واکسیناسیون را دیر شروع کردیم/ مردم واکسن‌ها را با هم مقایسه نکنند

رویداد۲۴  دکتر مسعود یونسیان اپیدمیولوژیست و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در «وبینار بایدها و نبایدهای واکسیناسیون کرونا، مسئولیت‌های فردی و اجتماعی پس از انجام واکسیناسیون عمومی» با اشاره به بهبود سیستم شناسایی کووید ۱۹ در ایران، خاطرنشان کرد: ما در پیک اول و دوم و سوم بیماری با افزایش تعداد مرگ و میر متوجه شدیم که وارد پیک شدیم. این در حالی است که انتظار آن است که ابتدا تعداد مبتلایان افزایش یابد و سپس مرگ و میرها زیاد شود. این نشان دهنده این موضوع بود که سیستم شناسایی بیماران در کشور ما توانایی لازم را نداشت.

وی ادامه داد: در پیک چهارم و پنجم این شرایط برعکس بود و ابتدا افزایش تعداد مبتلایان را مشاهده کردیم و یکی دو هغته بعد با افزایش تعداد مرگ و میرها روبرو شدیم. این برای ما هم خبر خوبی است و هم بد. از طرفی متوجه شدیم که سیستم شناسایی بیماران ما پیشرفت کرده است و توانسته خود را با شرایط شناخت ویروس وفق دهد و از طرف دیگر نشان‌دهنده این بود که اگر همین الان تعداد مبتلایان کاهش پیدا کند، پس از یکی دو هفته تعداد مرگ‌ها کمتر خواهد شد.

عقلانی‌ترین راه فعلا واکسیناسیون است، نه قرنطینه

یونسیان با اشاره به دغدغه بسیاری از کارشناسان برای تعطیلی دو هفته‌ای شهر تهران اظهار کرد: از لحاظ نظری، اگر ما از همین امروز به مدت دو هفته کل مردم را در خانه قرنطینه کنیم، باید تعداد مرگ و میر ها کاهش پیدا کند. اما تجربه ۱۸ماهه در مقابله با این ویروس چیز دیگری را نشان می‌دهد. در این شرایط عقلانی‌ترین راه واکسیناسیون است. کشورهایی مانند انگلستان که واکسیناسیون را نسبتا به طور کامل انجام داده‌اند، علیرغم اینکه در مواجهه با واریانت دلتا دچار مشکلاتی شده‌اند، اما شرایط کشورهایی مانند هندوستان و ایران در مواجهه با این جهش بسیار بدتر است. هندی‌ها هم جشن انتهای کرونا را گرفتند، اما فاجعه انسانی بزرگی رخ داد.

وی ادامه داد: ما هم واکسیناسیون را بسیار دیر شروع کردیم و در واقع تعداد افراد واکسینه ما هیچ تاثیری بر روی موج پنجم کرونا نخواهد داشت. چون دیر شروع کردیم. البته موج پنجم نیز در روزهای آتی به اوج خود خواهد رسید و سپس پایین خواهد آمد اما نه به علت واکسیناسیون.

یونسیان افزود: خواهشمندم مردم به شایعات افراد کم‌اطلاع و بعضا مغرض در رابطه با بالارفتن امکان ابتلای افراد واکسینه‌شده به ویروس دلتا توجه نکنند و در نظر داشته باشند که ایمنی واکسیناسیون همچنان به علت تزریق نکردن دوز دوم، ناقص است. وقتی ما واکسن می‌زنیم تا زمانی که دوز دوم را نزدیم، نه تنها از بیماری مصون نیستیم، بلکه به علت سهل انگاری و احساس امنیت کاذب، بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار خواهیم داشت.

