خبر‌های بد از وین؛ درخواست‌های جدید ایران از غرب چیست؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: هر روز از این سخن گفته می‌شود که مذاکرات وین در روزهای پایانی است، اما در دقیقه نود این پایان به تعویق می‌افتد. طرف‌های غربی نیمه فوریه را به عنوان تاریخ پایان مذاکره تعیین کرده بودند. از این تاریخ دو هفته گذشته و با ورود به ماه مارس هنوز تکلیف مذاکرات مشخص نشده است. رویداد۲۴ در این گزارش گره‌های مذاکره و تجربه مشابه تیم مذاکره کننده دولت رئیسی در مذاکرات این چنینی را بازگو کرده و سعی کرده به این ترتیب محتمل‌ترین سناریو برای سرنوشت مذاکرات وین را استخراج کند.

گره کار مذاکرات وین چیست؟

دیپلمات‌های تیم مذاکره کننده ایران برای ادامه مذاکرات هسته‌ای درحالی به وین برگشته‌اند که آمریکا گفته آماده خروج از مذاکرات در صورت ناسازگاری ایران است. ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته در صورتی که ایران نخواهد حسن نیت نشان دهد، آمریکا و شرکایش به دنبال آلترناتیو‌هایی برای توافق با ایران هستند.

ماجرای ناسازگاری ایران هم ظاهرا به دور اخیر مذاکرات برمی‌گردد. تیم مذاکره‌کننده دولت رئیسی ۵ ماه بعد از انتخابات ریاست جمهوری بالاخره تصمیم به بازگشت به وین گرفت، اما دستور کاری را با خود به اتریش برده بود که به قول طرف غربی، بلافاصله مذاکرات را به بن‌بست کشانده است.

مذاکره‌کنندگان ایرانی دور هفتم را با یک عقب‌نشینی آغاز کردند و به پیش‌نویس توافقی برگشتند که در زمان دولت روحانی نگارش شده بود. اما ظاهرا در دور هشتم یک شیفت مجدد به درخواست‌های اولیه اتفاق افتاده است. نشانه‌های این تغییر در سخنرانی ۲۸ بهمن آیت الله خامنه‌ای دنبال کرد. در این سخنرانی که به مناسبت سالروز قیام مردم تبریز در سال ۵۶ ایراد شده بود، رهبری به تذکراتی اشاره کرد که در «دور قبلی مذاکرات» به آن توجه نشد و «مشکلات بعدی» را به وجود آورد. 

طرف ایرانی تلاش کرد این تذکرات را جدی‌تر مورد توجه قرار دهد. ابراهیم رئیسی در گفتگوی تلفنی با امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه سه مشکل کلیدی در مذاکرات را بدون ارائه جزییات بیان کرد و گفت: «لغو تحریم‌ها»، «ارائه تضمین معتبر» و «بسته شدن مسائل و ادعا‌های سیاسی» بخشی از درخواست‌های ایران است.

مسئله «ارائه تضمین» و «راستی‌آزمایی» کلیدواژه‌های قبلی وزارت خارجه در مذاکرات بود. در اینجا ظاهرا دو مسئله جدید است؛ لغو تحریم‌ها، اگرچه هدف اصلی مذاکرات است، ولی در پیش‌نویس قبلی مذاکرات وین تنها به تحریم‌های هسته‌ای محدود شده بود. ظاهرا این بار درخواست ایران در واقع معطوف به یک تحریم خاص است.

بیشتر بخوانید: مسعود پزشکیان: مجلس هیچ اطلاعی از جزییات مذاکرات وین ندارد/ همه چیز با نظر شورای عالی امنیت ملی پیش می‌رود

دو منبع نزدیک به مذاکرات به رویترز گفته ایران یک درخواست جدید داشته و خواستار خروج نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی شده است. یکی از این منابع آگاه به رویترز گفته «موضع ایران بعد از سفر علی باقری کنی به تهران سازش‌ناپذیرتر شده است. ایران این بار اصرار دارد که تحریم‌ها علیه سپاه برداشته شود و موضوعاتی را دوباره باز کرده که بر سر آن توافق شده بود.»

دومین درخواست جدید ایران مساله «ادعا‌های سیاسی» است. تهران خواستار بسته شدن پرونده هسته‌ای ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی است. پرونده‌ای که ایران درباره آن صحبت می‌کند در واقع مربوط به گزارش خرداد ماه آژانس درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. آژانس درباره سه سایت اعلام نشده هسته‌ای ایران و پیدا شدن آثار فعالیت هسته‌ای در این سایت‌ها اعلام موضع کرده بود و تهران پاسخی به این ادعا‌های آژانس نداده بود. درخواست ایران از آژانس هم ظاهرا با چالش‌هایی همراه است و آژانس قبل از دریافت پاسخ مناسب از سوی ایران حاضر به بستن پرونده نیست.

سرنوشتی که در انتظار مذاکرات وین است ...

حافظه تاریخی مردم ایران به خوبی فرآیند فرسایشی مذاکره در زمان دولت محمود احمدی نژاد را به خاطر دارد؛ مذاکراتی که با ریاست سعید جلیلی رئیس سابق تیم مذاکره‌کننده و علی باقری کنی در شورای عالی امنیت ملی انجام می‌شد و نتیجه‌ای جز قطعنامه‌های شورای امنیت و شورای حکام علیه ایران نداشت. به گزارش رویداد۲۴ سعید جلیلی دبیر اسبق شورای عالی امنیت ملی ایران در دولت احمدی نژاد چندین سال بعد از مذاکرات دوره خود دفاع کرده و گفته بود «چه کسی گفته طولانی شدن مذاکرات غلط است؟ در حال حاضر گفتگو‌هایی بین آمریکا و برخی کشور‌ها وجود دارد که بیش از ۲۰ سال به طول انجامیده است. مباحث فنی جلو می‌رفت و وضعیت اقتصادی در حال ثبات یافتن بود؛ مذاکرت برای ما فرسایش شده بود یا طرف مقابل؟!»

معروف بود که در زمان مذاکرات جلیلی تنها دستاورد هر دور مذاکره تعیین محل و تاریخ بعدی مذاکرات بوده است. مذاکرات آن دوره به «مذاکره برای مذاکره» و نه مذاکره برای رسیدن به هدف معروف شده بود. اتفاقی که ظاهرا تیم کنونی مذاکره‌کننده هسته‌ای از آن ابایی ندارند و حتی تعیین تاریخ پایان از سوی طرف مقابل را «ملال آور» می‌داند.

سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری این هفته در واکنش به تعیین ضرب الاجل از طرف غربی برای مذاکرات گفت: در چند ماه گذشته از این تاریخ‌ها زیاد شنیدیم و واقعا ملال‌آور شده است.