فایل صوتی خاتمی را چه کسی و چرا منتشر کرد؟ | آیا انتشار فایل به قصد کم کردن مشارکت در انتخابات بود؟

رویداد۲۴ | لیلا فرهادی: در روزهای گذشته یک فایل صوتی ازجلسه‌ای به ظاهر خصوصی میان سید محمد خاتمی و حلقه‌ای از نزدیکان او منتشر شده است. این فایل حاوی نکات مهمی درباره علت عدم مشارکت رئیس دولت اصلاحات در انتخابات مجلس ۱۴۰۲ است. خاتمی در این فایل صوتی روش پیشین جریان اصلاحات در انتخابات‌ها را نقد کرده و به تغییر وضعیت در طول یک دهه اخیر اشاره می‌کند. او از آن نوعی «دگردیسی انتخابات» حرف زده و می‌گوید اگر انتخابات «دیگر انتخابات نبود، آیا بازهم باید برویم انتخابات، فقط به نفع کسانی که ضد‌انتخاباتند کار بکنیم؟»

او نتیجه می‌گیرد که این شیوه بی‌فایده بوده و بنابراین «ما کنار ۶۰ درصدی از مردم قرار می‌گیریم» که تصمیم گرفتند در انتخابات شرکت نکنند.

او در نهایت گفته «یک بار هم ما در کنار مردم قرار بگیریم». البته در این اظهارات هم خاتمی سعی کرده بین مردم، ضد‌انقلاب و تحریم خط فاصله‌ای بکشد. او تاکید کرده، کنار مردم، «نه در کنار ضدانقلاب و تحریم».

رئیس دولت اصلاحات یک پیش شرط هم ترسیم کرده و آن «وجود شورای نگهبان» است. او گفته «تا این شورای نگهبان هست، ما دیگر در انتخابات شرکت نمی‌کنیم.»
رویکرد خاتمی در انتخابات اخیر، بی‌سابقه بود. خاتمی برای اولین‌بار در تاریخ جمهوری اسلامی، در انتخابات سراسری مجلس دوازدهم شرکت نکرد. او حتی سال ۱۳۹۰ و تنها دو سال پس از انتخابات پرحاشیه ۱۳۸۸، در یک اقدامی اعتراضی به جای شرکت در انتخابات تهران، در دماوند رای خود را به صندوق انداخت (شورای نگهبان در آن سال انتخابات دماوند را باطل اعلام کرد.)

انتشار فایل صوتی خاتمی چیز تازه چندانی به مواضع علنی او در انتخابات اخیر اضافه نکرده است. بیانیه ۱۵ ماده‌ای خاتمی در بهمن ماه سال ۱۴۰۱ مواضع او را صورت‌بندی و اظهارات او در جمع مشاوران قبل از انتخابات اسفند، این مواضع را روشن‌تر کرد. با این حال افشاگری به روش انتشار فایل صوتی جلسات خصوصی به یک رویه معمول در کشور تبدیل شده است. سوال اینجاست که چه کسی و با چه هدفی این فایل صوتی را منتشر کرده است؟

چه کسی فایل صوتی خاتمی را منتشر کرد؟

مشخص نیست چه کسی فایل صوتی جلسه خصوصی خاتمی را منتشر کرده است. ابوالفضل نجفی تهرانی، یک روحانی فعال در فضای مجازی اولین‌بار این فایل صوتی را تحت عنوان «فایل صوتی لو رفته از جلسه خاتمی با اصلاح طلبان قبل از انتخابات اسفند» در صفحه توییتر خود منتشر کرده است. هیچ نشانه‌ای از رسانه یا فرد منتشر‌کننده این فایل صوتی، بر روی آن درج نشده و تنها برند «XRecorder» که یک اپلیکیشن ضبط‌کننده صفحه گوشی است روی تصویر این فایل نقش بسته است.

از آنجایی که منتشر‌کننده ناشناس است، فرضیه‌های متعددی درباره علت انتشار آن وجود دارد.

برخی کاربران موسوم به برانداز در توییتر مدعی‌اند که اصلاح‌طلبان تعمدا اقدام به انتشار این فایل صوتی کرده‌اند. پوریا زراعتی، مجری خبر شبکه ایران اینترنشنال در توییتر خود مدعی شده این فایل صوتی بخشی از برنامه «نو‌اصلاح طلبی» است که توسط برخی نهادهای نظامی در داخل هدایت می‌شوند!

تقریبا هیچ یک از رسانه‌های اصولگرا به فایل صوتی خاتمی واکنشی نشان نداده‌اند. سایت مشرق وابسته به یک نهاد نظامی بدون اشاره به اینکه چگونه فایل صوتی منتشر شده، گزارشی نوشته و درباره محتوای این فایل صحبت کرده است. این رسانه درباره فایل صوتی نوشته: «سیدمحمد خاتمی در اظهاراتی که به نظر می‌آید زمان آن برای پیش از برگزاری انتخابات ۱۴۰۲ است گفته است که من نمی‌خواهم برای کسی تعیین تکلیف کنم او در این فایل صوتی به صورت تلویحی اصلاح‌طلبان را به تحریم انتخابات تشویق کرده است، اما در اتفاقی جالب توجه هیچ‌کدام از رسانه‌های اصلی جریان اصلاحات حاضر به توضیحی درباره این فایل صوتی نشده‌اند، این سکوت مرموز نشان از تعارضات سنگین در جناح چپ دارد.»

جریان اصلاحات به اتفاق معتقد است انتشار فایل صوتی به بخشی از رفتار یک سازمان درون حاکمیت تبدیل شده که فضای جلسات را ناامن می‌کند.

