خاموشی‌های اقتصاد ایران/ خانواده‌ای برای تمام فصول

رویداد۲۴ این روزها زمزمه تغییر مدیر در سطح عالی سازمان تبلیغات اسلامی و اتمام دوران طولانی مدیریت حجت‌الاسلام سیدمهدی خاموشی بیش از همیشه به گوش می‌رسد. پایان هفده سال مدیریت بر سازمانی که تا کوچکترین روستاها نیز امکان مانور داشته و می‌توانسته موثر بر افکار عمومی و به ویژه قشر مذهبی جامعه باشد. هرچند گمانه‌زنی‌ها برای انتخاب جایگزین سیدمهدی خاموشی شدت یافته است و از حجت‌الاسلام رضا غلامی روحانی 42 ساله حوزه و دانشگاه به عنوان رئیس جدید سازمان تبلیغات اسلامی نام می‌برند، اما مهمتر از جایگزین خاموشی، جایگاه خانواده مشهور «خاموشی» است؛ چراکه سال‌هاست خانواده خاموشی در جمهوری اسلامی، دارای قدرت و ثروت بوده و تاثیرات فراوانی نیز بر فضای سیاسی و اقتصادی کشور گذاشته‌اند.

از شش برادر خانواده خاموشی، سال‌ها قبل محسن و مرتضی از مبارزان قبل از انقلاب، به عضویت سازمان مجاهدین در آمدند و یکی اعدام و دیگری توسط ساواک کشته شد و مابقی برادران کوشیدند اهتمام خود را بر اقتصاد و بازار و صنعت بگمارند و در این زمینه نیز به موفقیت‌های بزرگی دست یافتند. از محمدعلی و فعالیت‌هایش در بازار، کمتر سخنی به میان آمده و به واسطه فعالیت‌های خیریه، رسانه‌ها کمتر به او پرداخته‌اند، اما سه برادر دیگر به دلیل حضور همزمان در سیاست و اقتصاد، موجب جلب توجه رسانه‌ها شده و اخبار بیشتری درباره آنان منتشر شده است.

تقی پدر سیدمهدی خاموشی از بنیانگذاران موتلفه اسلامی و سپس حزب جمهوری اسلامی بود. او در اولین دوره مجلس شورای اسلامی نیز توانست از حوزه تهران وارد مجلس شود. تقی خاموشی را در زمره بازاریان نیکوکاری نام می‌برند که اولین صندوق‌های قرض الحسنه مساجد را پایه‌گذاری کرد.

یکی از برادران در مورد سیدتقی خاموشی می‌گوید: «سیدتقی خیلی به امور سیاسی وارد بود. حتی اولین بار آقای خامنه‌ای پیش از انقلاب نوارهای حضرت امام(ره) را از سیدتقی ما گرفتند. تصور می‌کنم این نوار مربوط به سخنرانی حضرت امام(ره) در مورد ولایت فقیه بود. آن زمان بازاریان در اینگونه امور خیلی فعال بودند.» سید تقی در سال 1385 درگذشت.

ابوالحسن از دانش‌آموزان دبیرستان علوی و از فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف است. این مهندس مکانیک تکنوکرات، در نظام جمهوری اسلامی مسئولیت‌های فراوانی تجربه کرده است؛ از معاونت برخی وزرا تا سرپرستی وزارت راه. ابوالحسن تلاش بسیاری کرده تا کمتر سیاسی جلوه نماید اما چه کسی هست که نداند در سالهای اخیر، او از موثرین افراد بر نفت و گاز کشور بوده است؛ چراکه هم قائم مقام شركت پترو پارس بوده و هم مدير عامل شركت مهندسي و توسعه نفت، و هم در حال حاضر، قائم مقام شركت نفت و گاز پارس است. به نظر می رسد ابوالحسن و علینقی خاموشی را باید در زمره اصلی‌ترین افراد کشور در حوزه نفت و گاز به شمار آورد.

مشهورترین عضو خانواده خاموشی که از او و معدود افراد دیگری به عنوان رئیس جمهوران واقعی ایران نام برده و می‌برند علینقی خاموشی است که 27 سال ریاست اتاق بازرگانی ایران یا به عبارتی پارلمان خصوصی ایران را برعهده داشت و همچنان نیز از تاثیرگذارترین سرمایه داران و مدیران بر امور مالی و اقتصادی و تجاری کشور است؛ روزگاری سیدمحمد خاتمی به وزیر بازرگانی خود دستور مدارا با او را داده بود.

