آمار وحشتناک از زباله‌های عفونی؛ زنگ فاجعه زیست محیطی در مازندران زده شد!

رویداد۲۴ علیرضا نوری کجوریان در مهر نوشت: متأسفانه کشور و استان مازندران علاوه با چالش بحران پسماند‌های شهری با بحران زباله‌های پزشکی و عفونی و عدم روش صحیح مدیریت آن دست به گریبان است. طبق آمار‌ها در استان مازندران روزانه بین حدود ۲۰ تا ۲۲ تن زباله عفونی و پزشکی تولید می‌شود و این حجم در مواقع پیک مسافران نوروزی و تابستانی حداقل تا ۳۰ تن می‌رسد.

براساس قانون مدیریت پسماند؛ پسماند‌های بیمارستانی، جزو خطرناک‌ترین نوع پسماند‌ها محسوب می‌شوند و جرایم سنگینی برای رهاکنندگان این نوع پسماند‌ها باید درنظر گرفته شود. پسماند بیمارستانی، به همه پسماند‌های عفونی و زیان‌آور ناشی از بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی، درمانی، آزمایشگاه‌های تشخیص طبی، داروخانه‌ها، و دندانپزشکی و مراکز مشابه گفته می‌شود که به‌دلیل بالابودن دست‌کم یکی از خواص خطرناک ازقبیل سمی‌بودن، بیماری‌زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن، به مراقبت ویژه نیاز دارند. پسماند‌های بیمارستانی حاوی مقادیر زیادی از عوامل بیماری زای واگیر و خطرناک می‌باشند و تماس افراد مستعد با آن‌ها می‌تواند موجب ایجاد بیماری‌های عفونی شود.

بیشتر بخوانید: زباله‌سوزی‌های غیرقانونی پایتخت؛ هوای تهران سمی شد!

فاجعه‌ای که امروز استان مازندران و استان‌های شمالی و در کل کشور با آن درگیر هستیم مخلوط کردن این زباله‌های عفونی با زباله‌های شهری است. هر چند در بعضی از بیمارستان‌ها و مناطق کشور از سیستم بی خطر سازی استفاده می‌کنند که در نظر علمی و کارشناسی عملاً تفاوتی در نتیجه نداشته و جز یک هزینه مازاد گره‌ای از مشکل پسماند عفونی را حل نکرده است.

پسماند‌های خطرناک به روش سنتی دفن می‌شود

با وجود روش‌های نوین در دنیا جهت دفع پسماند‌های بیمارستانی، ما متأسفانه شاهدیم که در بسیاری از مناطق کشور دفع این پسماند‌های خطرناک همچنان به روش سنتی و از طریق دفن صورت می‌گیرد!

شبنم دلفان آذری پرفسور مدیریت و مدل سازی محیط زیست و تغییر اقلیمی در گفتگویی با بیان اینکه دفن پسماند‌های بیمارستانی و عفونی، علاوه بر آلودگی‌های زیست محیطی و آب‌های زیرزمینی، خطر گسترش برخی از بیماری‌ها را در پی دارد، افزود: دفن پسماند‌های بیمارستانی و عفونی به شیوه‌های کنونی رایج در استان و بالطبع در کشور می‌تواند عواقب وپیامد‌های جبران ناپذیری برای سلامت انسان، محیط زیست به دنبال داشته باشد.

وی افزود: در حال حاضر پسماند‌های عفونی مراکز بهداشتی درمانی، بیمارستان‌ها، مطب‌ها و آزمایشگاه‌های تشخیص طبی ومراکز درمانی، داروخانه‌ها و دندانپزشکی‌ها با زباله‌های شهری در دل جنگل‌های زیبای هیرکانی دپو می‌گردد و به این علت مخلوط کردن پسماند‌های شهری و بیمارستانی تهدیدی برای بهداشت شهروندان وکارکنان بخش خدمات شهری شهرداری‌ها و سازمان‌های مدیریت پسماند است که با این قبیل پسماند‌ها درتماس هستند و نتیجه آن مخاطره بر بهداشت وسلامت مردم است که سونامی سرطان و بیماری‌های پوستی و تنفسی در استان‌های شمالی نتیجه این فرایند است و ظهور این مرحله از دیدگاه زیست محیطی به معنای واقعی فاجعه و بحران زیست محیطی بوده که نیازمند مدیریت و دستورالعمل فوری است.