او افزود: این نکته نیز قابل ذکر است که ایمنی واکسن‌ها به طور کلی پس از دوز دوم حدود ۹۰ درصد و ایمنی در مقابل ابتلای خفیف و بدون علامت ۵۰ تا ۷۰ درصد است. به همین علت اگر واکسینه هم شده باشیم، ممکن است با ابتلا به موارد خفیف، ناقل ویروس باشیم و به همین سبب باید پس از تزریق واکسن هم از حضور در اجتماعات و اماکن شلوغ خودداری کنیم.

تاثیرگذاری واکسن در کشورهای مختلف متفاوت است

یونسیان با اشاره به تنوع زیاد واکسن ها در کشور گفت: وقتی در فاز سوم کارآزمایی بالینی، تعدادی از افراد واکسن می‌زنند و افرادی واکسن‌نما یا دارونما بزنند و این افراد را در جامعه رها می‌کنند تا زندگی عادی خود را داشته باشند؛ پس از این اقدامات کارایی واکسن به فاکتورهای زیادی بستگی خواهد داشت. فرهنگ  عمومی و رعایت پروتکل های بهداشتی و همچنین نسخه و جهشی که از ویروس در آن کشور وجود دارد، در میزان کارآمدی واکسن تاثیر خواهد داشت. لذا تاثیرگذاری واکسن در یک منطقه یا یک کشور نمی‌تواند الزاما نشان‌دهنده تاثیرگذاری واکسن در منطقه دیگری باشد.

این اپیدمیولوژیست گفت: علیرغم همه این نکات واکسن‌هایی که در دنیا ساخته شده‌اند، خوشبختانه همگی دارای شرایط استاندارد هستند و مورد تایید نهادهای بهداشتی دنیا قرار گرفته اند. لذا توصیه من به مردم این است که از مقایسه بین واکسن‌ها پرهیز کنند. هرچند اگر بخواهیم خیلی ریز مقایسه کنیم، واکسن هایی که بر پایه MRNA ساخته شده‌اند، ایمنی‌زایی بیشتری دارند. برخی استثنائات هم برای برخی اقشار خاص ماند زنان شیرده وجود دارد که از این نظر هم جای نگرانی نیست و متخصصان سلامت و واکسیناسیون کشور به آن اشراف کامل دارند.

بیشتر بخوانید: بررسی تاثیر واکسن ها بر کرونای دلتا

مسئولیت‌های فرد واکسینه‌شده

وی به مسئولیت‌های فرد واکسینه‌شده نیز اشاره کرد و گفت: فردی که واکسینه شده، از لحاظ رفتاری باید فرض کند که واکسن نزده است. ما هم اکنون هیچ راهی برای بررسی مصونیت فرد در مقابل ویروس نداریم. همانطور که اشاره شد بسیاری از افراد پس از تزریق دوز اول رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی را کنار گذاشتند و این سبب بالا رفتن آمار ابتلا در برخی کشورها مانند هلند پس از تزریق دوز اول شد.

این پزشک تاکید کرد: این موضوع تماما مربوط به رفتار مردم پس از تزریق واکسن است و مرتبط فرض کردن افزایش موارد ابتلا به تزریق واکسن تماما بی‌اساس و بی‌ربط است. زمانی که همه مردم واکسن زدند، می‌توان محدودیت‌ها را مرحله به مرحله برداشت اما در اوج اپیدمی هیچ کس حتی افراد واکسینه مصونیت کامل ندارند. ما باید تلاش کنیم تا به شعار سازمان جهانی بهداشت عمل کنیم که «هیچ کس با واکسن ایمن نخواهد شد؛ مگر اینکه همسایه او نیز واکسینه شده باشد.»

وی همچنین گفت: در رابطه با رژیم غذایی قبل و بعد از واکسیناسیون هیچگونه دستورالعمل خاصی ارائه نشده است.