صاحب برند پوشاک مطهری و جامه و رئیس هیئت مدیره شرکت سرمایه‌گذاری ایران که صاحب سهام شرکت‌های بزرگی همچون «گروه پتروشیمی سرمایه‌گذاری ایرانیان، شرکت بازرگانی پتروشیمی، شرکت نخل بارانی پردیس، شرکت انرژی‌گستر جم، شرکت فراساحل ایران، پتروشیمی کارون، پتروشیمی شیراز، پتروشیمی تخت جمشید، صنایع پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی زاگرس، پتروشیمی ایلام، پتروشیمی ارومیه، پتروشیمی فسا، پتروشیمی جهرم، پتروشیمی گچساران، پتروشیمی لردگان، پتروشیمی صدف عسلویه و پتروشیمی داراب، شرکت پارس پرند دیبا، شرکت کالابازار ایرانیان، شرکت حمل‌ونقل پتروشیمی، شرکت اسپک و شرکت فن آسا» است و پتروشیمی ایران را در قبضه خود دارد، 27 سال نیز عضو شورای مالی و اعتباری بانک مرکزی ایران بوده است و در سوابق خود، ریاست بنیاد مستضعفان را نیز ثبت کرده است.

اسدالله عسگر اولادی در رابطه با تشکیل اتاق بازرگانی در روزهای نخست وقوع انقلاب اسلامی گفته است: «27 بهمن امام (ره) به من و هفت نفر دیگر (حاج‌آقا ترخانی، ابوالفضل کُرداحمدی، مصطفی عالی‌نسب، علی‌اکبر پورشهامی، محمدعلی نوید، علاءالدین میرمحمد صادقی، و علی‌نقی خاموشی) حکم دادند به اتاق بازرگانی برویم، بنابراین اتاق بازرگانی را از طاهر ضیائی که رئیس اتاق ایران بود تحویل گرفتیم.»

15 روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با دستور مستقیم امام خمینی(ره) به شورای انقلاب، بنیاد مستضعفان به سرپرستی علینقی خاموشی تاسیس شد تا به اموال مصادره شده شاه و خانواده و وابستگان و اطرافیانش و همچنین کارخانه‌داران و صاحبان سرمایه و بازرگانان مطرح ایران که بالغ بر 800 شرکت می‌شد سامان دهد.

هرچند علینقی خاموشی، عدم تداوم دوران ریاستش بر اتاق بازرگانی ایران را توطئه یکی از وزرای احمدی‌نژاد می‌داند اما همچنان معتقد است که رویه اتاق بازرگانی باید اصلاح شود چراکه «اتاق باید الگوی فعالان اقتصادی مسلمان باشد، اتاق مسئولیت دارد که در مقابل فساد بایستد، اتاق باید در مقابل ربا بایستد، اینها مسولیت های اتاق است که انگار فراموش شده است.» البته پیرمرد سپیدموی، همچنان سودای بازگشت به اتاق را دارد و مدعی است در دوران 27 ساله ریاست، یک ریال هم حقوق نگرفته است.

این روزها که به احتمال فراوان، روزهای پایانی ریاست سیدمهدی خاموشی بر سازمان تبلیغات اسلامی است، برخی شایعات، حکایت از آن دارد که قرار است وی به ریاست سازمان اوقاف و امور خیریه منصوب شود؛ سازمانی با تراکنش گسترده مالی و دارایی فراوان که البته در چهره‌ای دینی و مذهبی به فعالیت می‌پردازد. گویا فعالیت تجاری و اقتصادی، آمیخته با خانواده خاموشی است و آنان در هیچ ارگان و سازمانی، نمی‌توانند از اقدامات مالی، خود را مبرا دارند؛ البته همگان به یاد دارند که سیدمهدی خاموشی در انتخابات‌های متعددی که محمدباقر قالیباف در آنها شرکت کرده و با شکست مواجه شده است، به عنوان یکی از نزدیکترین افراد به او فعالیت کرده است و این موضوع نشان از آن دارد که سید مهدی، اهداف بزرگتری را در سر می پروراند. به نظر می رسد دوران خاموشی ها به اتمام نرسیده است و آنان در تدارک فروغ دوباره هستند.