روی دیگر ویروس کرونا با سرایت بیشتر و کشندگی کمتر/ از اومیکرون چقدر باید بترسیم؟
رویداد۲۴ لیلا فرهادی: با وجود آمار‌های نگران‌کننده نرخ ابتلا به ویروس کرونا در یک ماه اخیر، سازمان جهانی بهداشت ابراز امیدواری کرده که مبارزه با این ویروس در سال جدید میلادی یعنی سال ۲۰۲۲ به نتیجه برسد. شواهد و آمار‌های مرگ و میر و بستری در بیمارستان‌ها هم نشان می‌دهد سویه جدید اومیکرون نسبت به سویه‌های قبلی سرایت‌پذیری بیشتر، اما شدت کمتری دارد. رویداد۲۴ یافته‌های جدید درباره اومیکرون را شرح داده است.
تعداد مبتلایان به ویروس کرونا روز ۳۰ دسامبر (پنجشنبه ۹ دی) به بالاترین میزان خود از زمان همه‌گیری این ویروس رسید. در این روز ظرف ۲۴ ساعت بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در جهان به کرونا مبتلا شدند. پیش از شیوع سویه جدید اومیکرون بالاترین نرخ ابتلا کمتر از یک میلیون نفر در ماه می ۲۰۲۱ بود.
نشریه نیویورک تایمز به تازگی نتیجه مطالعات آزمایشگاهی روی نمونه‌های انسانی و حیوانی را منتشر کرده و گفته شواهد و یافته‌های جدید دلیل ابتلای خفیفتر به سویه اومیکرون نسبت به سویه‌های قبلی کرونا را توضیح داده است. یافته‌های جدید روی موش‌ها و همستر‌ها نشان داده اومیکرون عفونت کمتری در بدن ایجاد کرده و بعضا عفونت ناشی از این سویه تنها در قسمت‌های فوقانی دستگاه تنفس یعنی بینی، گلو و نای باقی می‌ماند و به ریه منتقل نمی‌شود.
رولاند ایلز زیست‌شناس محاسباتی موسسه بهداشتی برلین درباره این یافته‌ها و نحوه عفونت بخش فوقانی دستگاه تنفسی توضیح داده و گفته شاهد ظهور بیماری هستیم که خود را عمدتا در دستگاه تنفسی فوقانی نشان می‌دهد.
در ماه نوامبر زمانی که سویه اومیکرون برای اولین بار در آفریقای جنوبی ظهور کرد، دانشمندان حدس می‌زدند این سویه با سویه‌های قبلی متفاوت باشد. اما تنها چیزی که در آن زمان می‌دانستند این بود که این سویه ترکیب متمایز و نگران کننده‌ای از ۵۰ جهش ژنتیکی را پشت سر گذاشته است. تحقیقات قبلی هم نشان داده بود که بعضی از این جهش‌ها در واقع ویروس کرونا را در چسبیدن بهتر به سلول‌ها تقویت کرده. بقیه جهش‌ها هم نحوه دور زدن آنتی بادی‌ها را به ویروس اضافه کرده که همه این‌ها باید منجر به ابتلای شدید‌تر به ویروس کرونا می‌شدند اما به ظاهر فعل و انفعالات اومیکرون در بدن به گونه دیگری بوده و اسرارآمیز است.
بیشتر بخوانید: زنگ خطر امیکرون به صدا در آمد/ آیا باید از نقشه آبی ویروس کرونا در کشور خوشحال باشیم؟
راویندرا گوپتا ویروس‌شناس دانشگاه کمبریج گفته شما هیچوقت نمی‌توانید رفتار ویروس را فقط از نوع جهش‌های آن حدس بزنید. در یک ماه گذشته چندین گروه تحقیقاتی از جمله گروه گوپتا پاتوژن‌های جدید را در آزمایشگاه بررسی کرده‌اند. به گزارش رویداد۲۴ همزمان با فعالیت این گروه‌های تحقیقاتی اومیکرون هم سراسر جهان را در نوردیده و حتی افراد واکسینه شده یا کسانی که به تازگی از کرونا رهای یافته بودند را هم مبتلا کرده است. اما با سر به فلک گذاشتن تعداد مبتلایان، تعداد بستری‌ها در بیمارستان با شیب برابری افزایش نیافته است. مطالعات اولیه روی بیماران نشان داده اومیکرون به ویژه در افراد واکسینه شده نوع خفیف‌تری از کرونا را ایجاد می‌کند.
آزمایش‌ها روی حیوانات هم به روشن شدن برخی ابهامات درباره اومیکرون کمک کرده است. بیش از ۱۲ آزمایش که در روز‌های اخیر نتایج آن علنی شده همگی از یک نتیجه ثابت حکایت داشته‌اند: اومیکرون از دلتا و سایر سویه‌های ویروس کرونا خفیفتر است.