هدف منتشرکنندگان فایل صوتی خاتمی چه بود؟ 

بیشتر بخوانید: خاتمی: تصمیم گرفتم اگر نمی‌توانم کاری برای مردم بکنم حداقل همنوا با خیل ناراضیان باشم

در این بخش رویکرد سه گروه از جریان اصلاحات را درباره هدف منتشرکنندگان مورد بررسی قرار داده‌ایم. نخست جریان مشارکت‌خواه که در انتخابات اخیر با بیانیه ۱۱۰ امضایی «روزنه‌گشایان» شناخته شدند. جریان دیگر، جریانی است که در انتشار بیانیه جبهه اصلاحات نقش مهمی داشتند. جبهه اصلاحات در این انتخابات با انتشار یا بیانیه اعلام کرد انتخابات از معنا تهی شده و امکان ارائه لیست وجود ندارد. این جریان تحت عنوان جریان اصلاح‌طلب جامعه‌محور شناخته می‌شود. جریان سوم در واقع بخشی از همان جریان موسوم به اصلاح طلبان جامعه‌محور است اما به دلیل نزدیکی به خاتمی، از جزییات تصمیم رئیس دولت اصلاحات و به تبع آن، از اهداف منتشرکنندگان فایل صوتی مطلع‌تر است.

مشارکت‌خواهان چه می‌گویند؟

برخی چهره‌های مشارکت‌خواه معتقدند انتشار این فایل صوتی در آستانه انتخابات دور دوم، با هدف کاهش حداقل مشارکت باقیمانده حامیان اصلاحات در انتخابات صورت گرفته است. این جریان حامی مشارکت در انتخابات با همین استدلال معتقد است، انتشار این فایل صوتی کار نهاد‌های امنیتی بوده است.

گروه حامی مشارکت می‌گویند تندرو‌های حاضر در حاکمیت دوست دارند به هر طریق ممکن اصلاحات را از سیاست ایران خارج کنند و نگران بودند نکند چند نماینده میانه‌رو هم وارد مجلس شوند؛ وگرنه دلیلی نداشته در آستانه دوره دوم انتخابات این فایل صوتی منتشر شود.

گروه دیگری از مشارکت‌خواهان معتقد است این اظهارات و موضع‌گیری از سوی خاتمی، تحت فشار اطرافیان او عنوان شده است.

محمد نعیمی‌پور در گفتگو با رویداد۲۴ ضمن «غیر اخلاقی و ... غیرحرفه‌ای» خواندن انتشار فایل صوتی خاتمی، گفته: محتوای این فایل صوتی چیز جدیدی نبود، اما به نظر می‌رسد کسانی این فایل را منتشر کردند که می‌خواستند یک فضای گل آلودی ایجاد کنند و شاید یک ماهی هم بگیرند.

او تاکید کرده این کار، اخلاقی نبوده، اما باید دید چرا «سازمان‌های رسمی اغیار» فکر کردند الان زمانی مناسبی است که بشود چالشی ایجاد کرد و آقای خاتمی را مورد هجمه قرار داد؟

او با اشاره به احتمال انتشار فایل توسط برخی سازمان‌ها، می‌گوید: این سبک و سیاق انتشار فایل‌های صوتی در کشور رایج بوده و کار غیر اخلاقی است.
نعیمی‌پور احتمال انتشار این فایل توسط یکی از حاضران در جلسه با خاتمی را رد نمی‌‌کند و می‌گوید: اگر یکی از حاضران بدون اجازه دست به انتشار این فایل صوتی زده باشد، به شدت کار غلطی بوده و محکوم است. ممکن است بعضی گروه‌ها از او سو‌استفاده کرده‌اند.

اصلاح‌طلبان جامعه‌محور چه می‌گویند؟

حسین نورانی‌نژاد، قائم‌مقام حزب اتحاد ملت در گفتگو با رویداد۲۴ پیش از هر چیز نحوه افشاگری‌ها را نکوهش کرده و گفته این نوع انتشار فایل صوتی «فضای سیاسی و جلسات را نا‌امن می‌کند».

او تاکید کرده همین مباحث را خاتمی گفته بود، اما با زبان مناسب اعلام عمومی. اینکه هرکسی در فضای خصوصی ادبیاتی دارد که متفاوت با فضای عمومی است طبیعی است و باید از این شیوه افشاگری اعلام برائت کرد.

نزدیکان خاتمی چه می‌گویند؟

جواد امام، مدیرعامل بنیاد باران و از چهره‌های نزدیک به خاتمی این استدلال را که فایل صوتی خاتمی با هدف کاهش مشارکت حامیان اصلاحات و اعتدال در دور دوم منتشر شده رد می‌کند.

امام در گفتگو با رویداد۲۴ با تاکید بر اینکه اگر قرار به کاهش مشارکت بود، این فایل صوتی را باید در مرحله اول انتخابات منتشر می‌کردند، می‌گوید: تکلیف انتخاباتی که مرحله اولش به آن رسوایی برگزار شده که روشن است؛ چرا باید با این هدف چنین کاری می‌کردند؟ اساسا در کدام انتخابات مرحله دوم مشارکت افزایشی بوده که در این انتخابات که دور اول هم چنین سرد بوده دست به اقدام این چنینی بزنند؟

ابهام درباره انتشار فایل صوتی صحبت‌های سید محمدخاتمی وجود دارد اما دست‌کم می‌توان این را گفت که همه فراکسیون‌های درون اردوگاه اصلاح‌طلبی در محکوم کردن شیوه‌های امنیتی در «افشاکردن» صحبت‌های مطرح شده در جمع‌های خصوصی همداستان هستند.