سه دلیل بی‌رمقی بازار سهام
رویداد۲۴ در ماه گذشته شاخص‌کل با افت ۲۶/ ۲درصدی همراه شد تا با این افت بازدهی شاخص‌کل در سال‌جاری در محدوده منفی قرار بگیرد. آخرین‌باری که شاخص‌کل چنین مقادیری را تجربه کرده بود، به ۲۷ اسفند سال‌گذشته باز می‌گردد.
بازدهی شاخص‌ها در مرداد
در ماهی که گذشت، نماگر اصلی بازار سهام با کاهش ۲۶/ ۲درصدی همراه شد. شتاب کاهش قیمت‌ها در نماد‌های کوچک‌تر بازار بیش از بزرگان شاخص ساز بازار بود و همین موضوع موجب نزول ۲۴/ ۵درصدی شاخص هم وزن در مقیاس ماهانه شد.
در فرابورس نیز شاخص اصلی این بازار به‌عنوان نماینده سهام فرابورسی با کاهش ارتفاع ۹/ ۵درصدی در دومین ماه تابستان همراه شد. به‌این‌ترتیب، شاخص‌کل بورس و شاخص‌کل فرابورس، چهارمین ماه منفی و شاخص هم وزن سومین ماه منفی متوالی خود را تجربه کردند. در سال‌جاری تنها در فروردین ماه، شاخص‌های سهامی عملکرد مناسبی را از خود برجای گذاشته‌اند و در ماه‌های بعدی بازار سهام همواره با کاهش ارتفاع قیمت‌ها همراه بوده‌است. چنین موضوعی سبب‌شده تا سرمایه گذاران حاضر در بورس تهران تتمه اندک سرمایه‌های خرد خود را نیز از صحنه معاملات بازار سرمایه خارج سازند تا بازار سهام در مقطع کنونی در رکود کامل معاملاتی به‌سر ببرد.
میانگین روزانه ارزش معاملات خرد بازار سهام در مردادماه در سطح ۲هزار و ۴۲۸میلیارد‌تومان قرارگرفت که ثبت چنین رقم نازلی در ارزش معاملات خرد که از آن به‌عنوان سیگنالی برای رصد وضعیت رونق و رکود بازار استفاده می‌شود، حاکی از آن است که بازار سهام مرداد ماه را در رکود و اغمای کامل معاملاتی به‌سر برده است.
به‌علاوه در مجموع معاملات مردادماه از گردونه معاملات سهام ۵هزار و ۹۲۹میلیارد تومان پول خارج شد که گویای این نکته است که بازار در اکثر روز‌های معاملاتی با فرار سرمایه حقیقی همراه بوده‌است؛ در واقع سرمایه گذاران حقیقی به‌رغم اینکه بازار از سقف تاریخی خود فاصله معناداری گرفته، همچنان تمایل راسخی به خروج از قلمرو بورس آشفته حال این روز‌ها دارند.
شاخص‌های مهجور
بورس تهران دو ماه رؤیایی را در اسفند سال‌گذشته و فروردین امسال تجربه کرد، به‌گونه‌ای‌که شاخص‌کل در دو ماه یادشده با جهش ۹/ ۲۷ و ۶/ ۱۸درصدی همراه شد. افزون بر این، نماگر هم وزن نیز در این دو ماه، با افزایش ارتفاع ۸/ ۲۲ و ۳۰درصدی مواجه بود.
چنین عملکردی در بازار سهام که در راستای جبران جاماندگی این بازار از رشد قیمت دلار در نیمه دوم سال‌گذشته و همچنین تورم عمومی جامعه صورت می‌گرفت، اهالی بورس تهران را دلگرم و به تداوم وضعیت و روند صعودی شکل گرفته در بطن بازار سهام امیدوار ساخت، اما در واقعیت و ادامه مسیر، ماجرا به شکل دیگری به‌وقوع پیوست. بورس تهران از نیمه اردیبهشت گرفتار ریزش وحشتناکی شد و در پنج روز متوالی، بازار با کاهش شدید قیمت‌ها مواجه شد. کاهش قیمت‌ها تا جایی ادامه دار بود که کانال ۲میلیون‌واحدی که برای شاخص به‌عنوان یک حمایت تکنیکال و روانی نیز مطرح بود، از دست رفت و شاخص به کانال یک‌میلیون و ۹۰۰هزار‌واحدی نزول پیدا کرد. رفت و برگشت شاخص در دو کانال مذکور تبدیل به سریال تکراری ماه‌های اخیر بورس تهران شده‌است و در چهار نوبت شاهد جابه جایی دماسنج اصلی تالار شیشه‌ای بین دو کانال مذکور بوده ایم، اما در جریان معاملات روز گذشته بورس تهران که آخرین روز معاملاتی مردادماه بود، این شاخص با افت ۹۳/ ۰درصدی به محدوده یک‌میلیون و ۹۳۸هزار‌واحدی رسید تا برآیند تغییرات این شاخص از ابتدای سال منفی۱۳/ ۱ باشد. به بیانی ساده تر، اگر ملاک سنجش و معیار ما شاخص‌کل باشد، همه رشدی که در بازه ۴۵روزه از ابتدای سال تا نیمه اردیبهشت در بازار سهام کسب شده‌بود، ازدست رفت.