روز چهارشنبه کنسرسیوم بزرگی متشکل از دانشمندان آمریکایی و ژاپنی گزارشی از آزمایش اومیکرون و سویه‌های اولیه روی موش‌ها و همستر‌های مبتلا منتشر کردند؛ نتیجه این آزمایش نشان می‌دهد اومیکرون از بقیه سویه‌ها کمتر ریه را درگیر می‌کند و احتمال مرگ و میر در اثر این سویه هم کمتر بوده است. جالب اینجاست که یک نوع همستر خاص به نام همستر سوری یا همستر طلایی که نوع شدید انواع سویه‌های کرونا را در خود بروز داده بوده به نوع خفیف کرونا در اثر ابتلا به اومیکرون مبتلا شده. دانشمندان از این نتیجه بسیار شگفت‌زده شده‌اند. ولی انتشار این یافته‌ها باید با وسواس زیادی همراه باشد.
دلیل این وسواس هم گروه مبتلایان به این ویروس است. بیشترین مبتلایان به اومیکرون جوانان بودند که به طور کلی نوع خفیف‌تری از این ویروس را بروز می‌دهند. از سوی دیگر در این برهه زمانی افراد یا واکسینه شده‌اند یا قبلا کرونا گرفته‌‌اند و از این حیث هم طبیعی است که به نوع خفیفتر بیماری دچار شوند. لازم به ذکر است که هنوز مشخص نیست آیا افراد واکسینه نشده هم به طور خفیف به ویروس کرونای اومیکرون مبتلا می‌شوند یا نه.
یکی از دلایل ابتلای خفیف به کرونا در اثر اومیکرون را می‌توان در آناتومی جستجو کرد. نیویورک تایمز به یافته‌های دانشمندان اشاره کرده که به این نتیجه رسیده‌اند اومیکرون در بینی همستر‌ها همان وضعیتی را داشته که سایر سویه‌ها داشتند، ولی در ریه آن‌ها یک دهم سایر سویه‌ها عفونت ایجاد کرده است. یافته‌های جدید دانشگاه هنگ کنگ از ۱۲ نمونه عفونت ریه هم نشان داده که سویه اومیکرون با سرعت کمتری نسبت به دلتا و سایر سویه‌ها رشد می‌کند.
تاثیر اومیکرون بر ریه
همه این یافته‌ها چرایی ابتلای خفیفتر به اومیکرون نسبت به سویه‌های قبلی را توضیح می‌دهد. ابتلا به کرونا ابتلا از بینی و احتمالا دهان آغاز می‌شود و به گلو تسری پیدا می‌کند. در انواع خفیفتر ویروس از این فراتر نمی‌رود، اما زمانی که ویروس به ریه برسد ممکن است شدت بیشتری بگیرد.
سلول‌های سیستم ایمنی بدن در ریه‌ها به ورود ویروس واکنش نشان می‌دهند و ممکن است در این بین نه تنها سلول‌های عفونی بلکه سلول‌های سالم را هم از بین ببرند. علاوه بر این ویروس ممکن است از ریه‌های آسیب‌دیده به جریان خون وارد شود و باعث ایجاد لخته و تخریب سایر اندام‌ها شود.
یافته‌های جدید چرایی عملکرد ضعیف اومیکرون در ریه را شرح داده است. بسیاری از سلول‌های ریه پروتئینی به نام TMPRSS2 را روی سطح خود حمل می‌کنند که می‌توانند ناخواسته ورود ویروس به سلول را تسهیل کنند. دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که این پروتئین به خوبی به اومیکرون نمی‌چسبد. در نتیجه اومیکرون نمی‌تواند کارش را برای عفونی کردن سلول‌ها به خوبی دلتا انجام دهد.
همین که ویروس کرونای نوع اومیکرون بیشتر در قسمت‌های فوقانی دستگاه تنفسی یعنی بینی و گلو رشد می‌کند به این معناست که حضور ویروس در دراپلت‌های بینی و دهان بیشتر است و همین مساله شیوع آن را بالا برده است.
دلیل دیگر مسری‌تر بودن اومیکرون، توانایی این سویه در دور زدن آنتی بادی‌هاست. هفته گذشته نتیجه تحقیقاتی منتشر شد که نشان می‌دهد جهش‌هایی در ویروس اتفاق افتاده که به اصطلاح ایمنی ذاتی را در بدن تضعیف می‌کند. دستگاه ایمنی ذاتی در واقع زنگ هشدار مولکولی در بدن است که به سرعت سیستم ایمنی بدن ما را با اولین نشانه‌های حمله یک بیماری در بینی فعال می‌کند. اما هنوز مشخص نیست آیا این جهش رمز موفقیت اومیکرون بوده یا خیر. شاید دلایل دیگری هم برای شیوع بالای اومیکرون وجود داشته باشد؛ مثلا اینکه شاید این سویه بیش از سایرین در هوا باقی می‌ماند.
