تاریخ، در مورد سرنوشت مذاکرات چه می‌گوید؟
رویداد۲۴ پایگاه خبری "مدرن دیپلماسی" در گزارشی، ضمن اشاره به آخرین تحولاتِ مرتبط با مذاکرات احیای برجام، به طور خاص سعی کرده به این سوال پاسخ دهد که در شرایطی که هم نسبت به احیای برجام دیدگاه‌های خوش بینانه‌ای ارائه می‌شود و هم برخی هرگونه توافق در این رابطه را واقع‌بینانه نمی‌بینند (مخصوصا با توجه به مواضع اخیر دولت بایدن و تروئیکای اروپایی)، اساسا سرنوشت مذاکرات احیای برجام میان ایران و غرب چگونه خواهد بود؟
به گزارش فرارو به نقل از مدرن دیپلماسی، «مواضع خاص ایران و غرب و جریان‌های رسانه‌ای همراه با آن‌ها در مورد احتمال انعقاد یک توافق اتمی با محوریت احیای برجام و در عین حال ابراز امیدواری‌های محتاطانه غرب و دولت‌های غربی در این رابطه و طرح تهدیدات از جانب رژیم اسرائیل و ارسال این سیگنال که این رژیم به هر نحو ممکن با این گزاره که ایران اندک توانمندی هسته‌ای نیز داشته باشد مخالف است و برای نابودی آن هر کاری می‌کند، همه و همه یک سوال اساسی را برجسته می‌سازند: سرنوشتِ توافق برجام و مذاکرات اتمی ایران چه خواهد شد؟
در روز‌های اخیر، تحلیل‌ها و گمانه زنی‌های مختلفی در مورد چشم انداز بسته پیشنهادی اروپا با محوریت ارائه یک مسیر و راه حل جهت حصول توافق در قالب معادله برجام و در عین حال پاسخ ایران و آمریکا به این مساله مطرح شده است. برخی بر این نکته تاکید دارند که دستیابی به یک توافق بسیار نزدیک است و عملا به ارزیابی مزایای اقتصادیِ توافق قریب الوقوع جدید برای ایران و جهان می‌پردازند. با این حال، گروهی دیگر نیز وجود دارند که همچنان بر این باورند که هنوز راهی طولانی جهت دستیابی به یک توافق و احیای برجام وجود دارد.
با این همه، تمرکز بر تحولات اخیر با محوریت مذاکرات اتمی ایران که همان بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا و واکنش تهران و واشینگتن به آن است، تا حد زیادی توجهات و تمرکز را از مهمترین پرسش‌ها و جوانبِ مطرح در قالب پرونده اتمی ایران منحرف می‌کند. توجه به این موضوعات، خود مسائل جدیدی را مطرح می‌سازد که پاسخ به آن‌ها می‌تواند چشم انداز روشن تری را در مورد سرنوشت و چشم‌اندازِ رایزنی‌های جاری اتمی با ایران یا هرگونه مذاکره آتی ایجاد کند.
آیا اساسا یک راهکار و راه حل دائمی جهت حل مناقشه اتمی ایران وجود دارد؟ آیا دستیابی به یک توافق پایدار بدونِ عادی شدنِ روابط ایران و آمریکا و طرح تهدیدات مکرر از جانب اسرائیل، قابلیتِ عملیاتی و اجرایی دارد؟ علتِ فروپاشی نسخه اولیه توافق برجام چه بود و آیا اساساً قدرت و نفوذ منطقه‌ای ایران را می‌توان نابود و تضعیف کرد؟ نقش دیگر بازیگران موثر در معادله اتمی ایران نظیر چین و روسیه در مسیر حصول و یا عدم حصول یک توافق چیست؟
مناقشه هسته‌ای ایران که در بیش از ۲۰ سال اخیر دوران پُرنوسانی را پشت سر گذاشته است، موجب تشدید ارتباطات و تعاملات تهران با آژانس بین المللی اتمی در سالهای اخیر شده است. در این میان رژیم اسرائیل و بعضا آژانس بین المللی انرژی اتمی دعاوی مختلفی را در مورد ماهیت حقیقی برنامه اتمی ایران مطرح می‌کنند. مساله‌ای که خود به یک چالش در روند مذاکرات اتمی با تهران تبدیل شده است.