همچنین در سال‌جاری بازدهی شاخص هم وزن ۳/ ۱۳ و بازدهی شاخص‌کل فرابورس نیز ۶/ ۱ بوده‌است. به‌علاوه افت شاخص از سقف تجربه شده در اواسط اردیبهشت به ۵/ ۲۳درصد رسیده است. در این مدت نماگر هم وزن نیز ۸/ ۲۳درصد از سقف سال‌جاری خود فاصله گرفته‌است.
واکاوی علل وضعیت بد بورس تهران
عوامل مختلفی را می‌توان به‌عنوان دلایلی که سبب‌شده تا بورس تهران در ماه‌های اخیر گرفتار چنین وضعیتی شود، ذکر کرد. اولین عامل به رکود حاکم بر کلیه بازار‌ها بازمی گردد. علاوه‌بر اینکه بورس تهران چنین وضعیتی دارد، اوضاع و احوال دیگر بازار‌ها نیز چندان مناسب نیست.
این موضوع از کاهش انتظارات تورمی نشات گرفته است. عامل پیشران در اکثر بازار‌های دارایی ایران، انتظارات تورمی است و هر زمان که انتظارات تورمی در اقتصاد کشور شعله ور می‌شود، بازار‌ها با التهاب همراه می‌شوند و هر زمان که انتظارات تورمی در اقتصاد فروکش می‌کند، شاهد آرامش در بازار‌ها هستیم.
نکته‌ای که از رصد اوضاع و احوال این روز‌های بازار‌های داخلی کشور قابل رهگیری است، رکود حاکم بر کلیه بازار‌ها است که تحت‌تاثیر فروکش کردن انتظارات تورمی به‌وقوع پیوسته است؛ در واقع در ماه‌های اخیر اقتصاد کشور، یک آرامش نسبی را در اکثر زمینه‌ها به خود می‌بیند. به‌رغم اینکه رشد نقطه‌به‌نقطه پایه‌پولی همچنان در مقادیر بالایی قرار دارد، شاهد کاهش شتاب رشد نقدینگی هستیم که این موضوع سبب‌شده تا از این ناحیه نیز انتظارات و واکنش‌های مثبتی پیرامون کل‌های پولی شکل بگیرد. به‌علاوه در ماه‌های اخیر حرکات مناسبی در زمینه بهبود روابط منطقه‌ای کشور شکل‌گرفته‌است. همچنین اخباری که در زمینه تبادل زندانیان ایران و آمریکا در ازای آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی صورت‌گرفت، از اخبار مهمی بوده که سبب‌شده تا انتظارات در مثبت‌ترین شکل ممکن قرار بگیرد.
مورد بعدی که وضعیت بورس تهران را در این روز‌ها بحرانی ساخته، زخم کاری تصمیمات خلق‌الساعه نهاد‌های مختلف است که هریک به‌نحوی و طریقی، بخشی از بدنه و پیکر نحیف و رنجور بازار سهام را نشانه‌گیری کرده اند. ماجرا‌های مختلفی که پیرامون عرضه خودرو در بورس‌کالا به‌وقوع پیوسته از جمله مهم‌ترین معضلاتی است که همواره بر معاملات گروه خودرویی سایه افکنده است.
از سوی دیگر عمده فعالان بازار سهام و تحلیلگران معتقدند تا زمانی‌که صنعت خودرو گرفتار قیمت‌گذاری دستوری باشد، این صنعت اوضاع و احوال مناسبی پیدا نخواهد کرد و آب خوش از گلوی سهامداران این صنعت پایین نخواهد رفت. در مثال دیگر می‌توان به ماجرای افزایش نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی اشاره کرد که یکی از مهم‌ترین ریسک‌های چند وقت اخیر بود که بازار سهام را تحت‌تاثیر قرار داد. موضوعی که در این زمینه مطرح است، فقدان ثبات در تصمیم‌گیری سیاستگذار است.
به‌عبارت دیگر سیاستگذار با تصمیمات خلق الساعه خود، تدوین افق زمانی برای سرمایه‌گذاری را از سرمایه گذار سلب کرده‌است.
انتقادی که در این زمینه مطرح است، موضوع افزایش یا کاهش نرخ خوراک نیست، بحث قابل‌توجه در این زمینه نحوه اطلاع رسانی اخبار این‌چنینی است، درحالی‌که ماجرای افزایش نرخ خوراک در اواسط اردیبهشت ماه مطرح‌شده بود، انتشار رسمی این خبر ۵۱ روز بعد انجام شد.
طبیعتا چنین اقداماتی به‌مثابه ضربات و زخم‌های کاری است که بر پیکر اعتماد در بازار سهام نواخته می‌شود و موجب می‌شود بازار سهام هر روز که می‌گذرد با کاهش اقبال از سوی سرمایه گذاران حقیقی همراه شود.
