تظاهرات ۱۹ دی ۱۳۵۶ به خاطر توهین به آیت الله خمینی
رویداد۲۴ علیرضا نجفی: تصویر ثبت شده در ۱۹ دی ۱۳۵۶ به عنوان قیام خونین مردم قم نامگذاری شده است. این تظاهرات در واکنش به مقاله‌ای توهین‌آمیز علیه آیت الله خمینی انجام شد.
نخستین رویارویی جدی حکومت محمدرضاشاه پهلوی با روحانیون از دهه چهل و با انقلاب سفید آغاز شد. رابطه شاه با روحانیون سنتی خوب بود و حتی با روحانیت انقلابی بیشتر از دیگر گروه‌های مخالف مدارا می‌کرد. روحانیت سیاسی که پشتوانه مالی مستحکمی بین فئودال‌ها و بازاریان داشت، از دهه چهل با حکومت پهلوی درگیر شد و علیه انقلاب سفید، حق رای زنان و تقسیم اراضی به مخالفت پرداخت. درگیری‌های متعددی بین روحانیت سیاسی و شاه وجود داشت، اما روحانیون تا سال‌های میانی دهه پنجاه سخنی از انقلاب و تغییر حکومت نمی‌زدند و موضع‌گیری‌هایشان بیشتر نصیحت‌گونه و اصلاح‌طلبانه بود. اما در سال‌های پایانی حکومت جدال‌ها بالا گرفت و روحانیون که با گفتمان چپ انقلابی ایدئولوژی خود را بازسازی کرده بودند از لزوم «انقلاب»، «حکومت مستضعفین» و «نبرد با استکبار» یا همان امپریالیسم موعظه می‌کردند و در سطح واقعی نیز مشغول تشکیل گروه‌های مسلح شده بودند.
حکومت پهلوی با دیدن چنین اوضاعی محافظه‌کاری سنتی خود نسبت به روحانیون را کنار گذاشت و آنها در کنار گروه‌های چپگرا از انواع ارتجاع خواند. انتشار مقاله «ایران و استعمار سرخ و سیاه» اعلام موضع رسمی حکومت علیه روحانیت بود. مقاله در ۱۷ دی ماه سال ۱۳۵۶ در روزنامه اصلاعات منتشر شد و نویسنده‌اش نام مستعار احمدی رشیدی مطلق را داشت. منظور از ارتجاع سرخ چپگرایان بودند و ارتجاع سیاه روحانیون. دو عنوان توهین آمیز که پس از آن در ادبیات سیاسی ایران جا باز کردند و هنوز هم توسط سلطنت طلبان به کار می‌روند.
بیشتر بخوانید: اذان امام جمعه تهران در گوش ولیعهد
به گزارش رویداد۲۴ نویسنده در این مقاله اهانت‌آمیز آیت الله خمینی را دارای تبار هندی دانسته بود و او را عامل بیگانگان می‌دانست که می‌خواهد لباس محترم روحانیون را خراب کند و چپگرایان نیز با او متحد شده‌اند تا دستاورد‌های انقلاب شاه و ملت را بر باد بدهند. در مقاله که حتی از عبارت «آیت الله» هم در آن استفاده نشد، اینگونه آمده است که او [آیت الله خمینی] مدتی در هندوستان به سر برده و در آنجا با مراکز استعماری انگلیس ارتباطاتی داشته و به همین جهت به نام سید هندی معروف شده است. قول دیگر این بود که او در جوانی اشعار عاشقانه می‌سروده و به نام هندی تخلص می‌کرده است و به همین جهت به نام هندی معروف شده و عده‌ای هم عقیده دارند که چون تعلیمات او در هندوستان بوده فامیل هندی را از آن جهت انتخاب کرده که از کودکی تحت تعلیمات یک معلم بوده است.»
پیش از آن در ماجرای خرداد سال ۴۲ آیت الله خمینی سخنان تندی علیه حکومت پهلوی مطرح کرده بود. نویسندگان مقاله برای آنکه وجهه آیت الله خمینی در آن ماجرا را نیز خراب کنند، اشاره‌ای به آن موضوع نیز کرده بودند: «آنچه مسلم است شهرت او به نام غائله‌ساز ۱۵ خرداد به خاطر همگان مانده است، کسی که علیه انقلاب ایران و به منظور اجرای نقشه استعمار سرخ و سیاه کمر بست و به دست عوامل خاص و شناخته شده علیه تقسیم املاک، آزادی زنان، ملی شدن جنگل‌ها وارد مبارزه شد و خون بیگناهان را ریخت و نشان داد، هستند هنوز کسانی که حاضرند خود را صادقانه در اختیار توطئه گران و عناصر ضدملی بگذارند.»
در ادامه نیز ادعا‌هایی مبنی بر پول گرفتن مخالفان شاه از دولت‌های بیگانه مطرح می‌شود و تمام مخالفان «ضد انقلاب» خوانده می‌شوند. در اینجا منظور از ضد انقلاب البته مخالفان انقلاب سفید است و واژه ضد انقلاب و انتساب مخالفان به دولت‌های بیگانه برای حذف آنها، میراث شومی بود که حکومت پهلوی در ایران بر جا گذاشت.
با انتشار این مقاله خشم طلاب و روحانیون بر انگیخته شد و بازاریان اعتصاب کردند. حوزویان به تظاهرات خیابانی پرداختند و به دفتر روزنامه اطلاعات و حزب رستاخیز یورش حمله کردند. با ورود نیرو‌های امنیتی خشونت‌ها بالا گرفت و به زودی در شهر‌های تبریز و اصفهان نیز به تظاهرات پیوستند. به این ترتیب ۱۹ دی ماه سال ۱۳۵۶ تظاهراتی گسترده علیه حکومت پهلوی درگرفت که شش نفر در جریان درگیری‌ها جان باختند. البته تعداد کشته‌ها توسط روحانیون بسیار بیش از این‌ها اعلام شد و ۱۹ دی ۱۳۵۶ به عنوان قیام خونین مردم قم نام گذاری شد. این واقعه جرقه وقایع مشابهی بود که پس از آن رخ داد و حدود یک سال بعد منجر به فروپاشی نظام سلطنت شد.
