برجام دیگر سودی برای ایران ندارد/ از دیدگاه دولت ابراهیم رئیسی موضوع احیای برجام جنبه حیاتی ندارد

رویداد۲۴ مذاکرات دور هشتم در وین همچنان در جریان است. جنگ رسانه‌ای میان ایران و طرف غربی هم به اوج خود رسیده. ایران از انعطاف طرف غربی می‌گوید و همزمان گروه 1+5 از عقب نشینی ایران سخن می‌گویند.

رویترز به نقل از یک منبع اروپایی مطلع اعلام کرد که ایران پذیرفته است مذاکرات بر اساس متونی که در آخرین دور در ژوئن توافق شده بود از سر گرفته شود، یک مقام آگاه ایرانی این موضوع را تکذیب و اعلام کرد که این دور از مذاکرات بر اساس پیش نویس جدید پیش خواهد رفت. 

ادامه دور جدید مذاکرات وین از روز پنج شنبه آغاز شده است و طرفین کماکمان بر سر موارد اختلافی در پیش نویس بحث و مذاکره می‌کنند. هفته گذشته و بعد از چندروز مذاکره، زمانی که طرفین به کشورهای خود برای تصمیم گیری و مشورت برگشتند، اروپا اعلام کرد که ایران برای رسیدن به توافق جدی نیست. 

در همین حال و با شروع دور جدید مذاکرات، سخنگوی کاخ سفید با اشاره مذاکرات هسته‌ای ایران اعلام کرد که جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا دستور داده تا «زمینه‌چینی لازم» در صورت شکست تلاش‌های دیپلماتیک انجام شود.

بیشتر بخوانید: بازگشت به پیش‌نویس دوره ظریف!/ تیم رئیسی در مذاکرات وین مسیر دولت روحانی را برگزیده است؟

علی باقری کنی رئیس تیم مذاکره کننده ایرانی نیز اعلام کرده که برای شرکت در مذاکرات وین جلسات و قرار ملاقات‌های دیگرش را به‌هم زده و این رفتار نشان دهنده اراده ایران در گفت وگوهاست. با این وجود اما برخی معتقدند که تیم مذاکره کننده ایرانی به لحاظ ایدئولوژیک اعتقادی به احیای برجام ندارد و از همین رو نمی‌توان به شکل گیری یک توافق خوشبین بود. دیاکو حسینی معتقد است که اقتصاد ایران در زیر فشارهای تحریم‌های اخیر بسیار مستهلک شده و برای برون رفت از این وضعیت نیازمند مذاکره و توافق است. 

دیاکو حسینی کارشناس مسائل بین الملل در این باره به رویداد‌۲۴ می‌گوید: من فکر می‌کنم حتی اگر ایران از بخش‌هایی از اصرار‌های خودش مبنی بر بازنگری بخش‌هایی از پیش نویس ژوئن، عقب نشینی کند، بازهم این عقب نشینی به معنای انعطاف و جدیت ایران برای رسیدن به نتیجه تلقی خواهد شد و طبیعتا این پیام نیز از سوی طرف‌های دیگر هم دریافت خواهد شد و اگر ایران جدیت نداشت می‌توانست با اصرار و پافشاری بر مواضع خودش، عملا توپ را در زمین آمریکا بیاندازد و مذاکرات را به بن بست بکشاند.

وی ادامه داد: کار بسیار سخت است و به معنای این نیست که توافق قرار است حاصل شود، به هر حال اگر ایران انعطاف به خرج دهد، این انتظار را دارد که طرف‌های دیگر هم در موارد دیگر این انعطاف را به خرج بدهند. به هر حال کار مشکل است، ولی معتقدم طرفین در مسیری قرار دارند که برای رسیدن به توافق جدی هستند.

توافق هسته‌ای در دسترس نیست اگر...

حسینی با تشریح این موضوع که فکر نمی‌کنم مذاکره کنندگان ایرانی تحت تاثیر فشار‌ها و فضای سیاسی داخلی باشند، گفت: کسانی که اکنون برای مذاکره رفته‌اند و حامیان آنها، در یک زمانی مخالف برجام و هرگونه مذاکره بودند و برجام را معیوب می‌دانستند، طبیعتا تحت این فشار هستند که به توافقی دست پیدا کنند که آن معایب را نداشته باشد و تضمین‌های لازم را هم به ایران بدهند و تحریم‌ها را به طور کامل بردارند و این فشار کاملا برای تیم ایرانی حس می‌شود، زیرا اگر بخواهند به توافقی دست پیدا کنند که همان توافق دوره گذشته بود، از داخل ممکن است با انتقاد‌هایی مواجه شوند.