درباره بازگشایی مدارس

یونسیان در ادامه درباره دغدغه مردم در زمینه بازگشایی مدارس نیز گفت: در مستندی که یونیسف و سازمان جهانی بهداشت تهیه کردند، صراحتا به این نکته اشاره شد که باید مدارس آخرین جایی باشند که تعطیل می شوند و اولین جایی باشند که بازگشایی خواهند شد. کودکان امکان ابتلا و مرگ و میر پایین‌تری نسبت به افراد بالغ دارند و همچنین ریسک‌ها و خطراتی که با ماندن در خانه یا در کنار پدر و مادر در محیط کار متوجه کودکان است به مراتب بیشتر است.

او گفت: علاوه بر تاثیرات روانی، بسته بودن مدارس می‌تواند سبب ترک تحصیل عده زیادی از دانش‌آموزان شود. در بدترین حالت نشاندن دانش آموزان کنار یکدیگر بهتر از رها کردن دانش آموزان است. البته وزارت آموزش و پرورش نیز باید در این بیش از یک سالی که مدارس بسته بود، تمهیداتی برای تهویه بهتر، رعایت پروتکل ها و اجرای دستورالعمل های بهداشتی در مدارس اندیشیده باشد.

جوانان برای واکسن عجله نکنند

یونسیان در رابطه با اولویت‌بندی گروه های اجتماعی برای تزریق واکسن نیز اظهار کرد: کووید ۱۹ اولین ویروسی است که به شکل عجیبی وابسته به سن است و با افزایش سن موارد ابتلا به آن به صورت نمایی افزایش پیدا می‌کند. بنابراین خوشبختانه اصلی‌ترین ملاک ما برای اولویت‌بندی، ساده‌ترین ملاک است که همان سن است. سن از بیماری‌های زمینه‌ای اولویت بالاتری دارد.

؟؟؟ افزود: اولویت بعدی افرادی هستند که در جریان شغل خود روزانه با افراد زیادی سر و کار دارند و برای سلامت جامعه و خود واکسیناسیون این افراد از اهمیت بالایی برخوردار است. موضوع دیگر این است که واکسیناسیون افراد جوان در شرایطی که قشر بزرگسال و سالمند واکسینه نشده‌اند، به طور خاص ایمنی مطلوبی در جامعه ایجاد نمی‌کند. لذا درخواست ما از قشر جوان‌تر این است که عجله‌ای برای واکسن زدن نداشته باشند.

صحبت از دوز سوم هنوز زود است

یونسیان با اشاره به تغییر شرایط از ابتدای شیوع ویروس گفت: اطلاعات و داده های ما از ویروس تغییر کرده است اما هنوز دیدگاهی که ما داریم درباره ویروس در کشور ما تغییر نکرده است. ما باید از شرایط منفعلانه خود خارج شویم و زمانی که ویروس پیک خود را گذرانده و شرایط آرامی دارد، به آن حمله کنیم و با جدیت در پروتکل ها و تزریق واکسن از حمله دوباره ویروس جلوگیری کنیم.

این استاد دانشگاه گفت: متاسفانه ما در اردیبهشت ماه فکر کردیم این ماجرا تمام شده و همه محدودیت ها برداشته شد و نتایج فاجعه‌بار آن را مشاهده کردیم. با در نظر گرفتن اطلاعات نظری، واکسن‌ها باید در بازه‌های کوتاه به‌روزرسانی شوند اما در شرایط عملی و واقع بینانه باید هر واکسنی در دسترس هست تزریق کنیم. زیرا نمی‌توان با ظاهر شدن هر واریانت جدید، انتظار به‌روزرسانی فوری واکسن‌ها را داشت.

وی افزود: با توجه به اینکه بسیاری از کشور ها هنوز دو دوز واکسن را دریافت نکرده اند، صحبت از دوز سوم یا دوز بوستر نه از جهت انسان‌دوستانه بلکه از جهت خوددوستانه غیرمنطقی است و همانطور که اشاره شد، برای رسیدن به ایمنی کامل باید همه افراد واکسینه شده باشند. همچنین تزریق دوز دوم از واکسن متفاوت هم منعی ندارد و در برخی گزارشات اثربخشی بیشتری هم داشته است.