سفیر سبز خاورمیانه ادامه داد: بر طبق قانون، مدیریت پسماند‌های ویژه مانند پزشکی و عفونی با تولید کننده است و وظیفه وزارت بهداشت، تأمین و حفظ و ارتقای سطح سلامت جامعه و لزوم اجرای قوانین مرتبط برای آن است، همچنین در حوزه سلامت مدیریت پسماند‌ها باید دارای هدف کاهش ریسک بوده و به حداقل رساندن آن باشد.

وی تصریح کرد: این به معنای این است که عدم مدیریت صحیح زباله‌های پزشکی و بیمارستانی و عفونی عموم مردم را معرض خطر قرار می‌گیرند و بلکه موجب آلودگی نگران‌کننده محیط زیست می‌شود و می‌توانند از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم، منجر به آلودگی خاک، آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی شوند و تهدیدی برای سلامت جامعه باشند. به‌همین‌دلیل، نحوه مدیریت صحیح پسماند‌های بیمارستانی، از اهمیت بسیاربالایی برای جوامع برخوردار است.

عضو کمیته بحران سازمان ملل متحد یادآور شد: مطالعات اپیدمیولوژیک ثابت کرده که در اثر تماس با سر سوزن مصرف شده احتمال آلوده شدن شخص به ویروس هپاتیت B و C و HIV به ترتیب ۳۰، ۸/۱ و سه درصد وجود دارد، به عنوان مثال سوزن آلوده به ویروس هپاتیت می‌تواند تا ۱۰۰ سال مؤثر بماند که مخلوط کردن آن با زباله شهری و دسترسی دام و طیور و خوردن زباله‌های آغشته می‌تواند از طریق شیر و گوشت آلوده به انسان منتقل نماید. همچنین بیماری‌های انگلی، گوارشی و سل از این طریق منتقل می‌شوند.

سرانه تولید پسماند عفونی در ایران بیشتر از استاندارد جهانی

دلفان آذری عنوان کرد: پسماند‌های بیمارستانی و زباله‌های مطب‌های پزشکان، خطری چند برابر نسبت به پسماند‌ها و زباله‌های عادی دارند و بیماری‌های عفونی و هزارویک بیماری دیگری که به مواردی از آن اشاره شد، پیامد این پسماند‌های خطرناک است و براساس آمار‌های جهانی؛ بین ۱۰ تا ۵۲ درصد زباله‌های بیمارستانی، عفونی هستند و حتی درصورت بازیافت نیز می‌توانند باعث انتقال بیماری‌های واگیردار شوند.

مدرس دانشگاه و مشاور بین المللی محیط زیست سرانه تولید پسماند عفونی در کل مناطق کشورمان را بیشتر از استاندارد‌های جهانی دانست و گفت: با توجه به آئین نامه‌ها و استاندارد‌های سازمان بهداشت جهانی، اینجانب به عنوان یک متخصص حوزه مدیریت پسماندها، قطع به یقین روش بی خطرسازی به‌وسیله «اتوکلاو» را برای تبدیل زباله‌های بیمارستانی به زباله عادی، ناکارآمد و بدون نتیجه می‌دانم.

وی افزود: همانطور که اشاره شد مسئولیت نظارت بر مدیریت پسماند‌های بیمارستانی و چگونگی بی خطرسازی این پسماندها، با وزارت بهداشت و مسئولیت تشخیص حد و میزان آلایندگی زیست‌محیطی پسماند‌های بیمارستانی به‌عهده سازمان محیط زیست است و در کشور ما و استان مازندران به‌رغم‌آنکه چندین نهاد و دستگاه دولتی و نظارتی، درگیر این موضوع هستند، اما هنوز راهی درست، علمی و اصولی برای برون‌رفت از وضعیت نامطلوب بهداشتی دفع این‌گونه زباله‌ها در کشور پیدا نشده است، در صورتی که چاره کار بسیار ساده است.

پرفسور در مدیریت و مدل سازی محیط زیست و تغییرات اقلیمی افزود: بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، از منابع تولید زباله در شهر‌ها هستند و بخش زیادی از مواد زائد تولیدی آن‌ها را زباله‌های مخاطره‌آمیز تشکیل می‌دهند.