وی ادامه داد: طرف غربی خصوصا آمریکا به دلیل پیشرفت ایران در مسائل فنی، ترجیح می‌دهد که سریعتر به این توافق دست پیدا کند و نظارت‌های خود را افزایش دهد. از این جهت از سمت غرب یک نوع فشار وجود دارد. اما در طرف ایرانی این فشار کمتر است و نگرانی چین و روسیه نیز کمتر است. بی اعتمادی که آمریکا به ایران بر سر مسائل هسته‌ای دارد، از سمت روسیه و چین یا وجود ندارد یا کمتر وجود دارد؛ بنابراین این نگرانی درغرب به طور خاص در آمریکا وجود دارد. از سوی دیگر الزاما هم اگر تا ۵ ماه آینده به نتیجه و توافق نرسیدیم، دیگر توافق غیرقابل دسترس خواهد بود. ضمن اینکه راه‌های میانبری هم وجود دارد که طی گذر زمان مشخص خواهد شد، مانند شکلی از توافقات ایران و آژانس که کمی این فشار‌ها را علیه ایران کاهش دهد.

حسینی می‌گوید طرفین خواهان این هستند که سریعتر به توافق دست پیدا کنند زیرا با گذشت زمان ارزش لغو تحریم‌ها برای ایران کاسته می‌شود چرا که به انتخابات آمریکا و کنگره نزدیک خواهیم شد و آینده نامعلومی را در این مسیر خواهیم داشت.

وی افزود: هدف ایران از مذاکره لغو تحریم‌ها است و طرف ایرانی توانسته در این چند سال اوج فشار تحریم‌ها را پشت سر بگذارد و صنایع تولیدی ایران در این چندسال کم و بیش خودشان را با این شرایط وفق داده‌اند. از طرف دیگر با لغو تحریم‌ها اتفاق عظیمی در شرایط اقتصادی ایران رخ نخواهد داد، زیرا این تفکر وجود دارد که بخشی از نابسامانی اقتصادی ناشی از سو مدیریت مدیران بوده است و لغو تحریم‌ها تنها مقداری به شفافیت منابع مالی ایران، مبادلات بانکی و آزاد سازی پول‌های بلوکه شده ایران، فروش نفت و ... کمک کند. هرچند که ایران به لغو تحریم‌ها اهمیت می‌دهد، اما وجود چنین تفکراتی باعث شده تا از دیدگاه دولت ایران موضوع احیای برجام جنبه حیاتی نداشته باشد.

تفاوت پیش‌نویس‌های مذاکرات هسته‌‌ای سیاسی است نه فنی

این کارشناس با بیان اینکه حتی اگر برجام امروز احیا شود همان برجام سال ۲۰۱۵ است، تصریح کرد: توافق برجام به هیچ وجه آن منافعی که در سال‌های ۹۶ و ۹۷ برای ایران به همراه داشت را دیگر به همراه نخواهد داشت. علت این است که در سال‌های ۹۶ و ۹۷  یک چشم اندازی نسبت به از بین بردن کلیه تحریم‌هایی که علیه ایران بود، ایجادشده بود؛ بنابراین به طور ناگهانی این انفجار امید منجر به تحرک کم سابقه‌ای در تبادلات تجاری ایران، تولیدات ایران و مسائلی از این دست شد. در طول این سال‌ها فشار ناشی از تحریم‌ها به شدت اقتصاد ایران را فرسوده کرده است و آن امید را ازبین برده است، به این معنا که دیگر آن امید حاصل از برجام وجود ندارد و احتمال از سرگیری روابط و بهبود وضعیت نیز در شرایط مبهمی قرار دارد؛ بنابراین حتی اگر برجام احیا شود، با وجود این چشم انداز نه چندان روشن و این بدنه مستهلک، من فکر می‌کنم هیچ وقت آن سود و نفعی که ایران در سال‌های ۹۶ و ۹۷ به دست آورد را دیگر نمی‌تواند به دست بیاورد.

وی ادامه داد: در پیش نویس ۶ ماه قبل، برخی از موارد بود که به تایید و توافق طرفین رسیده بود و برخی دیگر نه، به همین دلیل مذاکره باید ادامه پیدا می‌کرد. از همین رو معتقدم خیلی تفاوتی نمی‌کند که پیش نویس ۶ ماه قبل را ادامه دهند یا پیش نویس جدیدی طراحی کنند، چرا که در هر دو صورت باید بخش‌های زیادی از آن مورد مذاکره قرار بگیرد، از همین رو تفاوتی برای آن در نظر نمی‌گیرم و معتقدم تفاوت دو پیش نویس سیاسی است نه فنی! طرف ایرانی هم گفته که همه پیش نویس رد نشده و در برخی موارد اختلاف نظر وجود دارد. نکته کلیدی این است که همان مواردی هنوز اختلاف نظر وجود دارد که در پیش نویس ژوئن هم جای آن‌ها خالی گذاشته شده بود و به آینده موکول شده بود.

حسینی تاکید کرد: تا اینجای کار طرفین به این نتیجه رسیده‌اند که چاره‌ای جز مذاکره ندارند. آمریکا با هدف مهار برنامه هسته‌ای ایران و ایران هم برای لغو تحریم‌ها مذاکرات را ادامه می‌دهند. از همین رو هر دو طرف، هم شرایط خودشان را می‌دانند و هم شرایط طرف مقابل و به خوبی می‌دانند که چاره‌ای جز پایبندی به میز مذاکره ندارند و از همین رو می‌توانیم به ادامه روند مذاکرات خوشبین باشیم.