خودداری کنند. ۲) نفت و فرآورده‌های نفتی فقط به‌اندازه مصرف داخلی تولید شود و از صدور نفت به خارج تا سقوط رژیم غیر قانونی فعلی به طور کامل ممانعت به عمل آید. و ۳) ارتش و نظامیان حق احتکار مواد نفتی را که برای مصرف داخلی تهیه می‌شود ندارند و از آن باید جلوگیری شود.
همزمان تعدادی از انقلابیون مانند مهندس مهندس بازرگان و حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی مامور شدند که بر اعتصابات نظارت کنند و یک صندوق تعاونی برای اعتصاب‌کنندگان تدارک ببینند، زیرا دولت اعتصابیون را تهدید کرده بود که اگر سر کار نروید، حقوقتان قطع خواهد شد.
گسترش موج اعتصابات در سراسر کشور بخصوص صنعت نفت، مملکت را به حال فلج کامل در آورد و درآمد ارزی کشور به صفر رسید. شاه برای خروج از بن‌بستی که در آن گرفتار شده بود به رهبران جبهه ملی روی آورد و قبل از همه دکتر غلامحسین صدیقی را برای مقام نخست وزیری در نظر گرفت. دکتر صدیقی پس از یک هفته مطالعه و مشورت، پاسخ رد داد. پس از آن بود که شاه از بختیار برای مقام نخست وزیری دعوت کرد و خود از کشور خارج شد. در واقع تحریم صنعت نفت دولت پهلوی را فلج کرد و به رخداد‌های منتهی به انقلاب ۱۳۵۷ شدت بخشید.