معضل پسماند‌های بیمارستانی و عدم انسجام قانون مدیریت

شبنم دلفان آذری عنوان کرد: کشور ایران مقام ششم آلایندگی را در دنیا صاحب می‌باشد که این بحث در مورد تولید سرانه پسماند‌های پزشکی بر اساس سازمان بهداشت جهانی به ازای هر نفر در ایران حدود دو برابر استاندارد جهانی است. یعنی سرانه تولید زباله بیمارستانی روزانه ۲/۷۵ کیلوگرم است.

وی با بیان اینکه پسماند‌های پزشکی و عفونی به دو دسته پسماند‌های عادی یا شبه خانگی و پسماند‌های خطرناک که خود به ۹ زیر مجموعه تقسیم می‌شوند، افزود: پسماند‌های خطرناک شامل پسماند‌های عفونی، پسماند‌های پاتولوژیک، اجسام تیزوبرنده، پسماند‌های دارویی، پسماند‌های سرطان‌زا، پسماند‌های شیمیایی، پسماند‌های رادیواکتیو، کپسول‌های حاوی گاز‌های پرفشار، پسماند‌های حاوی فلزات سنگین و پسماند‌های پرتوساز هستند.

سفیر سبز خاورمیانه یادآور شد: این زباله‌های تولیدی هر قسمت باید به صورت مجزا جمع آوری و هر نوع زباله‌های ذکر شده بالا در مخزن‌های جمع آوری جدا که با رنگ و کیسه زباله مخصوص و به صورت استاندارد مشخص شده‌اند، قرار بگیرند و باید در مدت کوتاهی از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و بهداشتی خارج شوند.

بی خطرسازی و اتوکلاو نتیجه‌ای برای مدیریت پسماند عفونی ندارد

وی گفت: پسماند‌های خطرناک و از بین بردن آنها، فقط از طریق زباله سوز و در حرارت بین ۶۰۰ تا ۱۱۰۰ درجه سیلسیوس مؤثر بخش است و تحت هیچ عنوانی «بی خطر سازی» و «اتوکلاو» نتیجه‌ای برای مدیریت این نوع پسماند‌ها ندارد.

دلفان آذری افزود: درحال حاضر در بیشتر کشور‌های دنیا مدیریت پسماند‌های بیمارستانی فقط از طریق زباله سوزه‌ای پزشکی در حرارت بین ۶۰۰-۱۱۰۰ درجه سیلسیوس انجام می‌پذیرد و روش بی خطر کردن واستریل کردن فقط برای لوازم قابل استفاده دندانپزشکی و ظروف آزمایشگاهی صورت می‌گیرد.

این محقق و مشاور بین المللی با اظهار اینکه شوربختانه برای مدیریت زباله‌های پزشکی و بیمارستانی تاکنون اقدامات زیربنایی مهم واساسی در استان مازندران و کشور برای ازبین بردن و نابودکردن پسماند‌های بیمارستانی صورت نگرفته است و هنوز شیوه‌های موقتی مورداستفاده قرارمی گیرد، گفت: این شیوه دفن کردن را جایگزین مدیریت اصولی و استفاده از دستگاه زباله سوز پزشکی شده است. دفن پسماند‌های بیمارستانی در استان‌های شمالی و بالاخص مازندران و کل کشور به روش کنونی بی خطر سازی و اتوکلاو به دلیل آلودگی‌هایی که به همراه دارد به عنوان یک بحران جدی تلقی می‌شود.

وی افزود: مدیریت بحران زباله‌های پزشکی مستلزم اجرای منسجم و همکاری بین وزارت بهداشت به عنوان الزام و سازمان مدیریت محیط زیست است.

 در کنار شیوه‌های سنتی و ابتدایی دپو و دفن زباله‌های عفونی و بیمارستانی قرار بود، کارخانه بی خطرسازی زباله‌های عفونی در حاشیه نیروگاه زباله سوز نوشهر احداث شد که اجرای این طرح در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و بی توجهی به این مساله، زنگ خطر و فاجعه زیست محیطی را بیش از پیش در استان مازندران طنین انداز کرده است.