با این همه، نکته اساسی این است که در تمامی این سال ها، ایران برنامه اتمی خود را با قدرت ادامه داده است. رویه‌ای که حتی در شرایطی که تهران تحت سخت‌ترین تحریم‌ها نیز بوده، همچنان از سوی این کشور دنبال شده است. اکنون نیز که کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران خاتمه یافته و دولت بایدن بر سر کار است، باز هم ایران با شدت و ضعف‌های گوناگون، پیشروی‌های اتمی خود را ادامه داده و می‌دهد. در این چهارچوب باید گفت که در ۲۰ سال اخیر، پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، با توجه به تحولات گوناگون، کُند‌تر و سریع‌تر شده، اما هیچگاه متوقف نشده است.
بیشتر بخوانید: سیگنال سفر رییسی به سازمان همکاری‌های شانگهای/ منتظر احیای برجام نباشید!
در بیش از دو دهه اخیر، جمهوری اسلامی ایران میلیارد‌ها دلار را صرف توسعه برنامه اتمی خود کرده است. مساله‌ای که نوعی بازدارندگی و البته سیگنال مستقیم از تهدید را برای قدرت‌های غربی و متحدان منطقه‌ای آن‌ها ارسال کرده است. از این رو، دستیابی به یک توافق با محوریت برنامه اتمی ایران که در نوع خود قادر است بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را آزاد کند، عملا فرصت مناسبی را جهت تقویت هر چه بیشترِ توانمندی‌های ایران در اختیار این کشور قرار خواهد داد.
از سوی دیگر، ایران همواره به اسرائیل و آمریکا به چشم "دشمن" نگاه کرده است. اکنون نیز تغییر چندانی در عرصه تحولات میدانی حاصل نشده که بخواهیم از تغییر رویکرد ایران در رابطه با گزاره مذکور صحبت کنیم. در این چهارچوب رژیم اسرائیل حتی بر شدتِ تهدید‌های خود علیه ایران افزوده است. فضایی که عملا از تشدید بی‌اعتمادی میان طرف‌های اصلی معادله برجام خبر می‌دهد.
تجربیات مناسبات و تعاملات تهران با واشینگتن در دوران کارزار فشار حداکثری و به طور کلی با دولت‌های دموکرات آمریکا در ۲۰ سال اخیر نشان می‌دهد که دوام یک توافق میان ایران و غرب، تا حد زیادی ارتباط مستقیمی با کاسته شدن از سطح تنش‌ها در روابط ایران و آمریکا و البته کاهش تنش زایی از سوی رژیم اسرائیل در این رابطه دارد.
در این چهارچوب، یکی از مهمترین دلایل و محرک‌های فروپاشی توافق برجام، دغدغه‌های امنیتی اسرائیل و البته دولت‌های عرب منطقه و جمهوری خواهان آمریکایی بوده است. مولفه‌هایی که همچنان نیز در قالب معادله اتمی ایران پا برجا هستند. نسخه اولیه توافق برجام هیچ اشاره‌ای به فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران نداشته و سعی داشته با تداوم یافتنِ توافق مذکور، این موضوع را نیز با تهران بر سر میز مذاکره حل کند. با این حال، در شرایط کنونی، همزمان با تضعیف نظامِ تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران، دغدغه‌های امنیتی دولت‌های منطقه در مورد ایران به مراتب بیشتر از زمانی هستند که نسخه ابتدایی توافق برجام به امضا رسید.
در عین حال، نقش روسیه و چین را در معادله اتمی ایران نباید نادیده گرفت. کشور‌هایی که نوعِ کنشگری آن‌ها در قالب پرونده اتمی ایران تا حد زیادی تحت تاثیرات روابطشان با کشور‌های غربی قرار دارد. مساله‌ای که حداقل در وضعیت کنونی، اوضاع مناسبی ندارد.
پیش بینی در علم سیاست کار سختی است و سخت‌تر از آن، پیش بینی رفتار یک دولت نظیر ایران است که به دلیل رویه‌های غرب و متحدان آن علیه خود، شدیدا نسبت به تحرکات بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با محوریت تضعیف منافع آن بدبین است.
با این حال، "تاریخ" و سابقه برنامه اتمی ایران تا حد زیادی نشان دهنده شکنندگیِ ماهیت هرگونه توافقی است که میان تهران و غرب به امضا برسد. از این رو، باید توجه داشت که در تحلیل مساله اتمی ایران، توجه به مولفه "تاریخ" مهم‌تر از صرفِ پیش بینی کردن است.
منبع: مدرن دیپلماسی
